Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiết 51 Dấu câu: Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm - Nguyễn Thị Ly My

làm gì? Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do”. (Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)Dấu ngoặc đơn trong đoạn trích trên được dùng để làm gì?=> Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần giải thích để làm rõ “họ” ở đây ngụ ý chỉ những người bản xứb. Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon). ( Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam) Dấu ngoặc đơn trong đoạn trích trên được dùng để làm gì?=> Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần thuyết minh về một loại động vật mà tên của nó (ba khía) được dùng để gọi tên một con kênh, nhằm giúp người đọc hình dung rõ hơn đặc điểm của con kênh nàyc. Lí Bạch (701-762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên). 	 (Ngữ văn 7, tập 1)Dấu ngoặc đơn trong đoạn trích trên được dùng để làm gì?=> Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần bổ sung thêm thông tin về năm sinh (701) và năm mất (762) của nhà thơ Lí Bạch và phần cho người ta biết thêm Miên Châu thuộc tỉnh nào ( Tứ Xuyên)Quan sát các đoạn trích sau khi đã lược bỏ phần trong dấu ngoặc đơn và nhận xét nghĩa của các đoạn trích có bị thay đổi không? Vì sao? b.Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây. a. Đùng một cái, họ được phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do”. c. Lí Bạch, nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu là Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới năm tuổi gia đình về quê định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu.-> Bỏ phần trong ngoặc đơn thì nghĩa của các đoạn trích vẫn không thay đổi vì khi đặt một phần nào đó trong dấu ngoặc đơn thì người viết đã coi đó là phần chú thích nhằm cung cấp thông tin bổ sung, đi kèm thêm. Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do”. 	 	(Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)b. Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon). ( Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam) c. Lí Bạch (701-762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên). 	 	 (Ngữ văn 7, tập 1)*Xét ví dụ sgk /134Các dấu ngoặc đơn màu xanh được dùng để làm gi?=> Dâú ngoặc đơn còn dùng để đánh dấu các từ ngữ chỉ nguồn gốc của sự trích dẫn Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần chú thích (giải thích, thuyết minh, bổ sung thêm).Ghi nhớ:Vậy, dấu ngoặc đơn có công dụng gì?CHÚ Ýa. Nam Cao sinh năm 1915 (?) – 1951 nhưng có tài liệu ghi năm sinh của ông là 1917.=> Dùng dấu ngoặc đơn với dấu chấm hỏi (?) tỏ ý hòai nghi.b. Một thế kỉ văn minh, khai hóa (!) của thực dân cũng không làm ra được một tấc sắt. Tre vẫn phải còn vất vả mãi với người. 	 (Thép Mới, Cây tre Việt Nam)=> Dùng dấu ngoặc đơn với dấu chấm than (!) tỏ ý mỉa mai.C1. Bạn Hương ( học sinh lớp 8/4) hát rất hayC2. Bạn Hương - học sinh lớp 8/4- hát rất hayC3. Bạn Hương , học sinh lớp 8/4, hát rất hay=> Phần chú thích trong câu ngoài được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn , còn có thể đánh dấu bằng dấu gạch ngang hoặc dấu phẩyỞ ví dụ a dấu ngoặc đơn được dùng với dấu nào? Sử dụng dấu ngoặc đơn như thế có tác dụng gì? Ở ví dụ c cụm từ trong dấu ngoặc đơn dùng để làm gì? Quan sát ví dụ c1, c2, c3 em rút ra nhận xét gì?Ở ví dụ b dấu ngoặc đơn được dùng với dấu chấm than thể hiện điều gì?II. DẤU HAI CHẤM* Xét ví dụ 2 sgk/135a. Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo: - Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào. Dế Choắt nhìn tôi mà rằng : - Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách ang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang 	 (Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí) b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất. Người xưa có câu: “ Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẩn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất ! ( Thép Mới , Cây tre Việt Nam)c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: Hôm nay tôi đi học. 	(Thanh Tịnh, Tôi đi học)Dấu hai chấm trong các đoạn trích trên được dùng để làm gì?Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:	 - Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang... 	 (Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)Dấu hai chấm trong đoạn trích trên được dùng để làm gì?=> Dấu hai chấm dùng để đánh dấu( báo trước) lời đối thoại của Dế Choắt và Dế Mèn ( dùng với dấu gạch ngang)b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất. Người xưa có câu: “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất ! 	 (Thép Mới, Cây tre Việt Nam) Dấu hai chấm trong đoạn trích trên được dùng để làm gì?=> Dấu hai chấm dùng để đánh dấu( báo trước) lời dẫn trực tiếp (dùng với dấu ngoặc kép) c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn : hôm nay tôi đi học. 	 (Thanh Tịnh, Tôi đi học)=> Dấu hai chấm dùng để đánh dấu( báo trước) phần giải thích lí do thay đổi tâm trạng của tác giả trong ngày đầu tiên đi họcDấu hai chấm trong đoạn trích trên được dùng để làm gì?Dấu hai chấm dùng để:-Đánh dấu (báo trước) phần giải thích, thuyết minh cho một phần trước đó.-Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp (dùng với dấu ngoặc kép) hay lời đối thoại (dùng với dấu gạch ngang).Vậy, dấu hai chấm có công dụng gì?Ghi nhớ:Thảo luận nhóm:Kĩ thuật: học theo gócthời gian :2’Yêu cầu: 	Nhóm 1: Em hãy đặt câu có sử dụng dấu ngoặc đơn	Nhóm 2 : Em hãy đặt câu có sử dụng dấu hai chấmCủng cốa. Đánh dấu phần giải thích ý nghĩa của các cụm từ trong dấu ngoặc kép.b.Đánh dấu phần thuyết minh giúp người đọc hiểu rõ trong chiều dài của cầu có tính cả phần cầu dẫn. LUYỆN TẬPQua các cụm từ “tiệt nhiên” (rõ ràng, dứt khoát như thế , không thể khác), “định phận tại thiên thư” (định phận tại sách trời), “ hành khan thủ bại hư” (chắc chắn sẽ nhận lấy thất bại), hãy nhận xét về giọng điệu của bài thơ.	 ( Ngữ văn 7, tập một)b. Chiều dài của cầu là 2 290m ( kể cả phần cầu dẫn với chín nhịp dài và mười nhịp ngắn ( Thúy Lan, Cầu Long Biên -chứng nhân lịch sử)Giải thích công dụng của dấu ngoặc đơn trong đoạn trích trên?Bài tập 1a. Đánh dấu phần giải thích ý nghĩa của các cụm từ trong dấu ngoặc kép.b.Đánh dấu phần thuyết minh người đọc hiểu rõ trong chiều dài của cầu có tính cả phần cầu dẫn. LUYỆN TẬPNhưng họ thách nặng quá: nguyên tiền mặt phải một trăm đồng bạc, lại còn cau, rượu cả cưới nữa thì mất đến cứng hai trăm bạc. 	 	( Nam Cao, Lão Hạc)b.Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế này:	-Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được, nhưng trước khi nhắm mắt, tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào thân đấy. 	 ( Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)Giải thích công dụng của hai chấm trong đoạn trích trên?Bài tập 1a. Đánh dấu (báo trước) phần giải thích cho ý: họ thách nặng quá.Bài tập 2b. Đánh dấu (báo trước) lời đối thoại (Dế Choắt nói với Dế Mèn) và phần thuyết minh nội dung Dế Choắt khuyên Dế mèn.ABPhong Nha gồm hai bộ phận: động khô và động nướcPhong Nha gồm hai bộ phận (động khô và động nước)=>Thay được vì nghĩa cơ bản không thay đổi.Phong Nha gồm: động khô và động nướcPhong Nha gồm (động khô và động nước)=>Không thay được, vì ý nghĩa cơ bản thay đổi (không rõ nghĩa) LUYỆN TẬP5. Một học sinh chép lại đoạn văn của Thanh Tịnh như sau: Sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mảnh giấy lớn, ông đốc nhìn chúng tôi nói sẽ: - Thế là các em được vào lớp năm. Các em phải gắng học để thầy mẹ được vui lòng và để thầy dạy các em được sung sướng. Các em đã nghe chưa? (Các em đều nghe nhưng không em nào dám trả lời. Cũng may đã có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại.Bạn đó chép lại dấu ngoặc đơn đúng hay sai? Vì sao?Cần sửa lại như thế nào cho đúng?5. Cần chép lại đoạn văn của Thanh Tịnh như sau: sau khi đọc xong mấy mươi tên đã viết sẵn trên mảnh giấy lớn, ông đốc nhìn chúng tôi nói sẽ: - Thế là các em được vào lớp năm. Các em phải gắng học để thầy mẹ được vui lòng và để thầy dạy các em được sung sướng. Các em đã nghe chưa? (Các em đều nghe nhưng không em nào dám trả lời. Cũng may đã có một tiếng dạ ran của phụ huynh đáp lại). =>Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn là một bộ phận của câu, gọi là phần phụ giải thích. LUYỆN TẬPPhần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn có phải là một bộ phận của câu ?Dặn dò: Học bài, hoàn thành các bài tập 1c,2c, bài tập 3, bài tập 6 vào vở.Tập viết đoạn văn có sử dụng dấu ngoặc đơn và dấu hai chấmTìm văn bản có chứa dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm.Chuẩn bị bài: :Đề văn thuyết minh và cách làm bài văn thuyết minh”. Yêu cầu: Đọc 12 đề ở GK/137,138 và trả lời các câu hỏi bên dưới.Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!Chóc c¸c thÇy c« vµ c¸c em m¹nh kháe!