Bài giảng Ngữ văn 9 tiết 127: Nghĩa tường minh và hàm ý

Chào mừng quý thầy cô về dự giờ thao giảngGVTrường THCS Nhiệt liệt chào mừng quý thầy giáo, cô giáo đến dự giờ!Lớp 9A 2. NhËn xÐt . 1. VÝ dô : SGK Tiết 127. Nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:II. Luyện tập: 2. NhËn xÐt . 1. VÝ dô : SGK Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: - Trời ơi chỉ còn có năm phút ! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già. - Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi. (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý . 2. Nhận xét . 1. Ví dụ : SGK 3. Kết luận- Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.- Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.Bài tập nhanh	Cho lời thoại sau: “Trời sắp mưa đấy!”Hãy tìm các tình huống giao tiếp khác nhau để có những hàm ý khác nhau.Ph©n biÖt nghÜa t­êng minh vµ hµm ý . 1. VÝ dô : SGK 3. KÕt luËnLưu ý:- Hàm ý phụ thuộc vào tình huống giao tiếp.- Hàm ý thường được sử dụng trong các văn bản nghệ thuật.- Hàm ý còn xuất hiện qua các hành động, cử chỉ.Cho hai câu tục ngữ: - Không thầy đố mày làm nên- Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng? Theo em, câu nào được hiểu theo nghĩa tường minh, câu nào có nghĩa hàm ý.Nghĩa tường minhNghĩa hàm ý-Trời ơi, chỉ còn có năm phút! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già. Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!	Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.	 (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)Bài tập 1 a. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy chưa muốn chia tay.b. Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái:mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, quay vội đi  Cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng, cô định kín đáo để khăn làm kỉ vật cho anh thanh niên, nhưng anh thanh niên quá thật thà tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để trả lại.Bài tập 2 Hàm ý: Ông hoạ sĩ già chưa kịp uống nước chè đấy.Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây: Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái: - Đây, tôi giới thiệu anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.Bài tập 3:Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý. Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng: - Vô ăn cơm! Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra: - Cơm chín rồi! Anh cũng không quay lại. (Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)Câu Cơm chín rồi, bé Thu muốn mời anh Sáu vào ăn cơm, vì nó cố tránh gọi tiếng “ba”.Bài 4: Đọc các đoạn trích sau (trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân), cho biết những câu in đậm có chứa hàm ý không? Vì sao?a. Có người hỏi: - Sao bảo Làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?  - Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to: - Hà, nắng gớm, về nào  Ông Hai vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.Câu này không chứa hàm ý, Chỉ đánh trống lảng, cố ý nói sang chuyện khác, tránh đề tài đang bàn.b. - Này, thầy nó ạ.Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì. - Thầy nó ngủ rồi à? - Gì? Ông lão khẽ nhúc nhích. - Tôi thấy người ta đồn Ông lão gắt lên: - Biết rồi! Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi hiu hắt.Câu nói dở dang, chưa trọn ý hoặc không muốn nói hết ý.Bài 4: Đọc các đoạn trích sau (trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân), cho biết những câu in đậm có chứa hàm ý không? Vì sao?? Hãy chọn đáp án đúng nhất trong những câu sau:1. Hàm ý là phần thông báo:Trái ngược với nghĩa tường minh.Ẩn đằng sau nghĩa tường minh.Không diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.Được diễn đạt trực tiếp trong câu.2. Dùng hàm ý trong trường hợp nào sau đây? Khi không biết diễn đạt rõ ý.Khi không muốn nói rõ ý.Khi không muốn người nghe hiểu ý.Khi muốn chấm dứt cuộc thoại.BÀI TẬP CỦNG CỐPh©n biÖt nghÜa t­êng minh vµ hµm ý . 2. NhËn xÐt . 1. VÝ dô : SGK 3. KÕt luËn- Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.- Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.Lưu ý- Hàm ý phụ thuộc vào tình huống giao tiếp.- Hàm ý thường được sử dụng trong các văn bản nghệ thuật.- Hàm ý còn xuất hiện qua các hành động, cử chỉ.- Ôn tập khái niệm nghĩa tường minh và hàm ý- Luyện tập để phân biệt được nghĩa tường minh và hàm ý. Rèn luyện kĩ năng dùng hàm ý và hiểu hàm ý.- Soạn bài: Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ