Bài giảng Ngữ văn 9 tiết 128 bài 25: Nghĩa tường minh và hàm ý (Tiếp theo)

Giáo viên: La Trọng NguyênTập thể lớp 9 trường THCS Đường ThượngChào mừng các thầy cô giáo về thăm lớp dự giờ !1Kiểm tra bài cũ? Em hãy phân biệt nghĩa trường minh và hàm ý??Nêu 1 VD về hàm ý?2- Nghĩa tường minh: là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.- Hàm ý: là phần thông báo tuy không đựơc diễn đạt trực tiếp trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.VD: ...Phân biệt: 3. Tiết 128 Bài 25NghÜa t­êng minh ( TiÕp theo)4I. ĐIỀU KIỆN SỬ DỤNG HÀM Ý1. Ví dụ ( sgk tr 90)Tiết 128 Bài 25 NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý ( Tiếp theo)5Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:Chị Dậu vừa nói vừa mếu:- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u. Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:- U bán con thật đấy ư? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con. ( Ngô Tất Tố, Tắt đèn ) 6 Tiết 128 Bài 25NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý ( Tiếp theo) I. §iÒu kiÖn sö dông hµm ý Ví dụ: (SGK 90)Nhận xét-Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi.” Sau bữa cơm này con sẽ không được ăn ở nhà với thầy u nữa. mẹ đã bán con.- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị Thôn ĐoàiMeï ñaõ baùn con cho nhaø cuï Nghò thoân Ñoaøi.71. Ví dụ (SGK 90)2. Nhaän xeùt:?Caû hai lôøi noùi cuûa chò Daäu (in ñaäm) coù ñieåm chung gì?-Hai lôøi noùi in ñaäm ñeàu chöùa haøm ý.?Haøm yù trong caâu noùi naøo cuûa chò Daäu roõ hôn?-Haøm yù ôû caâu 2 roõ hôn.Ngoâ Taát ToáI. Điều kiện sử dụng hàm ý Tiết 128 Bài 25NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý ( Tiếp theo)8 ĐIỀU KIỆN SỬ DỤNG HÀM Ý1. Ví dụ: (SGK tr 90)2. Nhaän xeùt:? Vì sao chò Daäu phaûi noùi roõ hôn nhö vaäy? Vì caùi Tí khoâng hieåu ñöôïc caâu noùi thöù nhaát, neân noù môùi hoûi laïi meï: “Vaäy thì böõa sau con aên ôû ñaâu?”? Chi tieát naøo trong ñoaïn trích cho thaáy caùi Tí ñaõ hieåu haøm yù trong caâu noùi cuûa meï?Söï “giaõy naûy” vaø caâu noùi trong tieáng khoùc cuûa caùi Tí: “U baùn con thaät ñaáy ö?” chöùng toû Tí ñaõ hieåu yù meï. Tiết 128 Bài 25NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý ( Tiếp theo)9I. §iÒu kiÖn sö dông hµm ý 1. Ví dụ: (SGK tr 90)2. Nhaän xeùt: ? Vaäy theo em ñeå söû duïng 1 haøm yù caàn coù nhöõng ñieàu kieän naøo?* Ñieàu kieän: Ngöôøi noùi (ngöôøi vieát) coù yù thöùc ñöa haøm yù vaøo caâu noùi. Ngöôøi nghe (ngöôøi ñoïc) coù naêng löïc giaûi ñoaùn haøm yù.* Ghi nhôù: (SGK - trang 91) Tiết 128 Bài 25NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý ( Tiếp theo)10 I. §iÒu kiÖn sö dông hµm ý * Ghi nhí: (SGK - trang 91) Tiết 128 Bài 25NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý ( Tiếp theo)II. LUYỆN TẬPBài tập 1: - Người nói, người nghe những câu in đậm dưới đây là ai ? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em, người nghe có hiểu hàm ý của người nói không ? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó?11 I. ĐIỀU KIỆN SỬ DỤNG HÀM Ý Tiết 128 Bài 25NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý ( Tiếp theo)II. LUYỆN TẬP Bài tập 1: - Người nói, người nghe những câu in đậm dưới đây là ai ? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em, người nghe có hiểu hàm ý của người nói không ? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó?12 Ngöôøi noùi Ngöôøi nghe Haøm yù Chi tieáta) Anh thanh nieânOÂâng hoïa só vaø coâ gaùi=> Caû hai ngöôøi ñeàu hieåu haøm yù.“Môøi baùc vaø coâ vaøo uoáng nöôùc.”“OÂng theo lieàn anh thanh nieân vaøo trong nhaø” vaø “ngoài xuoáng gheá.”b) Anh TaánChò haøng ñaäu.=> Hieåu ñöôïc haøm yù.“Chuùng toâi khoâng theå cho ñöôïc”.“Thaät laø caøng giaøu coù caøng khoâng daùm rôøi moät ñoàng xu! Caøng khoâng daùm rôøi ñoàng xu laïi caøng giaøu coù!”.Hoaïn Thö hoàn laïc phaùch xieâu, Khaáu ñaàu döôùi tröôùng lieäu ñieàu keâu ca.1.“maùt meû”,“gieãu côït”: quyeàn quyù nhö tieåu thö cuõng coù luùc nhö vaäy ö.2.Haõy chuaån bò nhaän söï baùo oaùn thích ñaùng.Hoaïn Thö=> Hieåu ñöôïc haøm yù.c) Thuyù Kieàu.13Bài tập 2.Nã nh×n d¸o d¸c mét lóc råi kªu lªn:- C¬m s«i råi, ch¾t n­íc dïm c¸i! Nã còng l¹i nãi træng.T«i lªn tiÕng më ®­êng cho nã:- Ch¸u ph¶i gäi. Ba ch¾t n­íc giïm con, ph¶i nãi nh­ vËy.Nã nh­ kh«ng ®Ó ý ®Õn c©u nãi cña t«i, nã l¹i kªu lªn:- C¬m s«i råi, nh·o b©y giê!Anh S¸u vÉn ngåi im [] ( Nguyễn Quang Sáng , Chiếc lược ngà)? T×m hµm ý cña c©u in ®Ëm? V× sao em bÐ kh«ng nãi th¼ng mµ ph¶i sö dông hµm ý? Việc sử dụng hàm ý có thành công không? Vì sao?14C¬m s«i råi, nh·o b©y giê!Kh«ng nãi th¼ng v×:Tr­íc ®ã ®· nhê mµ kh«ng cã hiÖu qu¶. Thêi gian bøc b¸ch ( ®Ó l©u nh·o c¬m )Nhê ch¾t n­íc kÎo nh·o c¬m15C¬m s«i råi, nh·o b©y giê! Anh Sáu vẫn ngồi imKhông thành công16MÈu chuyÖn vuiNHÇM	Mét anh sê lªn cæ ¸o, thÊy con rËn, sî ng­êi ta c­êi véi vµng hÊt nã xuèng ®Êt nãi:	- T­ëng lµ con rËn, ho¸ ra kh«ng ph¶i.	Cã ng­êi cói xuèng ®Êt cè t×nh t×m ®­îc con rËn nhÆt lªn:	- T­ëng lµ kh«ng ph¶i, ho¸ ra con rËn. 	(TruyÖn c­êi d©n gian ViÖt Nam)- T­ëng lµ con rËn, ho¸ ra kh«ng ph¶i.- T­ëng lµ kh«ng ph¶i, ho¸ ra con rËn.M×nh kh«ng ë bÈn lµm g× cã rËn !T­ëng lµ kh«ng bÈn, thÕ mµ cã rËn ! Tiết 128 Bài 25NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý ( Tiếp theo)17 I. §iÒu kiÖn sö dông hµm ý II. LuyÖn tËp Bµi tËp 1: Bµi tËp 2:A: Mai vÒ quª víi m×nh ®i !B: //A. §µnh vËy. Bµi tËp 3: H·y ®iÒn vµo l­ît lêi cña B trong ®o¹n tho¹i sau ®©y mét c©u cã hµm ý tõ chèi.- Mình còn mấy bài tập nữa chưa xong.-Mình ñang baän oân thi. Tiết 128 Bài 25NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý ( Tiếp theo)18 I. §iÒu kiÖn sö dông hµm ý II. LuyÖn tËp Bµi tËp 1: Bµi tËp 2: Bµi tËp 3 :T×m hµm ý cña Lç TÊn qua viÖc «ng so s¸nh “hi väng” víi “con ®­êng” trong c¸c c©u sau:T«i nghÜ bông: §· gäi lµ hi väng th× kh«ng thÓ nãi ®©u lµ thùc ®©u lµ h­ còng gièng nh­ nh÷ng con ®­êng trªn mÆt ®Êt; kú thùc trªn mÆt ®Êt vèn lµm g× cã ®­êng. Ng­êi ta ®i m·i th× thµnh ®­êng th«i.	(Lç TÊn, Cè h­¬ng) Bµi tËp 4 :Loã TaánTuy hi voïng chöa theå noùi laø thöïc hay hö, nhöng neáu coá gaéng thöïc hieän thì coù theå ñaït ñöôïc. Tiết 128 Bài 25NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý ( Tiếp theo)19 I. §iÒu kiÖn sö dông hµm ý II. LuyÖn tËp Bµi tËp 1: Bµi tËp 2: Bµi tËp 3 : Bµi tËp 4 : Bµi tËp 5:T×m nh÷ng c©u cã hµm ý mêi mäc hoÆc tõ chèi trong c¸c ®o¹n ®èi tho¹i gi÷a em bÐ víi nh÷ng ng­êi ë trªn m©y vµ sãng ( trong bµi M©y vµ sãng cña Ta-go). H·y viÕt thªm vµo mçi ®o¹n mét c©u cã hµm ý mêi mäc râ h¬n.R. Ta-go Tiết 128 Bài 25NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý ( Tiếp theo)20M©y vµ sãng	MÑ ¬i, trªn m©y cã ng­êi gäi con:	Bän tí ch¬i tõ khi thøc dËy cho ®Õn lóc chiÒu tµ. Bän tí ch¬i víi b×nh minh vµng, bän tí ch¬i víi vÇng tr¨ng b¹c.	Con hái: Nh­ng lµm thÕ nµo m×nh lªn ®ã ®­îc?	Hä ®¸p: H·y ®Õn n¬i tËn cïng tr¸i ®Êt, ®­a tay lªn trêi, cËu sÏ ®­îc nhÊc bæng lªn tËn tÇng m©y.	MÑ m×nh ®ang ®îi ë nhµ- con b¶o - Lµm thÕ nµo cã thÓ rêi mÑ mµ ®Õn ®­îc?	ThÕ lµ hä mØm c­êi bay ®i.	Nh­ng con biÕt cã trß ch¬i thó vÞ h¬n, mÑ ¹.	Con lµ m©y vµ mÑ sÏ lµ tr¨ng.	Hai bµn tay con «m lÊy mÑ, vµ m¸i nhµ ta sÏ lµ bÇu trêi xanh th¼m.	 Tiết 128 Bài 25NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý ( Tiếp theo)21	Trong sóng có người gọi con:	"Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết đến nơi nao".	Con hỏi: "Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được?''	Họ nói :"Hãy đến rìa biển cả, nhắm nghiền mắt lại, cậu sẽ được làn sóng nâng đi".	Con bảo: " Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà, làm sao có thể rời mẹ mà đi được?".	Thế là họ mỉm cười, nhảy múa lướt qua.	Nhưng con biết có trò chơi khác hay hơn.	Con là sóng và mẹ là bến bờ kì lạ,	Con lăn, lăn, lăn mãi rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lòng mẹ.	Và không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào.	(Ta-go) Tiết 128 Bài 25NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý ( Tiếp theo)22* Bµi tËp cñng cè1- Khoanh trßn vµo ®¸p ¸n ®óng cho c©u hái sau:ViÖc sö dông hµm ý cÇn nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo ?Ng­êi nãi (ng­êi viÕt) cã tr×nh ®é v¨n ho¸ cao.Ng­êi nghe (ng­êi ®äc) cã tr×nh ®é v¨n ho¸ cao.Ng­êi nãi (ng­êi viÕt) cã ý thøc ®­a hµm ý vµo c©u cßn ng­êi nghe (ng­êi ®äc) ph¶i cã n¨ng lùc gi¶i ®o¸n hµm ý.Ng­êi nãi (ng­êi viÕt) ph¶i sö dông phÐp tu tõ.2. Nèi cét A (c©u) víi cét B cho phï hîpAT«i lµm bµi råi.B©y giê b¹n míi lµm bµi sao.Lan ¬i ! §· m­êi hai giê råi ®Êy !BC©u cã sö dông hµm ý.C©u cã nghÜa t­êng minh.23S¬ ®å kiÕn thøc bµi häc§iÒu kiÖn sö dông hµm ý24S¬ ®å kiÕn thøc bµi häc§iÒu kiÖn sö dông hµm ýNg­êi nghe (ng­êi ®äc)Ng­êi nãi(ng­êi viÕt)Cã ý thøc ®­a hµm ý vào câu nói Cã n¨ng lùc gi¶i ®o¸n hàm ý25- Xác định điều kiện và chỉ ra hàm ý được sử dụng trong một đoạn văn tự chọn.+ Hoàn thành bài tập+ Chuẩn bị kiểm tra thơ.26cH¢N THµNH C¶M ¥N C¸C THÇY C¤ GI¸O Vµ C¸C EM!27