Bài giảng Ngữ văn Khối 8 - Bài 25, Tiết 118: Tiếng Việt: Hội thoại

c bằng kiểu câu khác ( cách dùng gián tiếp ). Bài 26 –Tiết 115- Tiếng Việt HỘI THOẠI I- Vai xã hội trong hội thoại 1 ) Ví dụ ( sgk/ 92 , 93 + a , b )Một hôm , cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi :-Hồng , mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không ?[ . . . ] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia , tôi cúi đầu không đáp . Vì tôi biết rõ , nhắc đến mẹ tôi , cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi , một người đàn bà đã bị cái tội là góa chồng , nợ nần cùng túng quá , phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực . Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến . [. . . ] Tôi cũng cười đáp lại cô tôi : - Không ! Cháu không muốn vào . Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về .Cô tôi hỏi luôn giọng vẫn ngọt :Sao lại không vào ? Mợ mày phát tài lắm , có như dạo trước đâu !Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi . Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất : lòng tôi càng thắt lại , khóe mắt tôi đã cay cay . Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng :- Mày dại quá , cứ vào đi , tao chạy cho tiền tàu . Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ . [  ] Tôi cười dài trong tiếng khóc , hỏi cô tôi :- Sao cô biết mợ con có con ?Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe . Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán . Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn . [ . . . ] Cô tôi chưa dứt câu , cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng . Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh , đầu mẩu gỗ , tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn , mà nhai , mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi . Cô tôi bỗng đổi giọng , lại vỗ vai , nhìn vào mặt tôi , nghiêm nghị :Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày , rồi đánh giấy cho mợ mày , bảo dù sao cũng phải về . Trước sau cũng một lần xấu , chả nhẽ bán xới mãi được sao ? Tỏ sự ngậm ngùi thương tiếc thầy tôi , cô tôi chập chừng nói tiếp :Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày , mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày , và mày cũng còn phải có họ , có hàng , người ta hỏi đến chứ ? ( Nguyên Hồng , Những ngày thơ ấu )I- Vai xã hội trong hội thoại 1 ) Ví dụ ( sgk/ 92 , 93 + a , b)Bài 26 –Tiết 115- Tiếng Việt HỘI THOẠI Một hôm , cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi :-Hồng , mày có muốn vào Thánh Hóa chơi với mẹ mày không ?[ . . . ] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia , . Vì tôi biết rõ , nhắc đến mẹ tôi , cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi , một người đàn bà đã bị cái tội là góa chồng , nợ nần cùng túng quá , phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực . Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến . [. . . ] Tôi cũng cười đáp lại cô tôi : - Không ! Cháu không muốn vào . Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về .Cô tôi hỏi luôn giọng vẫn ngọt :Sao lại không vào ? Mợ mày phát tài lắm , có như dạo trước đâu !Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi . : lòng tôi càng thắt lại , khóe mắt tôi đã cay cay . Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng :- Mày dại quá , cứ vào đi , tao chạy cho tiền tàu . Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ . I- Vai xã hội trong hội thoại 1 ) Ví dụ ( sgk/ 92 , 93+ a , b)tôi cúi đầu không đápTôi lại im lặng cúi đầu xuốngđấtBài 26 –Tiết 115- Tiếng Việt HỘI THOẠI [  ] Tôi cười dài trong tiếng khóc , hỏi cô tôi :- Sao cô biết mợ con có con ?Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe . Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán . Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn . [ . . . ] Cô tôi chưa dứt câu , . Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh , đầu mẩu gỗ , tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn , mà nhai , mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi . Cô tôi bỗng đổi giọng , lại vỗ vai , nhìn vào mặt tôi , nghiêm nghị :Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày , rồi đánh giấy cho mợ mày , bảo dù sao cũng phải về . Trước sau cũng một lần xấu , chả nhẽ bán xới mãi được sao ? Tỏ sự ngậm ngùi thương tiếc thầy tôi , cô tôi chập chừng nói tiếp :Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày , mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày , và mày cũng còn phải có họ , có hàng , người ta hỏi đến chứ ? ( Nguyên Hồng , Những ngày thơ ấu )Bài 26 –Tiết 115- Tiếng Việt HỘI THOẠI I- Vai xã hội trong hội thoại 1 ) Ví dụ ( sgk/ 92 , 93 + a , b )cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếnga)Chị Dậu xám mặt , vội vàng đặt con xuống đất , chạy đến đỡ lấy tay hắn : - Cháu van ông , nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc , ông tha cho ! Hình như tức quá không thể chịu được , chị Dậu liều mạng cự lại :Chồng tôi đau ốm , ông không được phép hành hạ! Chị Dậu nghiến hai hàm răng :Mày trói ngay chồng bà đi , bà cho mày xem ! ( Ngô Tất Tố , Tắt đèn )Vai xã hội giữa chị Dậu và tên cai lệ thay đổi như thế nào trong cuộc thoại ? Dưới – Trên Ngang hàng Trên- Dưới b)Không hiểu sao cái Trinh , đứa bạn thân nhất của tôi , giờ này vẫn chưa đến . Chẳng lẽ nó quen ngày vui của tôi ? . . . Cảm ơn Trinh quá . Món quà ngày sinh nhật Trinh mang đến cho mình mới quý giá làm sao ! Nó không phải là món quà mua vội vàng trên vỉa hè , trong cửa hiệu , chỉ cốt bỏ tiền ra là mua được , mà nó là cả tấm lòng trân trọng của Trinh ... ( Món quà sinh nhật ) Quan hệ thân thiếtI- Vai xã hội trong hội thoại 1 ) Ví dụ ( sgk/ 92 , 93 ) 2) Ghi nhớ ( sgk/94 ). Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại . Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội : - Quan hệ trên –dưới hay ngang hàng ( theo tuổi tác thứ bậc trong gia đình và xã hội ) ; - Quan hệ thân –sơ (theo mức độ quen biết , thân tình )..Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng , nhiều chiều . Khi tham gia hội thoại , mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp . Nghiêm khắc : Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo , thấy nước nhục mà không biết thẹn  Khoan dung : Nếu các ngươi biết chuyên tập sàch này , theo lời dạy bảo của ta , thì mới phải đạo thần chủ  Ta viết ra bài hịch này để các ngươi biết bụng ta . Hãy tìm những chi tiết trong bài Hịch tướng sĩ thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền . II- Luyện tập Bài tập 1 (sgk/ 94 )Bài 25 –Tiết 118- Tiếng Việt HỘI THOẠI Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão , ôn tồn bảo :Chẳng kiếp gì sung sướng thật , nhưng có cái này là sung sướng : bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi , tôi đi luộc mấy củ khoai lang , nấu một ấm nước chè tươi thật đặc ; ông con mình ăn khoai , uống nước chè , rồi hút thuốc lào . . . Thế là sung sướng . - Vâng ! Ông giáo dạy phải ! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng . Lão nói xong lại cười đưa đà . Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại .Tôi vui vẻ bảo : Thế là được , chứ gì ? Vậy cụ ngồi xuống đây , tôi đi luộc khoai , nấu nước .Nói đùa thế , chứ ông giáo cho để khi khác . ( Nam Cao , Lão Hạc )a) Xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuộc thoại ? Về địa vị xã hội : ông giáo thuộc vai trên vì là người có địa vị cao hơn một nông dân nghèo như lão Hạc . Về tuổi tác : ông giáo thuộc vai dưới vì ít tuổi hơn . Bài 25 –Tiết 118- Tiếng Việt HỘI THOẠI II-Luyện tập Bài tập 1 (sgk/ 94 ) Bài tập 2 ( sgk/ 94,95 )Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão , ôn tồn bảo :-Chẳng kiếp gì sung sướng thật , nhưng có cái này là sung sướng : bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi , tôi đi luộc mấy củ khoai lang , nấu một ấm nước chè tươi thật đặc ; ông con mình ăn khoai , uống nước chè , rồi hút thuốc lào . . . Thế là sung sướng . - Vâng ! Ông giáo dạy phải ! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng . Lão nói xong lại cười đưa đà . Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại .Tôi vui vẻ bảo : -Thế là được , chứ gì ? Vậy cụ ngồi xuống đây , tôi đi luộc khoai , nấu nước .-Nói đùa thế , chứ ông giáo cho để khi khác . ( Nam Cao , Lão Hạc )b) Tìm những chi tiết trong lời thoại của nhân vật và lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng , vừa thân tình của nhân vật ông giáo đối với lão Hạc ?Ông giáo nói với lão Hạc bằng lời lẽ ôn tồn , cử chỉ thân mật : nắm lấy vai , mời hút thuốc , uống nước , ăn khoai .Ông giáo gọi lão Hạc là cụ , xưng hô gộp hai người là ông con mình ( thể hiện sự kính trọng người già )Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão , ôn tồn bảo :- Chẳng kiếp gì sung sướng thật , nhưng có cái này là sung sướng : bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi , tôi đi luộc mấy củ khoai lang , nấu một ấm nước chè tươi thật đặc ; ông con mình ăn khoai , uống nước chè , rồi hút thuốc lào . . . Thế là sung sướng . - Vâng ! Ông giáo dạy phải ! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng .Lão nói xong lại cười đưa đà . Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại .Tôi vui vẻ bảo : -Thế là được , chứ gì ? Vậy cụ ngồi xuống đây , tôi đi luộc khoai , nấu nước .-Nói đùa thế , chứ ông giáo cho để khi khác . ( Nam Cao , Lão Hạc )Những chi tiết nào trong lời thoại của lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão Hạc đối với ông giáo ? Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và giữ ý của lão Hạc ?  Lão Hạc gọi người đối thoại là ông giáo , dùng từ dạy thay cho từ nói ( sự tôn trọng ) ; xưng hô gộp hai người là chúng mình , cách nói xuề xòa : nói đùa thế ( sự thân tình )Qua cách nói , ta thấy lão Hạc vẫn giữ một khoảng cách ( cười đưa đà , cười gượng , thoái thác chuyện ở lại ăn khoai , uống nước với ông giáo )Người cha là giám đốc nói chuyện với con là trưởng phòng công ty về việc của công ty.Khi đó quan hệ giữa họ là quan hệ gì? A. Quan hệ gia đình B.Quan hệ chức vụ xã hội C.Quan hệ bạn bè đồng nghiệp D.Quan hệ tuổi tác CỦNG CỐ-DẶN DÒ Học :Thế nào là vai xã hội trong hội thoại ? Căn cứ để xác định vai xã hội ? Làm bài tập 3 ( sgk /95 ) Soạn : Hội thoại ( tt) Tìm hiểu lượt lời trong hội thoại x Chúc sức khỏe và thành đạt