Bài giảng Ngữ văn Khối 8 - Tiếng Việt Nói giảm nói tránh (Bản hay)

M«n Ng÷ v¨n - líp 8Chào mừng các thầy cô giáo cùng các emGiáo Viên:Hồ Thị Kim CươngKiÓm tra bµi còThÕ nµo lµ nãi qu¸ ? Cho biÕt t¸c dông cña nãi qu¸ ?Nãi qu¸ lµ biÖn ph¸p tu tõ phãng ®¹i møc ®é, quy m«, tÝnh chÊt cña sù vËt, hiÖn t­îng ®­îc miªu t¶ ®Ó nhÊn m¹nh , g©y Ên t­îng, t¨ng søc biÓu c¶m. 	Nãi qu¸ cã thÓ ®­îc dïng trong c¸c lÜnh vùc nµo ?- Thµnh ng÷, tôc ng÷, ca dao.- V¨n th¬ tr÷ t×nh.- V¨n th¬ ch©m biÕm, hµi h­íc.Nãi qu¸ cã thÓ ®­îc dïng trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc trªn.Ng÷ v¨n 8 - TiÕt 40		Nãi gi¶m nãi tr¸nhBµi 10VD1:a. Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột. (Hồ Chí Minh, Di chúc)b. Bác đã đi rồi sao, Bác ơi !Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.	 (Tố Hữu, Bác ơi) c. Lượng con ông Độ đây mà....Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.	  (Hồ Phương, Thư nhà)I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh Tiết 40: Nói giảm nói tránha) đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác T¹i sao ë vÝ dô 1(a,b,c) tr¸nh kh«ng dïng tõ “chÕt” mµ dïng c¸c tõ ng÷ cã nghĩa t­¬ng ®­¬ng1. V í dụCác từ ngữ in đậm trong 3 ví dụ trên có nghĩa là gì?b) đic) chẳng còn làm giảm phần nào nỗi đau buồnCHẾTI. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh Tiết 40: Nói giảm nói tránhVD2: Phải bé lại lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một dịu êm vô cùng. (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu) - VD1(a,b,c) dïng cách nói bằng những từ ngữ có s¾c th¸i giảm nhẹ mức độ của sự việc để tránh đau buồn.1. VÝ dụ: Cách nói nhẹ nhàng, tế nhị, giúp người đọc cảm nhận được tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt Tại sao tác giả dùng từ bầu sữa mà không dùng một từ ngữ khác? VD3:a. Con dạo này lười lắm. b.Con dạo này không được chăm chỉ cho lắm.Tiết 40: Nói giảm nói tránh2. Ghi nhớ (SGK)Nói giảm nói tránh là biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự. Cách nói 1: Căng thẳng, nặng nề hơn Cách nói 2: Nhẹ nhàng, tế nhị hơnSo sánh 2 cách nói? Cho biết cách nói nào nhẹ nhàng hơn, tế nhị hơn?Vậy thế nào là nói giảm, nói tránh? Th¶o luËn nhãm Dùa vµo vÝ dô cña nhãm m×nh, h·y cho biÕt ng­êi viÕt (nãi) ®· thùc hiÖn phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng c¸ch nµo ? §Æt 1 c©u theo mÉu. Nhãm I¤ng cô chÕt råi Nhãm II Bµi th¬ cña anh dë l¾mDïng c¸c tõ ng÷ ®ång nghÜaDïng c¸ch nãi phñ ®Þnh tõ ng÷ tr¸i nghÜa Nhãm III Anh cßn kÐm l¾m	 Nhãm IV Anh Êy bÞ th­¬ng nÆng thÕ th× kh«ng sèng ®­îc l©u n÷a ®©u chÞ ¹ Dïng c¸ch nãi vßngDïng c¸ch nãi trèng (tØnh l­îc)¤ng cô ®· quy tiªn råiBµi th¬ cña anh ch­a ®­îc hay l¾mAnh cÇn ph¶i cè g¾ng h¬n n÷aAnh Êy() thÕ th× kh«ng() ®­îc l©u n÷a ®©u chÞ ¹Có mấy cách nói giảm, nói tránh? Dùng các từ đồng nghiã (chết-quy tiên)Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa (dở-chưa được hay lắm)Nói vòng (còn kém-cần phải cố gắng hơn)Dùng cách nói trốngTiết 40: Nói giảm nói tránhI. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh 3. Các cách nói giảm, nói tránhI. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh Tiết 40: Nói giảm nói tránh* Khuya rồi, mời bà đi nghỉ.* Các tình huống nên sử dụng nói giảm nói tránh:- Khi muốn tránh cảm giác đau buồn, ghê sợ, thô tục, thiếu lịch sự.- Khi muốn t«n träng người đối thoại với mình (người có quan hệ thứ bậc xã hội, tuổi tác cao hơn) - Khi muốn nhận xét một cách tế nhị, lịch sự, có văn hoá để người nghe dễ tiếp thu ý kiÕn góp ý *Bài thơ của anh chưa được hay lắm 4. Chú ý*VD mục 1,2(SGK)Ch¸u bÐ ®· bít ®i ngoµi ch­a?I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh Tiết 40: Nói giảm nói tránh* Các tình huống nên sử dụng nói giảm nói tránh:* Tình huống không nên sử dụng nói giảm nói tránh: * Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Lan nói: “Từ nay cậu không được đi học muộn nữa vì như vậy không những ảnh hưởng đến việc rèn luyện đạo đức của bản thân cậu mà còn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Trinh cho rằng Lan nói như vậy là quá gay gắt, chỉ nên nhắc nhở bạn Hải :”Cậu nên đi học đúng giờ”. Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao?	Th¶o luËn: Nh÷ng t×nh huèng giao tiÕp nh­ thÕ nµo th× kh«ng nªn sö dông c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh?* Trong khi nhận xét về những nhược điểm của các bạn víi cô giáo chủ nhiệm, bạn lớp trưởng chØ nªu như sau:”Tuần qua, một số bạn đi học không được đúng giờ lắm” Nãi nh­ vËy cã nªn không? Vì sao? 4. Chú ýI. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh Tiết 40: Nói giảm nói tránh* Các tình huống nên sử dụng nói giảm nói tránh:* Tình huống không nên sử dụng nói giảm nói tránh:- Khi cần phê bình nghiêm khắc, nói thẳng, nói đúng mức độ sự thật.- Khi cần thông tin chính xác, trung thực * Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Lan nói: “Từ nay cậu không được đi học muộn nữa vì như vậy không những ảnh hưởng đến việc rèn luyện đạo đức của bản thân cậu mà còn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Trinh cho rằng Lan nói như vậy là quá gay gắt, chỉ nên nhắc nhở bạn Hải :”Cậu nên đi học đúng giờ”. Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao?* Trong khi nhận xét về những nhược điểm của các bạn víi cô giáo chủ nhiệm, bạn lớp trưởng chØ nªu như sau:”Tuần qua, một số bạn đi học không được đúng giờ lắm” Nãi nh­ vËy cã nªn không? Vì sao? 4. Chú ýI. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh Tiết 40: Nói giảm nói tránh* Các tình huống nên sử dụng nói giảm nói tránh:* Các tình huống không nên sử dụng nói giảm nói tránh:II. Luyện tập:Sö dông nãi gi¶m nãi tr¸nh phï hîp sÏ võa t¹o cho con ng­êi cã phong c¸ch nãi n¨ng ®óng mùc, cã v¨n ho¸ nh· nhÆn, lÞch sù trong giao tiÕp, võa thÓ hiªn sù quan t©m, t«n träng cña ng­êi nãi víi ng­êi nghe. 4. Chú ýBài tập:1(SGK):A / Khuya rồi, mời bà..........................B / Cha mẹ em..........................từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.C / Đây là lớp học cho trẻ em.....................D / Mẹ đã ..................rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ.E / Cha nó mất, mẹ nó......................, nên chú nó rất thương nó.đi nghỉchia tay nhaukhiếm thịcó tuổiđi bước nữaTiết 40: Nói giảm nói tránhII. Luyện tập:I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh cho sau đây vào chỗ trống: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.a1/ /Anh phải hoà nhã vớí bạn bè!b1/Anh ra khỏi phòng tôi ngay!c1/Xin đừng hút thuốc trong phòng học!c2/Cấm hút thuốc trong phòng học!d1/Nó nói như thế là thiếu thiện chí.d2/ Nó nói như thế là ác ý.e1/ Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi.e2/ Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi.a2/ Anh nên hoà nhã với bạn bè!b2/Anh không nên ở đây nữa!Bài tập2(SGK):Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh?Tiết 40: Nói giảm nói tránhI. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh II. Luyện tập: H·y ph©n tÝch c¸i hay cña viÖc sö dông phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh trong ®o¹n trÝch sau :“H«m sau, l·o H¹c sang nhµ t«i. Võa thÊy t«i, l·o b¶o ngay: CËu Vµng ®i ®êi råi «ng gi¸o ¹ !” (Nam Cao – L·o H¹c)BÀI TẬP BỔ SUNG 1Bài tập dành cho học sinh khá giỏiCËu VµngbÞ giÕt®i ®êiG©yc¶m gi¸c ghª sî víi ng­êi nghe. Tr¸nh g©y c¶m gi¸c ghª sî víi ng­êi nghe.Hµm ý xãt xa, luyÕn tiÕc vµ ®­îm chót mØa maiDïng tõ ng÷ ®ång nghÜa- Hãy quan sát tranh minh hoạ trên màn hình và dùng phép nói giảm nói tránh để diễn đạt lại các câu trong những tình huống sau và cho biết ở mỗi tình huống đó, em đã sử dụng cách nói giảm nói tránh nào?BÀI TẬP BỔ SUNG 2Anh cút ra khỏi nhà tôi ngay!Anh không nên ở đây nữa!TÌNH HuỐNG 1 .Nói giảm nói tránh bằng cách phủ định cách nói trái nghĩaBệnh tình con ông nặng lắm chắc sắp chết rồi!Bệnh tình con ông chắc chẳng còn được bao lâu nữa.TÌNH HUỐNG 2.Nói giảm nói tránh bằng cách nói vòngTrông những đứa trẻ mù thật đáng thương .Trông những đứa trẻ khiếm thị thật đáng thương.TÌNH HUỐNG 3.Nói giảm nói tránh bằng cách dùng từ Hán Việt đồng nghĩaBài văn này bạn Lan làm chưa đạt yêu cầu.TÌNH HUỐNG 4.Nói giảm nói tránh bằng cách phủ định . Bài văn này bạn Lan làm quá dở!ViÕt ®o¹n héi tho¹i (3-5 c©u) trong ®ã cã sö dông phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh.Bµi tËp Bæ sung 3Bài tập dành cho học sinh khá giỏiCñng cè Nãi gi¶m nãi tr¸nhC¸c c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nhC¶m nhËn gi¸ trÞ nghÖ thuËt vµ vËn dông nãi gi¶m nãi tr¸nhNãi gi¶m nãi tr¸nh vµ t¸c dông cña nãi gi¶m nãi tr¸nhHƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ- Hoµn thiÖn c¸c BT (SGK)+BT bæ sung vào vë. Sưu tầm một số câu thơ câu văn có sử dụng phép nói giảm nói tránh. - Học bài chu ®¸o. Chuẩn bị tốt cho bài kiểm tra ng÷ văn (TiÕt 41)Chúc các em có tiết học vui, bổ ích và lý thú