Bài giảng Ngữ văn Khối 8 - Tiết 121: Ngữ pháp Lựa chọn trật tự từ trong câu

 Chào mừng thầy cơ đến dự giờ lớp 8/212XKiĨm tra bµi cịThế nào là lượt lời trong hội thoại ? Trong hội thoại cần tuân thủ theo quy tắc gì để giữ lịch sự ? Trong hội thoại, ai cũng được nói . Mỗi lần có một người tham gia hội thoại nói được gọi là một lượt lời .Để giữ lịch sự , cần tôn trọng lượt lời của người khác , tránh nói tranh lượt lời , cắt lời hoặc chiêm vào lời người khác . Trong hội thoại khi nào người nói “ im lặng” dù đến lượt mình ? A. Khi muốn biểu thị thái độ nhất định . B. Khi không biết nói điều gì . C. Khi người nói đang ở trong tình trạng phân vân lưỡng lự .D . Cả A , B , C đúng . Tiết 121 – Tiếng Việt LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU I.Nhận xét chung 1) Ví dụ ( sgk / 110 , 111 ) Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng . Uể oải , chống tay xuống phản , anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên . Run rẩy cất bát cháo , anh mới kề vào đến miệng , cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song , tay thước và dây thừng . Gõ đầu roi xuống đất , cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ : - Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua , còn sống đấy à ? Nộp tiền sưu ! Mau ! ( Ngô Tất Tố , Tắt đèn ) Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách nào mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu ? Gõ đầu roi xuống đất , cai lệ thét bằng giọng khàn khàn củangười hút nhiều xái cũ :5Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , gõ đầu roi xuống đất , cai lệ thét . 6 Gõ đầu roi xuống đất , giọng khàn khàn của người hút nhiều xài cũ , cai lệ thét . 1 Cai lệ gõ đầu roi xuống đất , thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ . 2 Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , gõ đầu roi xuống đất .3 Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ , cai lệ gõ đầu roi xuống đất .4  Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ , cai lệ gõ đầu roi xuống đất , thét . I.Nhận xét chung 1) Ví dụ ( sgk / 110 , 111 ) Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng . Uể oải , chống tay xuống phản , anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên . Run rẩy cất bát cháo , anh mới kề vào đến miệng , cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song , tay thước và dây thừng . Gõ đầu roi xuống đất , cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ : - Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua , còn sống đấy à ? Nộp tiền sưu ! Mau ! ( Ngô Tất Tố , Tắt đèn )Vì sao tác giả chọn trật tự từ như trong đoạn trích ? Việc đặt từ “roi ” ở đầu câu có tác dụng liên kết chặt câu ấy với câu trước .Việc lặp lại từ “thét ” ở cuối câu có tác dụng liên kết câu ấy với câu sau . Việc mở đầu bằng cụm từ “ gõ đầu roi xuống đất ” có tác dụng nhấn mạnh sự hung hãn của cai lệ .          Câu 1 2 345 6 Nhấn mạnh sự hung hãn Liên kết chặt với câu đứng trước Liên kết chặt với câu đứng sau ++ ++ +++ Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ , mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng . Người nói ( người viết ) cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp. Nhận xét chung 1) Ví dụ ( sgk / 110 , 111) 2) Ghi nhớ ( sgk/111 ) II. MỘT SỐ TÁC DỤNG CỦA SỰ SẮP XẾP TRẬT TỰ TỪ 1) Ví dụ (sgk/111, 112 + vd 1 )a) Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng , sợ hoặc xảy ra sự gì , hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác , muốn nói mà không dám nói . Đùng đùng , cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu . Chị Dậu xám mặt , vội vàng đặt con xuống đất , chạy đến đỡ lấy tay hắn . ( Ngô Tất Tố , Tắt đèn ) Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng . Uể oải , chống tay xuống phản , anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên . Run rẩy cất bát cháo , anh mới kề vào đến miệng , cai lệ và người nhàlí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song , tay thước và dây thừng . ( Ngô Tất Tố , Tắt đèn ) Thứ tự trước sau của các hoạt động Thể hiện thứ bậc cao thấp của các nhân vật Gậy tre , chông tre chống lại sắt thép của quânthù .Tre xung phong vào xe tăng , đại bác . Tre giữ làng , giữ nước , giữ mái nhà tranh , giữ đồng lúa chín . Tre hi sinh để bảo vệ con người . ( Thép Mới , Cây tre Việt Nam )b) Gậy tre , chông tre chống lại sắt thép của quânthù .Tre xung phong vào xe tăng , đại bác . Tre giữ mái nhà tranh , giữ đồng lúa chín , giữ làng , giữ nước . Tre hi sinh để bảo vệ con người . c ) Gậy tre , chông tre chống lại sắt thép của quânthù .Tre xung phong vào xe tăng , đại bác . Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh , giữ đồng lúa chín , giữ nước . Tre hi sinh để bảo vệ con người . So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm dưới đây ?Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm Tạo liên kết câu 1.Xanh xanh bãi mía bờ dâu Ngô khoai biêng biếc. (Bên kia sông Đuống)Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượngTrật tự từ trong câu có thể :Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật , hiện tượng , hoạt động , đặc điểm ( như thứ bậc quan trọng của sự vật , thứ tự trước sau của hoạt động , trình tự quan sát của người nói , .. . ) . Nhấn mạnh hình ảnh , đặc điểm của sự vật , hiện tượng .Liên kết câu với những câu khác trong văn bản . Đảm bảo sự hài hòa về mặt ngữ âm của lời nói . II. MỘT SỐ TÁC DỤNG CỦA SỰ SẮP XẾP TRẬT TỰ TỪ 1) Ví dụ ( sgk/ 111, 112 + vd1 ) 2) Ghi nhớ ( sgk/112 )Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây :Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta . Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang của thời đại Bà Trưng , Bà Triệu , Trần Hưng Đạo , Lê Lợi , Quang Trung , . . . Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc , vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng . ( Hồ Chí Minh ,Tinh thần yêu nước của nhân dân ta )Kể tên các vị anh hùng dân tộc theo thứ tự xuất hiện của các vị ấy trong lịch sử . III. LUYỆN TẬPb) Đẹp vô cùng , Tổ quốc ta ơi! Rừng cọ đồi chè , đồng xanh ngào ngạt Nắng chói sông Lôâ , hò ô tiếng hát Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca . . . ( Tố Hữu , Ta đi tới )b) Đẹp vô cùng , Tổ quốc ta ơi! Rừng cọ đồi chè , đồng xanh ngào ngạt Nắng chói sông Lôâ , hò ô tiếng hát Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca . . . ( Tố Hữu , Ta đi tới )Đặt cụm từ “đẹp vô cùng” trước “Tổ quốc ta ơi” để nhấn mạnh cái đẹp của non sông mới được giải phóng . Cụm từ hò ô tiếng hát : Đảo “hò ô” lên trước để bắt vần với sông Lô , tạo cảm giác kéo dài , thể hiện sự mênh mông của sông nước .  Trật tự từ đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm cho lời thơ . - Ấy cũng may cho cô , vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn . - Mật thám tôi cũng chả sợ , đội con gái tôi cũng chả cần . ( Nguyễn Công Hoan , Ngựa người , người ngựa )Lặp lại các từ và cụm từ “ mật thám”, “đội con gái” ở hai đầu hai vế câu là để liên kết chặt chẽ câu ấy với câu đứng trước . Trật tự từ câu nào dưới đây thể hiện thứ tự trước sau theo thời gian ? A . Từ Triệu , Đinh , Lí , Trần bao đời xây nền độc lập B. Đám than đó vạc hẳn lửa . C. Tôi mở to mắt khẽ reo lên một tiếng thú vị . D. Mày dại quá , cứ vào đi , tao chạy cho tiền tàu .x CỦNG CỐ – DẶN DÒ Học : Tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ Soạn : Lựa chọn trật tự từ trong câu ( Luyện tập ) Xem trước các bài tập ở nhàTạm biệt -hẹn gặp lại