Bài giảng Ngữ văn Khối 8 - Tiết 61: Tập làm văn Thuyết minh về một thể loại văn học - Trường THCS Lạc Hòa

n L«nLµm trai ®øng gi÷a ®Êt C«n L«n,Lõng lÉy lµm cho lë nói non.X¸ch bóa ®¸nh tan n¨m b¶y ®èng,Ra tay ®Ëp bÓ mÊy tr¨m hßn.Th¸ng ngµy bao qu¶n th©n sµnh sái,M­a n¾ng cµng bÒn d¹ s¾t son.Nh÷ng kÎ v¸ trêi khi lì b­íc,Gian nan chi kÓ viÖc con con!Thuyết minh về một thể loại văn học1) Quan s¸t:Sè c©u, sè ch÷:* §Ò bµi : “ThuyÕt minh ®Æc ®iÓm thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có”.I. Tõ quan s¸t ®Õn m« t¶, thuyÕt minh ®Æc ®iÓm mét thÓ lo¹i v¨n häc.b) Quy luËt b»ng tr¾c:- “§èi”: c¸c tiÕng 2, 4, 6 cña c¸c cÆp c©u: 1-2, 3-4, 5-6, 7-8 lu«n tr¸i ng­îc nhau vÒ thanh ®iÖu. “Niªm”: c¸c tiÕng 2, 4, 6 cña c¸c cÆp c©u 1-8, 2-3 ,4-5, 6-7 trïng nhau vÒ thanh ®iÖu. c) VÇn:- C¸c tiÕng cuèi cña c¸c c©u 1, 2, 4, 6, 8 hiÖp vÇn víi nhau.L«n,non.hßn.son.con!=> VÇn gieo ë tiÕng thø 7 cña dßng 1, 2, 4, 6, 8 (l«n – non – hßn – son - con)TiÕt 61- Bµi 15: Nguyễn Đức Dũngd) Ng¾t nhÞp:H·y chØ ra c¸ch ng¾t nhÞp ë mçi dßng cña bµi th¬? §Ëp ®¸ ë C«n L«nLµm trai ®øng gi÷a ®Êt C«n L«n, Lõng lÉy lµm cho lë nói non. X¸ch bóa ®¸nh tan n¨m b¶y ®èng, Ra tay ®Ëp bÓ mÊy tr¨m hßn. Th¸ng ngµy bao qu¶n th©n sµnh sái, M­a n¾ng cµng bÒn d¹ s¾t son. Nh÷ng kÎ v¸ trêi khi lì b­íc, Gian nan chi kÓ viÖc con con ! Thuyết minh về một thể loại văn họcTiÕt 61- Bµi 15: 1) Quan s¸t:Sè c©u, sè ch÷:* §Ò bµi : “ThuyÕt minh ®Æc ®iÓm thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có”.I. Tõ quan s¸t ®Õn m« t¶, thuyÕt minh ®Æc ®iÓm mét thÓ lo¹i v¨n häc.b) Quy luËt b»ng tr¾c:- “§èi”: c¸c tiÕng 2, 4, 6 cña c¸c cÆp c©u: 1-2, 3-4, 5-6, 7-8 lu«n tr¸i ng­îc nhau vÒ thanh ®iÖu. “Niªm”: c¸c tiÕng 2, 4, 6 cña c¸c cÆp c©u 1-8, 2-3 ,4-5, 6-7 trïng nhau vÒ thanh ®iÖu. c) VÇn:- C¸c tiÕng cuèi cña c¸c c©u 1, 2, 4, 6, 8 hiÖp vÇn víi nhau.- Th­êng thÊy 4/3, 2/2/3. 2/2/3 2/2/3 2/2/3 2/2/3 2/2/3 2/2/3 4/34/3Nguyễn Đức Dũng §Ëp ®¸ ë C«n L«nLµm trai ®øng gi÷a ®Êt C«n L«n,Lõng lÉy lµm cho lë nói non.X¸ch bóa ®¸nh tan n¨m b¶y ®èng,Ra tay ®Ëp bÓ mÊy tr¨m hßn.Th¸ng ngµy bao qu¶n th©n sµnh sái,M­a n¾ng cµng bÒn d¹ s¾t son.Nh÷ng kÎ v¸ trêi khi lì b­íc,Gian nan chi kÓ viÖc con con !§Ò ThùcLuËnKÕte) Bè côc:Thuyết minh về một thể loại văn họcd) Ng¾t nhÞp1) Quan s¸t:Sè c©u, sè ch÷:* §Ò bµi : “ThuyÕt minh ®Æc ®iÓm thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có”.I. Tõ quan s¸t ®Õn m« t¶, thuyÕt minh ®Æc ®iÓm mét thÓ lo¹i v¨n häc.b) Quy luËt b»ng tr¾c: “Niªm”: c¸c tiÕng 2, 4, 6 cña c¸c cÆp c©u 1-8, 2-3 ,4-5, 6-7 trïng nhau vÒ thanh ®iÖu. c) VÇn:- C¸c tiÕng cuèi cña c¸c c©u 1, 2, 4, 6, 8 hiÖp vÇn víi nhau.- “§èi”: c¸c tiÕng 2, 4, 6 cña c¸c cÆp c©u: 1-2, 3-4, 5-6, 7-8 lu«n tr¸i ng­îc nhau vÒ thanh ®iÖu.- Th­êng thÊy 4/3, 2/2/3.4 phÇn- §Ò, thùc, luËn, kÕt.Bè côc th­êng thÊy cña thÓ th¬ nµy?TiÕt 61- Bµi 15: g) §Ò tµi:- C¶m høng thiªn nhiªn, nh©n ®¹o, tinh thÇn yªu n­íc, nguån vui thó nhµn t¶n,... §Ò tµi cña thÓ th¬ nµy th­êng ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò g×?Nguyễn Đức Dũng1) Quan s¸t:2) LËp dµn ý:Thuyết minh về một thể loại văn họcTiÕt 61- Bµi 15: I. Tõ quan s¸t ®Õn m« t¶, thuyÕt minh ®Æc ®iÓm mét thÓ lo¹i v¨n häc.Nguyễn Đức Dũng- Ưu điểm: Đẹp về sự tề chỉnh, âm thanh trầm bổng, đăng đối nhịp nhàng .. - Nhược điểm: Gò bó công thức, khuôn mẫu nên còn nhiều ràng buộc, không được tự do.a. Mở bài: Nêu một định nghĩa chung về thể thơ thất ngôn bát cú.b. Thân bài:c. Kết bài:- Khẳng định vai trò của thể thơ trong nền VH dân tộc, nêu cảm nghĩ của mình về thể thơ. * Đặc điểm thể thơ:- Số câu, số tiếng: mỗi bài gồm 8 câu, mỗi câu có 7 tiếng.- Quy luật bằng trắc của thể thơ: Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu (1-2), (3-4), (5-6), (7-8) luôn trái nhau về thanh điệu  “Đối” nhau. Các tiếng 2,4,6 của các cặp câu (1-8), (2-3), (4-5),(6-7) luôn trùng nhau về thanh điệu  “Niêm”.- Cách gieo vần: Vần được gieo ở tiếng thứ 7 của các câu 1,2,4,6,8. - Cách ngắt nhịp: thường thấy 4/3, 2/2/3.- Bố cục: 4 phần: đề, thực, luận, kết.- Đề tài: Cảm hứng thiên nhiên, nhân đạo, tinh thần yêu nước, nguồn vui thú nhàn tản,... (Lấy ví dụ từ 2 bài thơ đã quan sát để làm sáng tỏ từng đặc điểm của thể thơ) Thất ngôn bát cú là một thể thơ thông dụng trong các thể thơ Đường luật, một thể thơ được các nhà thơ rất ưa chuộng.* Ưu điểm và nhược điểm của thể thơ:Nguyễn Đức DũngBµi 15 – TiÕt 61Thuyết minh về một thể loại văn học1) Quan s¸t:I. Tõ quan s¸t ®Õn m« t¶, thuyÕt minh ®Æc ®iÓm mét thÓ lo¹i v¨n häc.2) LËp dµn ý:* Ghi nhí: SGKNguyễn Đức DũngGhi nhớ: Muốn thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học (thể thơ hay văn bản cụ thể) trước hết phải quan sát, nhận xét, sau đó khái quát thành những đặc điểm. Khi nêu các đặc điểm, cần lựa chọn những đặc điểm tiêu biểu, quan trọng và có những ví dụ cụ thể để làm sáng tỏ đặc điểm ấy.Nguyễn Đức DũngBµi 15 – TiÕt 611) Quan s¸t:2) LËp dµn ý:* Ghi nhí SGKThuyÕt minh vÒ thÓ lo¹i v¨n häcQuan s¸tNhËn xÐtKh¸i qu¸t thµnh ®Æc ®iÓm(cho vÝ dô minh ho¹)Thuyết minh về một thể loại văn họcI. Tõ quan s¸t ®Õn m« t¶, thuyÕt minh ®Æc ®iÓm mét thÓ lo¹i v¨n häc.Nguyễn Đức DũngBµi 15 – TiÕt 611) Quan s¸t:2) LËp dµn ý:* Ghi nhí SGKII. LuyÖn tËp: H·y thuyÕt minh ®Æc ®iÓm chÝnh cña truyÖn ng¾n trªn c¬ së c¸c truyÖn ng¾n ®· häc: “T«i ®i häc”, “L·o H¹c”, “ChiÕc l¸ cuèi cïng”.T×m hiÓu ®Ò:ThÓ lo¹i: §èi t­îng TM: Néi dung cÇn TM: Ph­¬ng ph¸p TM: Thuyết minh về một thể loại văn họcI. Tõ quan s¸t ®Õn m« t¶, thuyÕt minh ®Æc ®iÓm mét thÓ lo¹i v¨n häc.ThuyÕt minh vÒ mét thÓ lo¹i VHTruyÖn ng¾nC¸c ®Æc ®iÓm chÝnh cña truyÖn ng¾nNªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch ; nªu vÝ dô ; ph©n lo¹i, ph©n tÝch ; so s¸nh...Nguyễn Đức Dũng H·y thuyÕt minh ®Æc ®iÓm chÝnh cña truyÖn ng¾n trªn c¬ së c¸c truyÖn ng¾n ®· häc: “T«i ®i häc”, “L·o H¹c”, “ChiÕc l¸ cuèi cïng”.(chän truyÖn “L·o H¹c” lµm dÉn chøng) Nhóm 1: Nêu định nghĩa (khái niệm) truyện ngắn. Nhóm 2: Giới thiệu các yếu tố của truyện ngắn (tự sự, sự kiện và nhân vật). Nhóm 3: Giới thiệu các yếu tố của truyện ngắn (cốt truyện, kết cấu). Nhóm 4: Giới thiệu các yếu tố của truyện ngắn (các yếu tố kết hợp khác; nội dung, tư tưởng).Nguyễn Đức DũngNhãm 1 : Nªu ®Þnh nghÜa (kh¸i niÖm) cña truyÖn ng¾n?- Tù sù : Lµ yÕu tè chÝnh quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña mét truyÖn ng¾n.- Cèt truyÖn: DiÔn ra trong mét kho¶ng thêi gian vµ kh«ng gian hÑp (®¬n gi¶n). ChØ chän mét thêi ®o¹n, kho¶nh kh¾c nµo ®ã cña nh©n vËt ®Ó tr×nh bµy.- YÕu tè biÓu c¶m, miªu t¶, nghÞ luËn ...Lµ yÕu tè bæ trî, gióp cho truyÖn ng¾n sinh ®éng hÊp dÉn, ®an xen vµo c¸c yÕu tè tù sù. TruyÖn ng¾n lµ mét lo¹i truyÖn b»ng v¨n xu«i, cã dung l­îng nhá, sè trang Ýt, miªu t¶ mét khÝa c¹nh tÝnh c¸ch, mét mÈu trong cuéc ®êi cña nh©n vËt.(Theo Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt).+ Sù viÖc chÝnh: L·o H¹c gi÷ tµi s¶n cho con trai b»ng mäi gi¸.+ Sù viÖc phô: Con trai l·o bá ®i, l·o H¹c ®èi tho¹i víi con chã Vµng, b¸n con Vµng, trß chuyÖn víi «ng gi¸o, xin b¶ chã, tù tö ...- Sù kiÖn vµ nh©n vËt: Ýt nh©n vËt vµ sù kiÖn, th­êng chØ lµ vµi ba nh©n vËt vµ mét sè sù kiÖn+ Nh©n vËt chÝnh: L·o H¹c+ Nh©n vËt phô: ¤ng gi¸o, con trai l·o H¹c, vî «ng gi¸o ..VD: Cuéc sèng nghÌo khæ, c« ®¬n vµ c¸i chÕt cïng quÉn ®au th­¬ng cña ng­êi n«ng d©n trong x· héi cò. - KÕt cÊu: Nh÷ng sù viÖc th­êng lµ sù s¾p ®Æt nh÷ng ®èi chiÕu, t­¬ng ph¶n ®Ó lµm bËt ra chñ ®Ò.Nhãm 2 : Giíi thiÖu c¸c yÕu tè cña truyÖn ng¾n:Nhãm 3 : Giíi thiÖu c¸c yÕu tè cña truyÖn ng¾n:Nhãm 4: Giíi thiÖu c¸c yÕu tè cña truyÖn ng¾n:Nguyễn Đức DũngVD: + Miªu t¶: ... L·o H¹c ®ang vËt v· trªn gi­êng, ®Çu tãc rò r­îi, quÇn ¸o xéc xÖch, hai m¾t long sßng säc. L·o tru trÐo, bät mÐp sïi ra. Kh¾p ng­êi chèc l¹i giËt m¹nh mét c¸i, n¶y lªn ...+ BiÓu c¶m: ... Chao «i ! §èi víi nh÷ng ng­êi ë quanh ta, nÕu ta kh«ng cè mµ t×m hiÓu hä, th× ta chØ thÊy hä gµn dë, ngu ngèc, bÇn tiÖn, xÊu xa, bØ æi .. toµn nh÷ng cí ®Ó cho ta tµn nhÉn; kh«ng bao giê ta thÊy hä lµ nh÷ng ng­êi ®¸ng th­¬ng; kh«ng bao giê ta th­¬ng ....+ NghÞ luËn: ... ¤ng gi¸o nãi ph¶i! KiÕp con chã lµ kiÕp khæ th× ta ho¸ kiÕp cho nã ®Ó nã lµm kiÕp ng­êi, may ra cã sung s­íng h¬n mét chót kiÕp ng­êi nh­ kiÕp t«i ch¼ng h¹n!....Nguyễn Đức DũngNhãm 1 : Nªu ®Þnh nghÜa (kh¸i niÖm) cña truyÖn ng¾n?- Tù sù : Lµ yÕu tè chÝnh quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña mét truyÖn ng¾n.- Cèt truyÖn: DiÔn ra trong mét kho¶ng thêi gian vµ kh«ng gian hÑp (®¬n gi¶n). ChØ chän mét thêi ®o¹n, kho¶nh kh¾c nµo ®ã cña nh©n vËt ®Ó tr×nh bµy.- YÕu tè biÓu c¶m, miªu t¶, nghÞ luËn ...Lµ yÕu tè bæ trî, gióp cho truyÖn ng¾n sinh ®éng hÊp dÉn, ®an xen vµo c¸c yÕu tè tù sù. TruyÖn ng¾n lµ mét lo¹i truyÖn b»ng v¨n xu«i, cã dung l­îng nhá, sè trang Ýt, miªu t¶ mét khÝa c¹nh tÝnh c¸ch, mét mÈu trong cuéc ®êi cña nh©n vËt.(Theo Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt).- Sù kiÖn vµ nh©n vËt: Ýt nh©n vËt vµ sù kiÖn, th­êng chØ lµ vµi ba nh©n vËt vµ mét sè sù kiÖn.- KÕt cÊu: Nh÷ng sù viÖc th­êng lµ sù s¾p ®Æt nh÷ng ®èi chiÕu, t­¬ng ph¶n ®Ó lµm bËt ra chñ ®Ò.VD : §Ò tµi ng­êi n«ng d©n tr­íc c¸ch m¹ng...Nhãm 2 : Giíi thiÖu c¸c yÕu tè cña truyÖn ng¾n:Nhãm 3 : Giíi thiÖu c¸c yÕu tè cña truyÖn ng¾n:Nhãm 4: Giíi thiÖu c¸c yÕu tè cña truyÖn ng¾n:- Néi dung, t­ t­ëng: TruyÖn ng¾n ®· ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò lín cña cuéc ®êi.Nguyễn Đức DũngLËp dµn ý- Tự sự: yếu tố chính quyết định sự tồn tại một truyện ngắn.- Sự kiện và nhân vật: ít nhân vật và sự kiện, thường chỉ là vài ba nhân vật và một số sự kiện. - Cốt truyện: Diễn ra trong một khoảng thời gian và không gian hẹp. Chỉ chọn một thời đoạn, khoảnh khắc nào đó của nhân vật để trình bày.- Kết cấu: Những sự việc thường là sự sắp đặt những đói chiếu, tương phản để làm bật ra chủ đề.- Các yếu tố khác: miêu tả, biểu cảm, nghị luận...- Nội dung, tư tưởng: Truyện ngắn đã đề cập đến những vấn đề lớn của cuộc đời.(lấy ví dụ từ truyện ngắn “Lão Hạc” để minh hoạ cho các đặc điểm trên)a, Mở bài: Nêu định nghĩa về truyện ngắn. b. Thân bài : c. Kết bài :- Nêu cảm nhận về truyện ngắn: truyện ngắn có vẻ đẹp và sức hấp dẫn riêng, phù hợp với nhịp sống lao động khẩn trương hiện nay, nên được độc giả rất yêu thích.Các đặc điểm của truyện ngắn.Nguyễn Đức DũngCủng cố - Hướng dẫn về nhà - Nắm chắc kiến thức bài học, phương pháp làm bài văn thuyết minh về một thể loại văn học Đọc thêm tài liệu tham khảo thuyết minh về một thể loại văn học. Lập dàn ý cho bài văn thuyết minh một thể loại văn học tự chọn.Soạn bài “Muốn làm thằng Cuội”Nguyễn Đức DũngXin Ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸oChóc c¸c em häc sinh Ch¨m ngoan häc giáiNguyễn Đức Dũng