Bài giảng Ngữ văn Khối 8 - Tiết 86: Câu cảm thán - Bùi Thị Hiền

8TRƯỜNG THCS SUỐI NGÔGIÁO VIÊN : BÙI THỊ HIỀNCÂU CẢM THÁNI. NỘI DUNG BÀI HỌC:1. Đặc điểm hình thức: Ngữ văn:Tuần 23 - Tiết86:Ví dụ: a) Hỡi ơi lão Hạc!(1) Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết...(2) Một người như thế ấy!...(3) Một người đã khóc vì trót lừa một con chó!...(4) Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm láng giềng... (5)Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót binh Tư để có ăn ư?(6) Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn...(7) (Nam Cao - Lão Hạc) b) Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan? (1) Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?(2)Đâu những bình minh cây xanh nắng gội, Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?(3)Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt, Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?(4)Than ôi!(5) Thời oanh liệt nay còn đâu?(6) (Thế Lữ - Nhớ rừng)	c.Trăng đêm nay đẹp biết bao! a) Hỡi ơi lão Hạc! b) Than ôi! c)Trăng đêm nay đẹp biết bao! Câu cảm thán- Cã chøa tõ ng÷ c¶m th¸n: Hỡi ơi. Than ôi,biết bao.- Cuèi c©u cã dÊu chÊm than(!)Hình thứcCÂU CẢM THÁN1. Đặc điểm hình thức: + Có những từ ngữ cảm thán như: ôi, than ôi, hỡi ơi, chao ơi, xiết bao, biết chừng nào,... + Cuối câu thường kết thúc bằng dấu chấm than (!)I. NỘI DUNG BÀI HỌC:2. Đặc điểm chức năng:Ví dụ: a) Hỡi ơi lão Hạc!(1) Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết...(2) Một người như thế ấy!...(3) Một người đã khóc vì trót lừa một con chó!...(4) Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm láng giềng... (5)Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót binh Tư để có ăn ư?(6) Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn...(7) (Nam Cao - Lão Hạc) b) Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối	 Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?(1)	 Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn	 Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?(2)	 Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,	 Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?(3)	 Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng	 Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt, 	 Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?(4)	 Than ôi!(5) Thời oanh liệt nay còn đâu? (Thế Lữ - Nhớ rừng)c.Trăng đêm nay đẹp biết bao!Chøc n¨ng - Thường được dùng trong ngôn ngữ nói hằng ngày hay ngôn ngữ văn chương. - Bộc lộ cảm xúc trực tiếpCÂU CẢM THÁN1. Đặc điểm hình thức: + Có những từ ngữ cảm thán như: ôi, than ôi, hỡi ơi, chao ơi, xiết bao, biết chừng nào,... + Khi viết, cuối câu thường kết thúc bằng dấu chấm than (!)2. Đặc điểm chức năng: + Dùng để bộc lộ cảm xúc trực tiếp của người nói (người viết). + Thường được dùng trong ngôn ngữ nói hằng ngày hay ngôn ngữ văn chương. I. NỘI DUNG BÀI HỌC: Em hãy đặt các câu cảm thán phù hợp với các hình ảnh sau:- Ôi, số phận của cô bé bán diêm thật bất hạnh !- Chao ôi, cảnh vinh Hạ Long đẹp xiết bao ! Hãy đặt một câu cảm thán phù hợp với hình ảnh sau:- Ôi, những bông hoa này thật đẹp!VÍ DỤ: Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?Chao ôi, bông hoa này đẹp quá! Lưu ý:=> Những từ ngữ cảm thán: ôi, than ôi, trời ơicó thể tự tạo thành một câu đặc biệt hoặc trở thành một bộ phận biệt lập trong câu, thường đứng ở đầu câu. 3. BiÕt bao ng­êi lÝnh ®· x¶ th©n cho Tæ quèc.4. Vinh quang biÕt bao ng­êi lÝnh ®· x¶ th©n cho Tæ quèc!=> Những từ cảm thán: thay, biết bao, xiết baođứng sau những từ mà nó bổ nghĩa để tạo thành câu cảm thánH×nh thøcCã tõ ng÷ c¶m th¸n C©u c¶m th¸n Chøc n¨ng KÕt thóc b»ng dÊu chÊm than Béc lé trùc tiÕp c¶m xóc Dùng trong giao tiếp và văn chươngEm hãy hoàn thành sơ đồ khái quát Ghi nhớ về câu cảm thán(5)(4)(3)(1)(6)(2) 3) Bµi tËp nhanhH·y thªm nh÷ng tõ ng÷ c¶m th¸n vµ dÊu chÊm than ®Ó chuyÓn ®æi c¸c c©u sau thµnh c©u c¶m th¸n. - Anh đến muộn quá . - Trăng đêm nay đẹp.- Mặt trời rực rỡ quá. =>Trời ơi, anh đến muộn quá!=>Trăng đêm nay đẹp biết bao!=> Ôi, mặt trời rực rỡ quá!CÂU HỎI THẢO LUẬN (3 phút)Câu hỏi: Những điểm giống nhau và khác nhau của câu cầu khiến và câu cảm thán?*Giống nhau: đều sử dụng dấu chấm than cuối câu.* Khác nhau:Câu cầu khiếnCâu cảm thánSử dụng các từ cầu khiến: hãy, đừng, chớđi, thôi, nào,hay ngữ điệu cầu khiến; dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảoSử dụng các từ cảm thán: ôi, than ôi, hỡi, hỡi ơi, biết bao, thay với mục đích bộc lộ trực tiếp cảm xúc của người nói (người viết); xuất hiện chủ yếu trong ngôn ngữ nói hằng ngày hay ngôn ngữ văn chương.CÂU CẢM THÁN1. Đặc điểm hình thức: + Có những từ ngữ cảm thán như: ôi, than ôi, hỡi ơi, chao ơi, xiết bao, biết chừng nào,... + Khi viết, cuối câu thường kết thúc bằng dấu chấm than (!)2. Đặc điểm chức năng: + Dùng để bộc lộ cảm xúc trực tiếp của người nói (người viết). + Thường được dùng trong ngôn ngữ nói hằng ngày hay ngôn ngữ văn chương. I. NỘI DUNG BÀI HỌC:II. LUYỆN TẬP:	Bài tập1: Tìm các câu cảm thán và giải thích vì sao :a. Than ôi! Sức người khó lòng địch nổi với sức trời! Thế đê không sao cự lại được với thế nước! Lo thay! Nguy thay! Khúc đê này hỏng mất.- H×nh thøc: + Cã tõ ng÷ c¶m th¸n: Than «i, thay + KÕt thóc b»ng dÊu chÊm than- Chøc n¨ng: Béc lé trực tiếp sù lo l¾ng tr­íc t×nh thÕ nguy cÊp cña thiªn tai.=>Có 3 câu cảm thán : - Than ôi! - Lo thay! - Nguy thay! b) Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi! 	 Câu cảm thán - H×nh thøc: Cã tõ c¶m th¸n “ Hìi”, “¬i” vµ kÕt thóc b»ng dÊu chÊm than - Chøc n¨ng: Béc lé sù nuèi tiÕc, niÒm khao kh¸t tù do- Hình thức: Từ cảm thán “chao ôi” và kết thúc bằng dấu chấm.- Chøc n¨ng: Béc lé sù ©n hËn, day døt, ¨n n¨n của DÕ MÌn. * L­u ý: C©u c¶m th¸n cã tr­êng hîp kÕt thóc b»ng dÊu ( . ) c. Chao «i, cã biÕt ®©u r»ng: hung h¨ng, hèng h¸ch l¸o chØ tæ ®em th©n mµ tr¶ nî cho nh÷ng cö chØ ngu d¹i cña m×nh th«i. = > c©u c¶m th¸nBài tập 2: Phân tích tình cảm,cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không ? Vì sao ? = >Bộc lộ lời than thở, của người nông dân dưới chế độ phong kiến.b) Xanh kia thăm thẳm từng trên Vì ai gây dựng cho nên nỗi này ?	 (Chinh phụ ngâm khúc)= >Bộc lộ nỗi uất ức, khổ đau của người chinh phụ trước nỗi truân chuyên do chiến tranh gây ra. a) Ai làm cho bể kia đầy Cho ao kia cạn cho gầy cò con ? (Ca dao) c) T«i cã chê ®©u, cã ®îi ®©u §em chi xu©n l¹i gîi thªm sÇu	(ChÕ Lan Viªn – Xu©n)Béc lé t©m tr¹ng bÕ t¾c cña nhµ th¬ tr­íc cuéc sèng (tr­íc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m) d) Anh mµ chÕt lµ chØ t¹i c¸i téi ng«ng cuång d¹i dét cña t«i. T«i biÕt lµm thÕ nµo b©y giê?	(T« Hoµi – DÕ MÌn phiªu l­u kÝ)	Béc lé c¶m xóc ©n hËn cña DÕ MÌn tr­íc c¸i chÕt th¶m th­¬ng, oan øc cña DÕ Cho¾t. * C¸c c©u trªn cã béc lé c¶m xóc nh­ng kh«ng cã c¸c dÊu hiÖu ®Æc tr­ng cña c©u c¶m th¸n (tõ ng÷ c¶m th¸n, dÊu chÊm than) Kh«ng ph¶i lµ c¸c c©u c¶m th¸n. Bµi tËp 3: Đặt hai câu cảm thán để bộc lộ cảm xúc với các tình huống sau: a. Trước tình cảm của một người thân dành cho mình. b. Khi nhìn thấy mặt trời mọc. Hãy điền thêm thêm từ vào chỗ trống để có câu cảm thán: ... đau bụng....- Ôi, đau bụng quá! Cho t×nh huèng sau: Trong giê ra ch¬i, em thÊy mét b¹n ®ang vøt rác bõa b·i. H·y ®Æt 3 c©u (mét c©u nghi vÊn, mét c©u cÇu khiÕn, mét c©u c¶m th¸n) víi cïng néi dung ®Ó b¹n Êy dõng l¹i. Câu nghi vấn: - Sao bạn lại có thể làm như thế?Câu cảm thán: - Trời ơi, bạn xả rác bừa bãi quá!Câu cầu khiến: - Bạn hãy dọn sạch chỗ rác này đi!mHướng dẫn học bài - Học thuộc phần ghi nhớ.-Làm các bài tập còn lại.-Chuẩn bị trước bài : “Câu trần thuật”(Đọc và trả lời các câu hỏi trong mục I/ SGK/ 45)Xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o ®· vÒ dù giê th¨m lípChóc c¸c thÇy, c« gi¸o vµ c¸c em H¹nh phóc - NiÒm vui vµ søc khoÎ