Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Bài ca ngắn đi trên bãi cát (Cao Bá Quát)

Bài ca ngắn đi trên bãi cát(Sa hành đoản ca)Cao Bá QuátI. Tìm hiểu chung1. Tác giảCao Bá Quát (1809?-1855)Con người thông minh, tài hoa, có chí lớn, giàu tâm huyết với đời.Cuộc đời gặp nhiều lận đận,trắc trở, nhất là đường công danh.Tính cách cương trực, mạnh mẽphóng túng.Để lại dấu ấn đậm nét trong thơ vănSự nghiệp - Khoảng 1400 bài thơ.- Trên 20 bài văn xuôi.- Một số bàiphú, hát nóicâu đốiTình cảm tha thiết với quê hương, xứ sở, với con người Phê phán chế độ phong kiến bảo thủ, trì trệ.Chứa đựng tư tưởng khai sáng, phản ánh nhu cầu đổi mới.Người đời suy tôn ông là “Thánh Quát” (Trong “Thần Siêu Thánh Quát”)Thủ bút của Cao Bá QuátMột số ấn bản tác phẩm của Cao Bá QuátMột số công trình nghiên cứu về Cao Bá Quát và thơ văn của ông2.Tác phẩm “Bài ca ngắn đi trên bãi cát”Hoàn cảnh sáng tácBài thơ được hình thành trong những lần Cao Bá Quát đi thi Hội qua những tỉnh miền Trung đầy cát trắng.+ Chế độ phong kiến nhà Nguyễn khủng hoảng, xã hội trì trệ.+ Chế độ khoa cử dưới triều Nguyễn rất nghiệt ngã, nhiều bất công.Hoàn cảnh trực tiếp:Bối cảnh lịch sử, thời đại:Thể loại: Thể hànhCó nguồn gốc từ Trung Quốc.Khá tự do, phóng túng, không bị gò bó bởi niêm luật.Lấy việc điệp vần bằng trắc làm nguyên tắc, kết cấu đầu cuối hô ứng với nhau.Có khả năng biểu đạt phong phúII. Đọc - hiểu văn bản1. Hình tượng bãi cát – con đường cùngBãi cátXuất hiện xuyên suốt bài thơ DàiNối tiếp vô tậnKết cấu đầucuối hô ứngNghệ thuật trùng điệpẤn tượng không gian bãi cát mịt mờ, vô định, mênh mông.Ám ảnh về sự bủa vây của bãi cát hoang vắng, rợn ngợp; mở ra con đường xa tắp, bất tận, nhiều trắc trở, khó nhọc.Bãi cátdàiTả thựcNhững bãi cát, cồn cát trải dàibao la của thiên nhiên miềnTrung khắc nghiệt.Biểu tượngCon đường công danh xa xôi, mịt mù cát bụi.Con đường đời nhiều gập ghềnh, trắc trở trong xã hội phong kiến o bế, trì trệ.Hình tượngnghệ thuật sáng tạomới mẻ, độc đáocủa nhà thơ. 2. Hình tượng người đi trên bãi cátHoàncảnhKhônggianThờigianTìnhthếBãi cát dài bất tậnMặt trời đã lặn - trời bắt đầu tối Đi một bước như lùi một bước - Không dừng được Đi trên cát chân bị lún xuống như lùi lại.- Trạng thái mệt mỏi, kiệt sức, đầy lo âubuồn nản.Tâm thế cô đơn, lạc lõng, hoang mangTâmtrạngBuồn đau,phẫn uấtTự tráchbản thân, khao khát được giải thoát khỏi con đường danh lợiHoang mangbế tắc, tuyệt vọngTrăn trở, suy tư về danh lợi, về kẻ sĩđương thờiAnh đứng làm chi trên bãi cát?Câu hỏi kết lại bài thơAnh đứng làm chi trên bãi cát?Hỏi cuộc đờiHỏi thời đại,xã hộiHỏi chínhbản thân Xoáy sâu vào những nỗi niềm đớn đau, day dứt, giằng xé nội tâm của nhân vật trữ tình. Lời thức tỉnh, giục giã bản thân của người đi trên cát phải quyết định dứt khoát, tìm con đường đi mới cho cuộc đời.Đại từnhân xưngKhách – người khách(Ngôi 3 số ít)Quân – anh, ông(Ngôi 2 số ít )Ngã – tôi, ta(Ngôi 1 số ít)Ngườiđi trêncátTác giảTác giả tự phân thân ở nhiều vị trí để đối thoại với chính mình – Độc thoại đa chiều.- Chiều sâu tâm sự và suy tư của tác giả.- Vẻ đẹp nhân cách, tâm hồn Cao Bá Quát.Tổng kếtNội dung - Thể thơ cổ phong khá tự do về kết cấu, vần, nhịp .- Xây dựng hình tượng nghệ thuật độc đáo.- Kết cấu đầu cuối hô ứng, nghệ thuật trùng điệp, đối, sử dụng đại từ nhân xưng, điển cố tinh tế trong hình thức một bài ca.Nghệ thuật Tâm trạng bi phẫn, chán ghét con đường mưu cầu danh lợi tầm thường.- Phê phán chế độ khoa cử và chế độ phong kiến triều Nguyễn.- Niềm khao khát đổi mới cuộc sống của tác giả trong xã hội ngột ngạt, bế tắc.Xin chân thành cảm ơn quý thày cô và các em học sinh đã chú ý theo dõi bài giảng!