Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Chiếu cầu hiền (Ngô Thì Nhậm)

CHIẾU CẦU HIỀN(Cầu hiền chiếu) Ngô Thì NhậmI. Tìm hieåu chung: 1. Tác giả:- Ngô Thì Nhậm (1746 - 1803) - Quê quán: làng Tả Thanh Oai, huyện Thanh Oai, trấn Sơn Nam (nay thuộc huyện Thanh Trì, Hà Nội)- Năm 1775, ông đỗ tiến sĩ, từng giữ chức Đốc đồng trấn Kinh Bắc.- Năm 1778, khi nhà Lê - Trịnh sụp đổ, Ngô Thì Nhậm đi theo phong trào Tây Sơn, được vua Quang Trung phong làm Lại bộ Tả thị lang, sau thăng chức Binh bộ Thượng thư. Có đóng góp tích cực cho triều đại Tây SơnSGKa. Theå loaïi: 	- Loaïi vaên nghò luaän chính trò xaõ hoäi xöa- Vua duøng ñeå ban boá meänh leänh hoaëc truyeàn chæ thò cho beà toâi.	 - Vaên phong trang troïng, lôøi leõ roõ raøng, tao nhaõ. 2. Văn bản:Chieáub. Hoaøn caûnh saùng taùc:- 1788, Quang Trung tieán quaân ra Baéc, tieâu dieät quaân Thanh vaø boïn tay sai. Nhaø Leâ suïp ñoå.- Beà toâi nhaø Leâ mang naëng tö töôûng trung quaân, phaûn öùng tieâu cöïc.- Quang Trung giao cho Ngoâ Thì Nhaäm thay lôøi mình vieát “Chieáu caàu hieàn”– Keâu goïi nhöõng ngöôøi taøi ñöùc ra giuùp daân, giuùp nöôùc.TƯỢNG ĐÀI QUANG TRUNG - NGUYỄN HUỆDi ảnh được cho là của vua Quang Trung và Đền thờ vua Quang Trung c. Boá cuïc:	 Phaàn 1: Töø ñaàu ñeán “ngöôøi hieàn vaäy”- Phaàn 2: “Tröôùc ñaây  cuûa traãm hay sao?”- Phaàn 3: Coøn laïi3 phaàn: Moái quan heä giöõa hieàn taøi vaø thieân töû Thöïc traïng ñaát nöôùc vaø nhu caàu thôøi ñaïi Ñöôøng loái caàu hieàn cuûa vua Quang TrungII. Ñoïc - hieåu vaên baûn.1. Moái quan heä giöõa hieàn taøi vaø thieân töû : - Möôïn lôøi Khoång Töû: + “Ngöôøi hieàn nhö sao saùng treân trôøi” + “Sao saùng aét chaàu veà ngoâi Baéc Thaàn” (thieân töû)  Moái quan heä giöõa hieàn taøi vaø thieân töû: - Khaúng ñònh:“Neáu nhö che maát  ngöôøi hieàn vaäy”  Neáu hieàn taøi khoâng do thieân töû söû duïng laø traùi quy luaät, traùi ñaïo trôøi. Caùch ñaët vaán ñeà:	ngöôøi hieàn phaûi do thieân töû söû duïng, phaûi quy thuaän veà vôùi nhaø vuacoù söùc thuyeát phuïc ñoái vôùi só phu Baéc Haø.a. Caùch öùng xöû cuûa nho só Baéc Haø khi Taây Sôn dieät Trònh:  Söû duïng hình aûnh laáy töø kinh ñieån Nho gia hoaëc mang yù nghóa töôïng tröng:2. Thực trạng và nhu cầu thời đại: nhöõng ngöôøi ra laøm quan cho Taây Sôn thì sôï haõi, im laëng, laøm vieäc caàm chöøng - Thái độ của sĩ phu Bắc Hà: Boû ñi ôû aån, mai danh aån tích, uoång phí taøi naêng+ “Keû só  vieäc ñôøi”+ “nhöõng baäc  leân tieáng”+ “cuõng coù keû  suoát ñôøi” khoâng phuïc vuï cho trieàu ñaïi môùi	 Taïo caùch noùi teá nhò, chaâm bieám nheï nhaøng, theå hieän kieán thöùc saâu roäng cuûa ngöôøi caàu hieàn- Tâm trạng của vua Quang Trung:+ “Nay trẫm đang  tìm đến” Thành tâm, khắc khoải mong chờ người hiền ra giúp nước+ Hai câu hỏi ở thế lưỡng đao (lưỡng phân): Cách nói khiêm tốn nhưng thuyết phục, buộc người nghe phải thay đổi cách ứng xử. “Hay đang thời đổ nát chưa thể ra phụng sự vương hầu chăng?” “Hay trẫm ít đức không đáng để phò tá chăng?”b. Thực trạng và nhu cầu của thời đại:- Thực trạng đất nước:+ buổi đầu dựng nghiệp nên triều chính chưa ổn định+ biên ải chưa yên+ dân chưa hồi sức sau chiến tranh+ đức của vua chưa nhuần thấm khắp nơi Cái nhìn toàn diện sâu sắc: triều đại mới tạo lập, mọi việc đang bắt đầu nên còn nhiều khó khăn	- Nhu cầu thời đại: hiền tài phải ra trợ giúp nhà vua+ Dùng hình ảnh cụ thể:“Một cái cột  trị bình”+ Dẫn lời Khổng Tử: khẳng định đất nước có nhiều nhân tài để đi đến kết luận: người hiền tài phải ra phục vụ hết mình cho triều đại mới	“Suy đi  hay sao?” khẳng định vai trò to lớn của người hiền tài	 + Vị vua yêu nước thương dân, có tấm lòng chiêu hiền đãi sĩ. + Lời lẽ:	 khiêm nhường, chân thành, tha thiết nhưng cũng kiên quyết, có sức thuyết phục cao3. Ñöôøng loái caàu hieàn cuûa vua Quang Trung:	 + Moïi taàng lôùp ñeàu ñöôïc daâng thö baøy toû vieäc nöôùc 	 + Caùc quan ñöôïc pheùp tieán cöû ngöôøi coù taøi ngheä. 	 + Nhöõng ngöôøi ôû aån ñöôïc pheùp daâng sôù töï tieán cöû. 	- Cách tiến cử những người hiền tài: Biện pháp cầu hiền: đúng đắn, rộng mở, thiết thực và dễ thực hiệnBài chiếu kết thúc bằng lời kêu gọi, động viên mọi người tài đức ra giúp nước: Vị vua có tư tưởng tiến bộ“Những ai  tôn vinh”Vị vua có tư tưởng tiến bộ4. Nghệ thuật bài chiếu:Bài văn nghị luận mẫu mực:- Lập luận: chặt chẽ, hợp lí, giàu sức thuyết phục.Lời lẽ: mềm mỏng, khiêm nhường nhưng ràng buộc khiến kẻ sĩ phải thấy được trách nhiệm của mình.Từ ngữ, hình ảnh: + Sử dụng nhiều điển cố, hình ảnh ẩn dụ, tượng trưng. + Từ ngữ chỉ không gian: trời, đất, sao gió mây (vũ trụ); triều đường, triều chính, dãy đất văn hiến, trăm họ (nơi cần người hiền tài) Tạo cảm giác trang trọng, thiêng liêng cho lời kêu gọi Tác dụng:+ Tạo ấn tượng tốt về vua Quang Trung để thuyết phục sĩ phu Bắc Hà.+ Thể hiện sự uyên bác và tài năng văn chương Ngô Thì Nhậm.III. Tổng kết: Chiếu cầu hiền là một văn kiện quan trọng thể hiện chủ trương đúng đắn của nhà Tây Sơn nhằm động viên trí thức Bắc Hà tham gia xây dựng nước.Bài chiếu được viết với nghệ thuật thuyết phục đặc sắc và thể hiện tình cảm của tác giả đối với sự nghiệp xây dựng đất nước. Ghi nhớ SGK – trang 70CỦNG CỐ Bố cục bài chiếu. Nội dung chính của một bài chiếu. Đối tượng mà bài chiếu hướng đến. 3. Các luận điểm đưa ra để thuyết phục.4. Nghệ thuật bài chiếu.5. Tư tưởng, tình cảm của vua Quang Trung.DẶN DÒSoạn bài theo câu hỏi Hướng dẫn Đọc thêm của SGKCHUẨN BỊ BÀI ĐỌC THÊM: XIN LẬP KHOA LUẬT - Nguyễn Trường TộAnh hùng Quang TrungLeã hoäi Quang TrungLeã hoäi Quang TrungLeã hoäi Quang TrungLeã hoäi Quang TrungLeã hoäi Quang TrungLeã hoäi Quang Trung