Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Chiếu cầu hiền (Ngô Thì Nhậm) - Nguyễn Minh Hậu

(Cầu hiền chiếu – Ngô Thì Nhậm)Chiếu cầu hiềnNhóm thực hiện: NGUYỄN MINH HẬUNGUYỄN THỊ HỒNG HẠNHNGUYỄN THỊ PHƯƠNG THẢONGUYỄN THỊ HẠNH EMDƯƠNG THÚY HẰNGNGUYỄN THỊ BÍCH ANHKhóa học: CĐSP – BẾN TRE – ĐHSP TP.HCM – KHOA NGỮ VĂNNgười hướng dẫn trực tiếp: Ths TRẦN THỊ KIM OANHTượng danh nhân Ngô Thì NhậmTượng vua Quang TrungTiết 26, 27:Chiếu cầu hiền(Cầu hiền chiếu - Ngô Thì Nhậm)Bố cục bài dạy:I.Tìm hiểu chung:1.Tác giả2.Tác phẩmII.Đọc – hiểu văn bản:A. Đọc:B.Đọc – Hiểu văn bản:a/ Phần mở đầu:b/ Phần chính:c/ Phần kết:III.Tổng kết:Hoạt động 1: Giới thiệu chung về tác giả, tác phẩmHS đọc phần tiểu dẫn Yêu cầu HS nêu những nét cơ bản về: 1/ Tác giả Ngô Thì Nhậm 2/ Thể loại: chiếu 3/ Hoàn cảnh ra đời của bài chiếuGV sử dụng phương pháp thuyết trình để giới thiệu thêm về tác giả Ngô Thì Nhậm. Tìm hiểu chung: 1. Taùc giaû: Ngoâ Thì Nhaäm (1746 -1803) töøng laøm quan trieàu Leâ. 2. Tác phẩm: a/ Thể loại: chiếu b/ Hoàn cảnh sáng tác: Khoảng năm 1788 – 1789, Quang Trung giao cho Ngoâ Thì Nhaäm thay lôøi mình vieát “Chieáu caàu hieàn” – keâu goïi nhöõng ngöôøi taøi ñöùc ra giuùp daân, giuùp nöôùc.1. Tác giả:- Ngô Thì Nhậm ( 1746- 1803), hiệu là Hi Doãn; quê quán Thanh Oai, trấn Sơn Nam( nay thuộc Hà Nội).- Ông đỗ tiến sĩ dưới triều Lê Trịnh( 1775).- Sau khi triều Lê –Trịnh sụp đổ , ông theo phong trào Tây Sơn và là người có đóng góp tích cực cho triều đại Tây Sơn.2. Tác phẩm: a. Hoàn cảnh sáng tác: năm 1788, vua Quang Trung tiến quân ra Bắc thống nhất đất nước, triều Lê –Trịnh sụp đổ, triều Tây Sơn được thành lập. Ngô Thì Nhậm vâng lệnh vua Quang Trung viết Chiếu cầu hiền nhằm thuyết phục các sĩ phu của triều đại cũ ra cộng tác xây dựng đất nước. b. Đặc điểm thể loại: Chiếu là công văn hành chính thời xưa do vua truyền xuống.Hoạt động 2: Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc văn bản HS đọc văn bản trang 68 (2 lần) GV chú ý cách đọc của học sinh: rõ ràng, đọc diễn cảm những đoạn văn bày tỏ thái độ của người viết. HS đọc từ khó và xác định bố cục văn bảnII. Ñoïc - Hieåu vaên baûn.A. Ñoïc: Bố cục văn bản: 3 phần - Phần 1( Từ đầungười hiền vậy): mối quan hệ giữa hiền tài và thiên tử.- Phần 2: (tiếp theophụng sự vương hầu chăng): cách ứng xử của sĩ phu Bắc Hà và thái độ cầu hiền của vua Quang Trung.- Phần 3( còn lại): Nhu cầu của đất nước và đường lối cầu hiền của vua Quang Trung..	Hoạt động 3: Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu văn bảnHS đọc lại đoạn 1GV hướng dẫn học sinh tìm hiểu cách đánh giá của tác giả vềvai trò và nhiệm vụ của người hiền như thế nào ?Dùng phương pháp gợi mở, nêu vấn đềGV chia nhóm cho HS thảo luận, trao đổi và cử người trình bàyGV chốt lại và mở rộng: người tài là nguyên khí quốc gia a. Phaàn môû ñaàu: Neâu quy luaät xöû theá cuûa ngöôøi hieàn.  Chaân lí ñaõ ñöôïc thöøa nhaän.	 - Möôïn lôøi Khoång Töû: + Sao saùng chaàu veà ngoâi Baéc Thaàn. + Ngöôøi hieàn aét laøm söù giaû cho thieân töû. Caùch neâu vaán ñeà coâ ñoïng, gaây aán töôïng, taùc ñoäng toát ñoái vôùi ngöôøi nghe.- Caùch dieãn ñaït giaøu hình aûnh, maïch laïc, chaët cheõ.	B. Ñoïc - Hieåu vaên baûn.Cách đặt vấn đề của tác giả khôn khéo và̀ hiệu quả, bởi: + Nho gia tôn Khổng Tử là bậc Thánh, lời Thánh là chân lí (các nho sĩ không thể bắt bẻ được) + Xóa tan tâm lí xem thường vua Quang Trung là kẻ “ áo vải” của các nho sĩ Bắc Hà. Đánh trúng tâm lí các nho sĩ, thuyết phục họ ra làm việc cho triều đại mới.Hoạt động 4: Giáo viên hướng dẫn học sinh phân tích thái độ và hành động của nho sĩ Bắc Hà, tâm trạng của vua Quang Trung HS đọc lại đoạn 2Tâm trạng của vua Quang Trung và tình hình thời thế như thế nào ?Dùng phương pháp gợi mở, nêu vấn đề và bình.GV chia nhóm cho HS thảo luận, trao đổi và cử người trình bàyGV bình giảng.	 * Caùch öùng xöû cuûa caùc nho só Baéc Haø:- Boû ñi ôû aån. - Giöõ mình, im laëng - Laøm caàm chöøng }} b. Phaàn chính: Thöïc traïng cuûa keû só Baéc Haø vaø taám loøng caàu hieàn cuûa vua Quang Trung. Caùch noùi gaàn guõi, thaân tình, teá nhò, hoùm hænh.	BaáthôïptaùcUoångphítaøinaêngCaâu hoûi thaûo luaän“Hay traãm ít ñöùc khoâng ñaùng ñeå phoø taù chaêng? Hay ñang thôøi ñoå naùt chöa theå ra phuïng söï?”- Caùch söû duïng hai caâu hoûi ôû ñaây ñaõ taïo neân tình huoáng öùng xöû ñoái vôùi caùc nho só Baéc Haø nhö theá naøo?- Theo em, caùch dieãn ñaït ñoù theå hieän trí tueä cuûa ngöôøi caàu hieàn ra sao? Caâu hoûi theo theá löôõng ñao, khieán ngöôøi nghe khoâng theå khoâng thay ñoåi caùch öùng xöû.	 Caùch vieát teá nhò, tình lí roõ raøng, coù söùc thuyeát phuïc.* Taám loøng caàu hieàn cuûa vua Quang Trung:	- Gheù chieáu laéng nghe 	- Ngaøy ñeâm mong moûi }Tha thieáttroâng chôø -Hay traãm ít ñöùc khoâng ñaùng ñeå phoø taù chaêng? Hay ñang thôøi ñoå naùt chöa theå ra phuïng söï?* Nieàm mong moûi cuûa nhaø vua tröôùc hoaøn caûnh vaø yeâu caàu cuûa ñaát nöôùc. + Hoaøn caûnh vaø yeâu caàu cuûa ñaát nöôùc: - Buoåi ñaàu döïng nghieäp coøn khoù khaên. - Gieàng moái trieàu ñình “coøn nhieàu khieám khuyeát” - Bieân aûi chöa yeân. - Nhaân daân chöa hoài söùc sau chieán tranh. - Ñöùc hoùa “chöa nhuaàn thaám khaép nôi”.  Caùi nhìn toaøn dieän, saâu saéc: Hoaøn caûnh ñaát nöôùc khoù khaên, caàn coù hieàn taøi.	+ Taàm nhìn vaø taám loøng cuûa nhaø vua:  Caùch noùi coù hình aûnh, chaët cheõ: Taàm nhìn saâu roäng !- Taàm nhìn:“Moät caùi coät khoâng theå ñôõ noãi moät caên nhaø lôùn, möu löôïc moät ngöôøi khoâng theå döïng nghieäp trò bình”.	- Taám loøng: “ nôm nôùp lo laéng . . . Nghó cho kó thì thaáy . . . Suy ñi tính laïi. . . Huoáng nay treân daûi ñaát vaên hieán . . . haù . . . laïi khoâng . . . hay sao?” Caùch noùi thaáu tình ñaït lí, caâu hoûi tu töø xoaùy vaøo loøng ngöôøi: Loøng tha thieát mong moûi, tuy khieâm nhöôøng nhöng raát kieân quyeát.Hoạt động 5: Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu cách cầu hiền của vua Quang TrungHS đọc lại đoạn 3GV hướng dẫn học sinh tìm hiểu cách cầu hiền của vua Quang TrungVua Quang Trung có cách cầu hiền như thế nào ?Dùng phương pháp gợi mở, nêu vấn đềGV chia nhóm cho HS thảo luận, trao đổi và của người trình bàyCách kết thúc ra sao ?GV chốt lạic. Phaàn keát: Ñöôøng loái caàu hieàn cuûa vua Quang Trung.	- Ai cuõng coù quyeàn tham gia.	- Caùch tieán cöû ña daïng: + Ñöôïc daâng sôù taâu baøy. 	 + Do caùc quan tieán cöû. 	 + Daâng sôù töï tieán cöû. 	- Keâu goïi moïi ngöôøi (taøi, ñöùc) chung vai gaùnh vaùc vieäc nöôùc.  Ñöôøng loái ñuùng ñaén, roäng môû, tieán boä; bieän phaùp cuï theå, deã thöïc hieän. Biện pháp cầu hiền cho thấy nhà vua không phân biệt xuất thân, địa vị của người hiền tài mà chỉ quan tâm đến tài năng của họ. Nhà vua hết sức chân thành, khiêm nhường nhưng cũng rất quyết tâm trong việc cầu hiền. Điều đó thể hiện tình cảm yêu nước thương dân của tác giả (cũng là của nhà vua) và khát vọng xây dựng một đất nước hùng cường Vua Quang Trung không chỉ là một danh tướng, ông còn là một đức vua có tầm nhìn xa trông rộng khi nhận thức đúng đắn về vai trò của người hiền tài đối với đất nước.Cách kết thúc bài chiếu nhằm khích lệ tinh thần, mở ra tương lai tốt đẹp cho đất nước  động viên, kêu gọi làm phấn lòng người.Hoạt động 6: Tổng kết nội dung và nghệ thuật của văn bảnDùng phương pháp nêu vấn đề Nhận xét nội dung và nghệ thuật lập luận của bài chiếu III. Toång keát: - Nghệ thuật: Caùch dieãn ñaït tinh teá, lôøi leõ ñaày taâm huyeát, laäp luaän chaët cheõ, giaøu söùc thuyeát phuïc. - Nội dung: Baøi vaên cho thaáy chuû tröông caàu hieàn ñuùng ñaén, taàm chieán löôïc saâu roäng, taám loøng vì daân, vì nöôùc cuûa vua Quang Trung. Ghi nhớ (sgk trang 70)Caâu hoûi cuûng coá (Keát caáu vaên baûn ) 1. Quy luaät xöû theá cuûa ngöôøi hieàn. 2. Thöïc traïng cuûa ngöôøi hieàn Baéc Haø khi Quang Trung tieán quaân ra Baéc. Hoaøn caûnh khoù khaên cuûa ñaát nước. Vai troø cuûa ngöôøi hieàn trong buoåi ñaàu dựng nước. 3. Vieäc caàu hieàn.Dặn dò:Học bài: nắm được nội dung và nghệ thuật cơ bản của bài chiếu, vai trò của người hiền đối với đất nước, chính sách trị nước của vua Quang Trung.Tập đọc diễn cảm văn bản đã học (trang 68 – 70)Chuẩn bị bài “ Xin lập khoa luật”: đọc ít nhất 2 lần, chú ý gạch chân những từ em cho là quan trọng; tìm hiểu những nét cơ bản về tác giả; về tác phẩm cần nắm được xuất xứ và hoàn cảnh ra đời. (sgk trang 71 – 73)Leã hoäi Quang TrungLeã hoäi Quang TrungLeã hoäi Quang TrungLeã hoäi Quang TrungTài liệu tham khảo:Sách giáo khoa Ngữ văn 11 tập 1(trang 68 – 70) – NXB Giáo dục Việt Nam.Sách giáo viên Ngữ văn 11 tập 1(trang 80 – 83) – NXB Giáo dục.