Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Một thời đại trong thi ca (Hoài Thanh)

MOÄT THÔØI ÑAÏI TRONG THI CAHOÀI THANH I. Tìm hiểu chung1) Tác giả (1909 -1982) - Nhà phê bình văn học xuất sắc nhất của văn học Việt Nam hiện đại - Sự nghiệp phê bình đồ sộ. Tác phẩm tiêu biểu nhất: Thi nhân Việt Nam( 1942) Phong cách: Thiên về thưởng thức và ghi nhận ấn tượng. Giọng văn nhẹ nhàng, tinh tế mà hóm hỉnh, tài hoa 2. Đoạn trích: Phần II: 169 bài thơ của 46 nhà thơ ( 1932 - 1941) THI NHÂN VIỆT NAM Phần III: “Nhỏ to” – Lời tác giả Nguồn gốc và quá trình phát triển của Thơ mới Sự phân hoá của Thơ mới Định nghĩa về Thơ mới. Phân biệt Thơ mới và thơ cũa. Xuất xứ và vị trí Phần I: - Cung chiêu anh hồn Tản Đà- Một thời đại trong thi ca 2. Đoạn trích: a. Xuất xứ và vị trí b. Nội dung và bố cục - Nội dung: Vấn đề tinh thần thơ mói - Bố cục 3 phần: + Nguyên tắc để xác định tinh thần thơ mới. + Tinh thần thơ mới: chữ tôi + Sự vận động của thơ mới xung quanh cái tôi và bi kịch của nó.II. §äc hiÓu v¨n b¶n 1. Nguyªn t¾c ®Ó x¸c ®Þnh tinh thÇn th¬ míiC¸ch nªu nguyªn t¾c- B¾t ®Çu: TrÝch dÉn th¬Ng­êi giai nh©n: bÕn ®îi d­íi c©y giµT×nh du kh¸ch: thuyÒn qua kh«ng buéc chÆt¤ hay! C¶nh còng ­a ng­êi nhØ!Ai thÊy ai mµ ch¼ng ngÈn ng¬!H×nh ¶nh ­íc lÖ cæ ®iÓnGiäng ®iÖu trÎ trung, hiÖn ®¹iTiếp theo: Đưa ra luận cứ+ Nhà thơ nào cũng có thể có những câu thơ hay nhưng không tiêu biểu+ Thời đại nào cũng có thể có những bài thơ dởCách nêu nguyên tắcC¶ hai lo¹i th¬ ®ã ®Òu kh«ng thÓ ®¹i diÖn cho thêi ®¹i Cuối cùng: Đưa ra nguyên tắc về đối tượng phê bình+ Chỉ căn cứ vào bài hay+ Chỉ căn cứ vào bài tiêu biểu Cách nêu nguyên tắc - Lập luận theo lối quy nạp Luận chứng tiêu biểu Luận cứ xác đáng Luận điểm rõ ràng- Giản dị, sinh động- Biện chứng, khách quan2. Tinh thần thơ mới: chữ tôiCách thâu tóm vấn đề tinh thần thơ mớiTinh thần thơ cũTinh thần thơ mớiTAtôiÝ thøc s©u s¾c vÒ céng đồng, quèc giaÝ thøc s©u s¾c vÒ c¸ nhân, cá thểVừa hàm súc, vừa ấn tượng; vừa lạ lại vừa hayCách khẳng định vấn đề Tinh thần thơ mới là cái tôi cá nhân Về đại thể: Xã hội Việt Nam xưa không có cái tôiThảng hoặc có những bậc kỳ tài ghi dấu ấn riêng của mình. Nhưng đó không phải cái tôi với ý nghĩa tuyệt đối của nóCách trình bày vấn đề chặt chẽ, sắc sảo“Thảng hoặc họ cũng ghi hình ảnh họ trong văn thơ. Và thảng hoặc trong văn thơ họ cũng dùng đến chữ tôi để nói chuyện với người khác. Song dầu táo bạo đến đâu họ cũng không một lần nào dám dùng chữ tôi để nói chuyện với mình, hay – thì cũng thế - với tất cả mọi người. Mỗi khi nhìn vào tâm hồn họ hay đứng trước loài người mênh mông , hoặc họ không tự xưng, hoặc họ ẩn mình sau chữ ta, một chữ có thể chỉ chung nhiều người. Họ phải cầu cứu đoàn thể để trốn cô đơn. Chẳng trách gì tác phẩm họ vừa ra đời, đoàn thể đã dành làm của chung, lắm khi cũng chẳng thèm ghi tên của họ. Ở phương Tây, nhất là từ khi có đạo Thiên Chúa, không bao giờ cá nhân lại bị rẻ rúng đến thế”	“Thảng hoặc họ cũng ghi hình ảnh họ trong văn thơ. Và thảng hoặc trong văn thơ họ cũng dùng đến chữ tôi để nói chuyện với người khác. Song dầu táo bạo đến đâu họ cũng không một lần nào dám dùng chữ tôi để nói chuyện với mình, hay – thì cũng thế - với tất cả mọi người. Mỗi khi nhìn vào tâm hồn họ hay đứng trước loài người mênh mông, hoặc họ không tự xưng, hoặc họ ẩn mình sau chữ ta, một chữ có thể chỉ chung nhiều người. Họ phải cầu cứu đoàn thể để trốn cô đơn. Chẳng trách gì tác phẩm họ vừa ra đời, đoàn thể đã dành làm của chung, lắm khi cũng chẳng thèm ghi tên của họ. Ở phương Tây, nhất là từ khi có đạo Thiên Chúa, không bao giờ cá nhân lại bị rẻ rúng đến thế”- Hệ thống ngôn từ giàu tính chất biểu cảm, chứa đựng một cách nhìn chưa từng có về “những bậc kỳ tài của thơ cũ”. Cách nói giàu hình ảnh, giàu xúc cảmNgôn ngữ khóc chiÕt, gi¶n dị, hóm hỉnh Giọng điệu vừa sôi nổi, vừa tha thiết3. Sự vận động của thơ mới xung quanh cái tôi và bi kịch của nó- “Ngày thứ nhất”:Bỡ ngỡ, lạc loàiKhó chịu, ác cảm Hình tượng hóa cái tôi có dáng vẻ, điệu bộ, cảnh ngộ, bi kịch như một con người.Một người khách không mời?Một cô dâu mới?Một kẻ ngô c­?- “Ngày một ngày hai”: Vô số người quenThương cảm Thương cảmTâm hồn của họ chỉ vừa thu trong khuôn khổ chữ tôiĐời chúng ta đã nằm trong vòng chữ tôiChữ ta với họ to rộng quátôiNhá bÐ, tï tóngLối nói hình tượngtaThương cảmNgày ba bữa vỗ bụng rau bình bịch, ăn chẳng cầu noĐêm năm canh an giấc ngáy kho kho, đời thái bình cửa thường bỏ ngỏ Nỗi đời cay cực đang giơ vuốtCơm áo không đùa với khách thơCười trước cảnh nghèoKhóc than trước cảnh nghèoYếu đuối, khổ sở, thảm hạiTrÝch th¬ NguyÔn C«ng Trø ë ®©y kh«ng hîp v× c¸i nghÌo cã phÇn nhÕch nh¸c, tiÕng c­êi mang s¾c th¸i chua ch¸t. Nªn trÝch th¬ NguyÔn KhuyÕn, v× c¶nh nghÌo trong th¬ «ng ®Ñp vµ sang, tiÕng c­êi hãm nhÑ, thanh th¶n. ý kiÕn cña em?TaPhiªu l­u trong t­êng t×nh cïng L­u Träng L­§¾m say cïng Xu©n DiÖu§iªn cuång víi Hµn MÆc Tö, ChÕ Lan Viªn§éng tiªn ®· khÐpTaNg¬ ngÈn cïng Huy CËnB¬ v¬Råi tØnhTho¸t lªn tiªn cïng ThÕ L÷T×nh yªu kh«ng bÒn3. Sự vận động của thơ mới xung quanh cái tôi và bi kịch của nóCái tôiNgười tiếp nhậnBỡ ngỡÁc cảmQuen thuộcThương cảmThấm thía về sự nhỏ bé, yếu đuối, cô đơn và bế tắcCách trình bày sinh động, hấp dẫn, khúc chiết Bi kịchChịu áp lực dư luận“Đời chúng ta nằm trong vòng chữ tôi. Mất bề rộng ta đi tìm bề sâu. Nhưng càng đi sâu càng lạnh. Ta thoát lên tiên cùng Thế Lữ, ta phiêu lưu trong trường tình cùng Lưu Trọng Lư, ta điên cuồng với Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên, ta đắm say cùng Xuân Diệu. Nhưng động tiên đã khép, tình yêu không bền, điên cuồng rồi tỉnh, say đắm vẫn bơ vơ. Ta ngơ ngẩn buồn, trở về hồn ta cùng Huy Cận”- Hệ thống c¸c vÕ c©u có cùng cấu trúc, với chủ thể được lặp lại liên tiếp, kết hợp với hệ thống từ chỉ cảm xúc, cảm giác diễn tả sự khao khát, đắm say dào dạt - C©u v¨n dµi, gồm nhiều vế c©n xøng, nhịp nhàng về thanh điệu, tạo giọng điệu du dương, tha thiết- Hệ thống từ ngữ giàu hình ảnh kết hợp với một loạt tên tuổi các thi nhân thơ mới: diễn tả hàm súc và chính xác sự phân hóa của thơ mới gắn với những phong cách tiêu biểu Một áng văn nghị luận giàu chất thơ- C©u v¨n- HÖ thèng c¸c vÕ c©u- HÖ thèng tõ ng÷§êi chóng ta ®· n»m trong vßng ch÷ t«i. MÊt bÒ réng ta ®i t×m bÒ s©u.Nh­ng cµng ®i s©u cµng l¹nh.Ta tho¸t lªn tiªn cïng ThÕ L÷,ta phiªu l­u trong tr­êng t×nh cïng L­u Träng L­,ta ®iªn cuång víi Hµn MÆc Tö, ChÕ Lan Viªn,ta ®¾m say cïng Xu©n DiÖu.Nh­ng ®éng tiªn ®· khÐp,t×nh yªu kh«ng bÒn,®iªn cuång råi tØnhsay ®¾m vÉn b¬ v¬.Ta ng¬ ngÈn buån trë vÒ hån ta cïng Huy CËn.Tiết 2: Có phải cái tôi thơ mới chỉ đáng thương, tội nghiệp? Đóng góp, cống hiến của thơ mới đối với văn mạch dân tộc là g×? Giá trị bao trùm của đoạn trích “Một thời đại trong thi ca”? Bài tập nâng cao “Trích thơ Nguyễn Công Trứ không hợp, vì cảnh nghèoở đây có phần nhếch nhác, tiếng cười mang sắc tháichua chát. Nên trích thơ Nguyễn Khuyến, vì cảnh nghèo trong thơ ông đẹp và sang, tiếng cười của ông hóm nhẹ, thanh thản .”Ý kiến của em?Sù xuÊt hiÖn cña c¸i T«i lµm ta liªn t­ëng ®Õn c¶nh ngé cña:Một người khách không mời?Một cô dâu mới?Một kẻ ngô cư?ý kiÕn cña em?Bài tập về nhàViÕt mét v¨n b¶n cã dung l­îng kho¶ng 2 trang víi tiªu ®Ò: “ChÊt th¬ trong v¨n phª b×nh cña Hoµi Thanh”