Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Tương tư (Nguyễn Bính)

TÖÔNG TÖNguyeãn Bính- Nguyeãn Bính (1918-1966) teân khai sinh laø Nguyeãn Troïng Bính- Queâ ôû huyeän Vuï Baûn, tænh Nam Ñònh- OÂng bieát laøm thô töø naêm 13 tuoåi vaø ñeán naêm 19 tuoåi, oâng ñöôïc nhaän giaûi khuyeán khích veà thô cuûa Töï löïc vaên ñoaøn- Töø naêm 1943, Nguyeãn Bính tham gia Caùch maïng- Naêm 1954, oâng taäp keát ra Baéc, tham gia coâng taùc vaên ngheä vaø baùo chí ôû Haø Noäi, sau veà Nam Ñònh cho ñeán luùc maátI. TÌM HIEÅU CHUNG1/ Taùc giaûa) Cuoäc ñôøi- Thô Nguyeãn Bính coù moät ñieäu rieâng- Baèng loái ví von moäc maïc maø duyeân daùng mang phong vò daân gian, thô cuûa oâng mang laïi nhöõng hình aûnh thaân thöông cuûa queâ höông ñaát nöôùc vaø moät tình ngöôøi ñaèm thaém, thieát tha  OÂng ñöôïc coi laø “thi só cuûa ñoàng queâ”- Caùc taùc phaåm:	+ Tröôùc Caùch maïng	+ Sau Caùch maïng - OÂng ñöôïc Nhaø nöôùc taëng Giaûi thöôûng Hoà Chí Minh veà vaên hoïc ngheä thuaät (2000)b) Söï nghieäp saùng taùc- Xuaát xöù: Baøi Töông tö ruùt trong taäp Lôõ böôùc sang ngang, raát tieâu bieåu cho phong caùch thô “chaân queâ” cuûa Nguyeãn Bính- Noäi dung: Noùi leân taâm traïng khaéc khoaûi chôø mong cuûa ngöôøi ñang yeâu vôùi tình yeâu ñôn phöông khoâng ñöôïc ñaùp ñeàn. Moái töông aáy ñöôïc ñaët vaøo khung aûnh noâng thoân vôùi daùng daùnq daáp moät moái tình xöa cuõ trong ca dao vaø höông vò ñoàng queâ moäc maïc...2/ Taùc phaåmGồm 3 phần:- Phần 1: 4 caâu ñaàu: Khôi nguoàn taâm traïng- Phaàn 2: 12 caâu tieáp theo: Giaõi baøy taâm traïng- Phaàn 3: 4 caâu coøn laïi: Khaúng ñònh tình caûmII. ÑOÏC -HIEÅU VAÊN BAÛN1/ Boá cuïc2/ Nhan ñeà “Töông tö”Töông tö laø noãi nhôù mong trong tình yeâu; coù khi ñöôïc duøng ñeå dieãn taû noãi nhôù ñôn phöôngThoân Ñoaøi ngoài nhôù thoân Ñoâng,Moät ngöôøi chín nhôù möôøi mong moät ngöôøi.Gioù möa laø beänh cuûa giôøi,Töông tö laø beänh cuûa toâi yeâu naøng.3/ Khôi nguoàn taâm traïng- Thoân Ñoaøi ngoài nhôù thoân Ñoâng  nhaân hoùa, hoaùn duï  Noãi nhôù traøn ngaäp khoâng gian, mong nhôù heát ngaøy naøy ñeán ngaøy khaùc, thaäm chí heát thaùng naøy qua thaùng khaùc: “Laù xanh nhuoäm ñaõ thaønh caây laù vaøng”Moät ngöôøi chín nhôù möôøi mong moät ngöôøi + nhaân hoùa, aån duï + Thaønh ngöõ  taêng caáp noãi nhôù + Số từ “chín”, “mười”: vừa diễn tả cao độ, vừa diễn tả tính tăng tiến không ngừng của một trạng thái tâm lý. + “nhớ”: tưởng nhớ về những hình ảnh đã qua, thuộc về quá khứ; “mong”: mong mỏi về những điều sẽ thuộc về hiện tại hoặc tương lai, để xoa dịu nỗi nhớ. + Nỗi nhớ của một tình yêu đơn phương, được diễn tả tăng cấp: “nhớ”  “chín nhớ mười mong”: cách nói cường điệu của dân gian, ngoa ngữ mà thành thực. + Taïo khoaûng caùch baèng caùch ñaåy hai ñoái töôïng “ngöôøi” veà hai ñaàu caâu thô – xa caùch chính laø nguyeân nhaân cuûa hai noãi nhôù Nỗi nhớ của tác giả được diễn tả như thế nào? Nhận xét về cách dùng từ của Nguyễn Bính. Gioù möa laø beänh cuûa giôøi,Töông tö laø beänh laø beänh cuûa toâi yeâu naøng.- So saùnh  töông tö laø qui luaät cuûa töï nhieân trong tình yeâu- “beänh cuûa toâi” so vôùi “beänh cuûa trôøi”  noãi nhôù nhung da dieát. Nhớ và mong không ngừng sẽ đưa chủ thể của nó vào một trạng thái tâm lí không bình thường, và tác giả đã tự nhận là “bệnh tương tư”- một trạng thái tâm lí hoàn toàn tự nhiên của con người.- “toâi yeâu naøng”  taùc giaû töông tö coù khaùc chi trôøi luùc gioù, luùc möa- “toâi”  Caùi “toâi” trong thô Nguyeãn Bính xuaát hieän mang maøu saéc ñoäc ñaùo bôûi noù tha thieát chaân thaønh, gaàn guõi vôùi cuoäc soáng bình dò cuûa ngöôøi daân queâ Noãi nhôù da dieát cuûa nhaân vaät tröõ tình traûi suoát boán caâu thô taïo ñöôïc caùi côù cho doøng taâm traïng cuûa nhaân vaät tröõ tình ñöôïc boäc loä moät caùch saâu saéc. Hai thoân chung laïi moät laøng,Côù sao beân aáy chaúng sang beân naøy?Ngaøy qua ngaøy laïi qua ngaøy,Laù xanh nhuoäm ñaõ thaønh laù caây vaøng.Baûo raèng caùch trôû ñoø giang,Khoâng sang laø chaúng ñöôøng sang ñaõ ñaønh.Nhöng ñaây caùch moät ñaàu ñình,Coù xa xoâi maáy maø tình xa xoâi...Töông tö thöùc maáy ñeâm roài, Bieát cho ai, hoûi ai ngöôøi bít cho!Bao giôø beán môùi gaëp ñoø?Hoa khueâ caùc, böôùm giang hoà gaëp nhau?4/ Giaõi baøy taâm traïngHai thoân laïi chung moät laøng,Côù sao beân aáy chaúng sang beân naøy?- Những lời than thở, trách móc trải qua các cung bậc theo hình thức tăng cấp. - Thu heïp khoâng gian  khoâng gian ôû hai caâu ñaàu xa, nhöng ôû hai caâu naøy laïi bò thu heïp laïi- Caâu hoûi tu töø  một lời chất vấn “cớ sao”  caâu hoûi hoûi ra maø khoâng caàn traû lôøi, nhö moät lôøi traùch moùc, theå hieän noãi baên khoaên, thaéc maéc cuûa chaøng traiNgaøy qua ngaøy laïi qua ngaøy,Laù xanh nhuoäm ñaõ thaønh caây laù vaøng.- Nhòp 3/3, 4/5- “qua”, “lại qua”: sự nuối tiếc thời gian trôi đi hững hờ.- Ñieäp töø: “ngaøy”- “laù xanh” – “laù vaøng”  duøng khoâng gian ñeå chæ thôøi gian  Taùc giaû duøng söï thay ñoåi cuûa khoâng gian nhö: ñaõ bao muøa laù ruïng ñeå chæ muøa thu troâi qua, hay bao muøa caây thay laù ñeå chæ muøa xuaân. Taùc giaû ñaõ vaän duïng vaøo caâu “Laù xanh nhuoäm ñaõ thaønh caây laù vaøng”  thôøi gian naëng neà, chaäm chaïp troâi qua ñeán voâ vò  noãi buoàn trieàn mieânNhững hờn ghen, trách móc được tác giả thể hiện như thế nào?Baûo raèng caùch trôû ñoø ngang,Khoâng sang laø chẳûng ñöôøng sang ñaõ ñaønh.Nhöng ñaây caùch moät ñaàu ñình, Coù xa xoâi maáy maø tình xa xoâi...- Khoâng gian daàn thu heïp laïi: “thoân Ñoaøi – thoân Ñoâng” sau ñoù ñaõ heïp laïi “caùch moät ñaàu ñình”- Coù xa xoâi maáy maø tình xa xoâi... caâu hoûi tu töø nhöng laïi hok coù daáu chaám hoûi cuoái caâu  traùch moùc, hôøn doãi. Khoaûng caùch giöõa hai khoâng xa xoâi nhöng sao trong loøng cuûa nhaân vaät tröõ tình nhö “caùch trôû ñoø ngang” nghe sao thaät xa xoâi. Rồi cảm xúc ấy tăng cấp thành những lời trách cứ dồn dập: “bảo rằng”, “đã đành”, “nhưng đây”  rồi thở dài trong hờn giận: ”Có xa xôi mấy mà tình xa xôi”  ”bệnh tương tư” của tác giả thể hiện qua một chuỗi hy vọng rồi thất vọng.Töông tö thöùc maát ñeâm roài,Bieát cho ai, hoûi ai ngöôøi bieát cho?- Caâu hoûi tu töø- Ñieäp töø “ai –ai”} Nhöõng lôøi than thôû, naõo neàCách bày tỏ tình cảm của Nguyễn Bính không ồn ào nhưng mộc mạc, chân thành. Hãy phân tích để làm rõ nhận định ấy  Kể cả khi tình cảm mãnh liệt, tác giả cũng chỉ biết than thở với chính mình, “hỏi ai người biết cho!”; “thức mấy đêm rồi”: cách nói bình dân nhưng lại chứa đựng sự chân thành, thiết tha.Bao giôø beán môùi gaëp ñoø? Hoa khueâ caùc, böôùm gian hoà gaëp nhau? - AÅn duï - Caâu hoûi tu töø} Khaùt voïng ñoâi löùa cuûa chaøng trai Nhöõng dieãn bieán taâm traïng cuûa chaøng trai xuyeân suoát khoå hai ñaõ cho ta thaáy ôû nôi chaøng trai moät tìnhyeâu ñôn phöông, daáu thaàm khoâng bieát thoå loä cuøng ai. - “đò” và “bến”: hình ảnh ẩn dụ quen thuộc thường thấy trong ca dao.- “hoa khuê các”, “bướm giang hồ”: hình ảnh ẩn dụ, cách ví von mang tính dân gian, thể hiện một thái độ khiêm nhường.  Cách bày tỏ tình cảm của Nguyễn Bính mộc mạc, chân quê mà tinh tế. Trước hết ở thái độ kín đáo, rụt rè, mượn cách nói vòng vo, tế nhị “thôn Đoài”, “nhớ thôn Đông”, ”một người chín nhớ mười mong một người”. - Cách so sánh, ví von mang đậm tính dân gian: “chín nhớ mười mong”, “cách trở đò giang”, “bao giờ bến mới gặp đò”, “hoa khuê các”, “bướm giang hồ”, ...	Nhaø em coù moät giaøn giaàu,Nhaø anh coù moät haøng cau lieân phoøng.Thoân Ñoaøi thì nhôù thoân Ñoâng, Cau thoân Ñoaøi nhôù giaàu khoâng thoân naøo?5/ Khaúng ñònh tình caûm- Caáu truùc song haønh:	+ nhaø anh – nhaø em	+ giaàu – cau (nhaân duyeân)	+ thoân Ñoaøi – thoân Ñoâng- Thay ñoåi nhaân xöng: “toâi”“anh”, “naøng” ”em”- Thoân Ñoaøi thì nhôù thoân Ñoâng  anh nhôù em- ”giàn giầu”, “vườn cau”: hình ảnh thường xuất hiện trong ca dao, hình ảnh ẩn dụ độc đáo mà dân dã, thường xuất hiện trong tục lệ cưới xin của người Việt Nam- Cau thoân Ñoaøi nhôù giaàu khoâng thoân naøo?  noãi nhôù thöông ñaõ ñi quaù caùi nhôù vaø noãi nhôù vaãn moät beân, moät chieàu. Chaøng trai ñaõ mon men tôùi vieäc “giaàu – cau “ nhöng vaãn khoâng thoaùt ñöôïc noãi buoàn baõ neân ñaønh chaám döùt noãi saàu baèng moät daáu chaám hoûiPhân tích khổ thở cuối, trong thơ Nguyễn Bính thực sự có “hồn xưa đất nước”? Khổ thơ cuối là sự kết tinh nghệ thuật của toàn bài, ở khổ thơ này “hồn xưa đất nước” toát lên từ cách dùng hình ảnh, cách bộc lộ tình cảm kín đáo, mộc mạc của tác giả. Thay vì lối diễn đạt trực tiếp ở phần đầu đến khổ thơ cuối, Nguyễn Bính dùng lối diễn đạt gián tiếp rất tinh tế, phảng phất chất hương đồng cỏ nội của ca dao thuần khiết. 	1. Giá trị nội dung: Bài thơ là một bài tỏ tình, ước vọng kết đôi nhưng mơ hồ xa xôi, lãng mạn Tình quê, hồn quê đậm đà của nhà thơ2. Giá trị nghệ thuật: Dùng hình thức thơ ca dân gian để chuyển tải nội dung thẩm mỹ của thơ mới: Chân quê mà lãng mạn * Chân quê:- Thể thơ lục bát- Ngôn ngữ giản dị, hồn nhiên, dân dã - Cách nói quen thuộc của ca dao: ẩn dụ, so sánh- Không gian nghệ thuật: làng xóm, quê nhà* Lãng mạn- Cái mới trong thơ lục bát: hình thành khổ thơ- Chất biểu cảm nồng nàn, niềm khao khát tình yêu hạnh phúc- Cái tôi trữ tình của “tôi yêu nàng”, là cảm xúc của tuổi trẻIII. Toång keátThe end ! ! ! ^=^