Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Tiết 13: Đọc văn: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)

bµi ca ngÊt ng­ëngNguyÔn C«ng TrøĐọc hiểu văn bảnI. Tiểu dẫn1. Tác giả(1778- 1858) tự Tồn Chất, hiệu Ngộ Trai, biệt hiệu Hi Văn, người làng Uy Viễn, Nghi Xuân, Hà TĩnhGia đình: quan lại, nề nếp nho phongCon người học giỏi, giàu chí khí, tài cao,văn võ song toàn nhưng nhiều thăng trầm trên con đường công danh.Là một nhà nho tiết tháo, giàu lòng yêu nước, thương dânThơ văn: 50 bài thơ, 60 bài ca trù, 1 bài phúÔng là người đầu tiên đem đến cho hát nói một nội dung phù hợp với chức năng và cấu trúc của nó. Di ảnh Nguyễn Công TrứI. Tiểu dẫn1. Tác giả2. Tác phẩm- Hoàn cảnh ra đời: thời kì tác giả cáo quan về hưu, sau 1848Thể thơ: hát nói: (là một trong những điệu thức chủ đạo của lối hát ca trù)Gặp cô đầu cũ (Ngày xưa Tuyết muốn lấy ôngÔng chê Tuyết bé, Tuyết không biết gìBây giờ Tuyết đã đến thìÔng muốn lấy Tuyết,Tuyết chê ông già)Hồng, Hồng, Tuyết, Tuyết Mới ngày nào còn chửa biết chi chi Mười lăm năm thấm thoát có xa gì ! Chợt ngoảnh lại, đã đến kỳ tơ liễụ Ngã lãng du thời khanh thượng thiếu; Khanh kim hứa giá, ngã thành ông (1) Cười cười nói nói thẹn thùng, Mà bách phát (2) với hồng nhan chừng ái ngại Riêng một thú Thanh Sơn (3) đi lại, Khéo ngây ngây dại dại với tình, Đàn ai một khúc dương tranh ?Dương KhuêI. Tiểu dẫn1. Tác giả2. Tác phẩm- Hoàn cảnh ra đời: thời kì tác giả cáo quan về hưu, sau 1848Thể thơ: hát nói: (là một trong những điệu thức chủ đạo của lối hát ca trù)+ Đây là thể thơ tự do về niêm luật, số câu, số chữ+ Hấp dẫn ở giọng điệu chứ không phải hình ảnh miêu tả+ Nó phù hợp với việc bày tỏ những tư tưởng, tình cảm tự do, phúng khoáng, thoát ra ngoài khuôn khổ II. Đọc hiểu văn bảnBài ca ngất ngưởng1.Vũ trụ nội mạc phi phận sự Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồngKhi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc đông Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng5.Lúc Bình Tây cờ Đại tướngCó khi về Phủ Doãn Thừa ThiênĐô môn giải tổ chi niênĐạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởngKìa núi nọ phau phau mây trắng10.Tay kiếm cung mà nên dạng từ biGót tiên theo đủng đỉnh một đôi dìBụt cũng nực cười ông ngất ngưởngĐược mất dương dương người thái thượngKhen chê phơi phới ngọn đông phong15. Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùngKhông Phật, không tiên, không vướng tụcChẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, PhúNghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chungTrong triều ai ngất ngưởng như ôngNguyễn Công TrứNgất ngưởng:Tư thế: ngồi cao hơn so với bình thường, không vững chãi, chực đổ mà không đổThái độ sống: khác người, cao hơn người khác, thoải mái tự do phóng túng, không theo một khuôn khổ nào cảII. Đọc hiểu văn bảnBài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)1.Vũ trụ nội mạc phi phận sự Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồngKhi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc đông Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng5.Lúc Bình Tây cờ Đại tướngCó khi về Phủ Doãn Thừa ThiênĐô môn giải tổ chi niênĐạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởngKìa núi nọ phau phau mây trắng10.Tay kiếm cung mà nên dạng từ biGót tiên theo đủng đỉnh một đôi dìBụt cũng nực cười ông ngất ngưởngĐược mất dương dương người thái thượngKhen chê phơi phới ngọn đông phong15. Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùngKhông Phật, không tiên, không vướng tụcChẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, PhúNghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chungTrong triều ai ngất ngưởng như ôngNgất ngưởng ở chốn hành lạcNgất ngưởng ở chốn triều chungNgất ngưởng ở chốn quan trườngII. Đọc hiểu văn bản1. Ngất ngưởng ở chốn quan trườngNgất ngưởng+ Tự đề cao vai trò của mình trong cõi trời đất+ Khoe tài hơn người: văn võ song toàn+ Khoe danh vị hơn ngườiSử dụng từ Hán Việt + Hai từ phủ định -> sắc thái trang trọng+ đại từ “ông” Hi Văn -Liệt kê+ điệp từ “khi”Giọng điệu: khoe khoang, tự cao, khinh đời, ngạo nghễÔng khoe tài, khoe danh vị nhưng không khiến cho người ta cảm thấy khó chịu. Vì sao?Tác giả muốn chơi ngông với thiên hạ dựa trên tài năng và sự nghiệp của mìnhKhoe tài chỉ là cái vỏ bề ngoài để giấu đi một cái tôi ý thức sâu sắc về tài năng và danh vị. Đồng thời ông đang tự khoe cái cốt cách tài tử phóng túng của mìnhNgất ngưởng ở chốn quan trường chính là sự khẳng định của một tài năng lớn- Vũ trụ nội mạc phi phận sựÔng Hi Văn tài bộ đã vào lồng+thủ khoa-> giỏi văn chương+ thao lược-> tài dùng binh+tham tán + tổng đốc+ đại tướng+ phủ doãnII. Đọc hiểu văn bản1. Ngất ngưởng ở chốn quan trường2. Ngất ngưởng ở chốn hành lạc Hành vi khác người: trái khoáy như để ngạo đời, khinh đờiLối chơi khác người: tự do, phóng túng,chơi theo ý thích của bản thân Quan niệm sống khác người: nhập thế mà khôn vướng tục, rong chơi mà vẫn vẹn trọn nghĩa vua tôiCưỡi bò cái về hưuĐeo đạc ngựa cho bò cái- Vào chùa mang theo cô đầu đến bụt cũng phải nực cười+ say sưa trong những cuộc chơi Không quan tâm đến được- mấtBỏ ngoài tai chuyện khen- chêNhập tục nhưng không vướng tụcLuôn gữi trọn đạo vua tôiThái độ sống khác người: coi thường được mất, khen chêĐó là lối sống vừa thanh cao vừa nghệ sĩ của lớp nhà nho tài tử trong bối cảnh đặc biệt của thời đại- Một cái tôi đầy bản lĩnh, tự tinCái tôi ý thức sâu sắc về lối sống, cách sống, cách hành xử trong cuộc đờiII. Đọc hiểu văn bản1. Ngất ngưởng ở chốn quan trường2. Ngất ngưởng ở chốn hành lạc3. Ngất ngưởng ở chốn triều chungCó thể coi câu kết là một tuyên ngôn khẳng định cá tính được không? Vì sao?- Nhà thơ tự coi mình là duy nhất, không ai sánh được về cốt cách, đồng thời là sự ý thức về giá trị của cá nhân> đó phải là con người có bản lĩnh, có cá tính riêng mạnh mẽ- Một cái tôi tự do,ngạo đời nhưng tấm lòng vẫn sau trước như một với đất nướcIII. Củng cốNgất ngưởng là một phong cách sống đẹp của những người có tài năng, có bản lĩnh, có phẩm chất cao đẹp và là con người tự tri.NCT là con người có bản lĩnh, tài năng, có quan niệm sống tích cực, nhập thế, biết sống và dám sống cho mình.Nghệ thuật:+ Bài hát nói theo lối tự thuật, có hình thức tự do, đặc biệt là tự do về vần điệu-> giọng điệu sinh động vừa triết lí, vừa trữ tình vừa trào lộng+Sự kết hợp hài hòa giữa hệ thống từ ngữ Hán Việt với số lượng lớn từ ngữ Nôm, trong đó khá nhiều ngôn ngữ thông tục hàng ngàySuy nghĩ của bản thân về quan niệm sống của Nguyễn Công Trứ. Liên hệ với lối sống của thanh niên ngày nay.Chuẩn bị bài Sa hành đoản ca- Cao Bá QuátV. Hướng dẫn học bài ở nhà