Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Tiết 13: Đọc văn: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ) - Ngô Đình Vân Nhi

 Chào mừng quý thầy cô và các em học sinh tham gia hội nghị chuyên đề Ngữ văn 2010 GV: Ngô Đình Vân NhiKiểm tra bài cũ1. Đọc thuộc lòng bài thơ Thương vợ của Trần Tế Xương.2. Hãy lựa chọn các cụm từ sau đây để nhận xét về phẩm chất của bà Tú và thái độ của ông Tú dành cho vợ trong bài thơ “Thương vợ” (Trần Tế Xương).Trào lộngBi kịchTảo tầnHi sinhVén khéoTri ânTủi nhụcTrách mócTự tràoThấu hiểuĐáp ánPhẩm chất của bà TúTảo tầnVén khéoHi sinhThái độ của ông TúTri ânThấu hiểuTự tràoTrần Tế XươngNguyễn Công Trứ(1778-1858)Hồ Xuân HươngBÀI CA NGẤT NGƯỞNGNguyễn Công Trứ I/ Tìm hiểu chungTác giả *Tóm tắt những nét chính về tiểu sử của Nguyễn Công Trứ? Nguyễn Công Trứ (1778-1858) Biệt hiệu: Hi Văn Quê: Nghi Xuân-Hà Tĩnh Gia đình: Nho học- 30 năm làm quan: gách vác nhiều trọng trách, thăng giáng thất thườngMột tấm gương luôn phấn đấu để khẳng định mình.Đỗ đạt muộn (42 tuổi)Lí tưởng giúp đời lập công danh “Đã mang tiếng ở trong trời đất Phải có danh gì với núi sông” (Đi thi tự vịnh) “Trong cuộc trần ai ai dễ biết Rồi ra mới rõ mặt anh hùng” (Chí nam nhi)* Nêu những ấn tượng của em về cuộc đời của Nguyễn Công Trứ. Có tài năng và có đóng góp trên nhiều lĩnh vực hoạt động xã hội.Nguyễn Công Trứ - một cuộc đời đẹp Một tấm gương phấn đấu để khẳng định mình giữa cuộc đời.- Cuộc đời không bằng phẳng nhưng vẫn sống tích cực.- Tấm lòng dành cho nền văn hóa dân tộc.I/ Tìm hiểu chungTác giảTác phẩm *Vài nét đặc trưng của thể hát nói? Theo em vì sao Nguyễn Công Trứ đặc biệt yêu thích thể loại này?- Thể thơ: hát nói *+ Đủ khổ, dôi khổ, thiếu khổ.+ Khá tự do về gieo vần, số câu, số chữ+ Là một điệu của ca trù.Hồng Hồng Tuyết Tuyết  Dương Khuê Hồng Hồng Tuyết Tuyết  Mới ngày nào còn chưa biết chi chi  Mười lăm năm thấm thoát có xa gì  Ngoảnh mặt lại đã tới kỳ tơ liễu  Ngã lãng du thời khanh thượng thiếu  Khanh kim hứa giá, ngã thành ông  Cười cười nói nói sượng sùng,  Mà bạch phát với hồng nhan chừng ái ngại  Riêng một thú Thanh Sơn đi lại  Khéo ngây ngây dại dại với tình  Đàn ai một tiếng dương tranh?I/ Tìm hiểu chungTác giảTác phẩm *Em hãy dự đoán hoàn cảnh sáng tác và nêu ý nghĩa của tác phẩm đối với cuộc đời tác giả Nguyễn Công Trứ?- Thể thơ: hát nói- Hoàn cảnh sáng tác: Tác giả đã cáo quan về hưu.- Ý nghĩa: Bài ca có tính chất như một bài tổng kết cuộc đời và bày tỏ thái độ sống của Nguyễn Công Trứ.I/ Tìm hiểu chungII/ Đọc - hiểu văn bảnNgoài nhan đề, từ “ngất ngưởng” được NCT sử dụng mấy lần? Mỗi từ “ngất ngưởng” gắn liền với quãng đời nào của ông?Vũ trụ nội mạc phi phận sự Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồngKhi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởngLúc Bình Tây cờ Đại tướngCó khi về Phủ Doãn Thừa ThiênĐô môn giải tổ chi niênĐạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởngKìa núi nọ phau phau mây trắngTay kiếm cung mà nên dạng từ biGót tiên theo đủng đỉnh một đôi dìBụt cũng nực cười ông ngất ngưởngĐược mất dương dương người thái thượngKhen chê phơi phới ngọn đông phong Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùngKhông Phật, không tiên, không vướng tụcChẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, PhúNghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chungTrong triều ai ngất ngưởng như ôngNgất ngưởng khi hưu quanNgất ngưởng khi tự đánh giá tổng kết cuộc đờiNgất ngưởng khi làm quanI/ Tìm hiểu chungII/ Đọc - hiểu văn bảnBố cụcÝ nghĩa của từ “ngất ngưởng” : ngồi cao hơn so với bình thường, không vững chắc, ngả nghiêng chực đổ mà không đổ. (Nghĩa đen) : khác người, cao hơn người khác, thoải mái tự do phóng túng, không theo khuôn khổ.Em hiểu như thế nào về hai từ “ngất ngưởng”?- Tư thế- Thái độ sốngI/ Tìm hiểu chungII/ Đọc - hiểu văn bảnBố cụcÝ nghĩa của từ “ngất ngưởng”Bản tự thuật về cuộc đời “ngất ngưởng”3.1. Khi làm quan3.2. Khi hưu quan3.3. Khi tự đánh giá tổng kết cuộc đời 3. Bản tự thuật về cuộc đời “ngất ngưởng”3.1. Khi làm quan“Vũ trụ nội mạc phi phận sựÔng Hi Văn tài bộ đã vào lồngKhi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc ĐôngGồm thao lược đã nên tay ngất ngưởngLúc bình Tây, cờ đại tướngCó khi về Phủ doãn Thừa Thiên” 3. Bản tự thuật về cuộc đời “ngất ngưởng”3.1. Khi làm quan“Vũ trụ nội mạc phi phận sự” * Trong câu 1, Nguyễn Công Trứ khẳng định điều gì? => Tự đề cao vai trò của mình trong cõi trời đất.=> Ý thức trách nhiệm với cuộc đời. 3. Bản tự thuật về cuộc đời “ngất ngưởng”3.1. Khi làm quan“Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng”* Biết chốn quan trường là cái lồng gò bó, tại sao Nguyễn Công Trứ lại tự nguyện dấn thân? * Cách xưng danh “Ông Hi Văn tài bộ” thể hiện thái độ gì của Nguyễn Công Trứ? + Cách xưng tên “Ông Hi Văn” thể hiện thái độ tự tôn, ngạo nghễ của tác giả. Môi trường thử thách tài năng và bản lĩnh. Môi trường để cống hiến, để khẳng định. 3. Bản tự thuật về cuộc đời “ngất ngưởng”3.1. Khi làm quan“Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc ĐôngGồm thao lược đã nên tay ngất ngưởngLúc bình Tây, cờ đại tướngCó khi về Phủ doãn Thừa Thiên”* NCT đã sử dụng thủ pháp nghệ thuật gì nổi bật để tái hiện lại quãng đời làm quan của mình? Tác dụng? Thủ pháp điệp từ, liệt kê 3. Bản tự thuật về cuộc đời “ngất ngưởng”3.1. Khi làm quanKhiThủ khoaTham tánTổng đốcĐại tướngPhủ doãnKhoe tài năng hơn người (văn võ song toàn)Khoe danh vị xã hội hơn người* Cảm nhận của em về giọng điệu của đoạn thơ?=> Giọng khoe khoang, phô trương, tự hào ngạo nghễ 3. Bản tự thuật về cuộc đời 3.1. Khi làm quanTác giả muốn chơi ngông với thiên hạ dựa trên tài năng và sự nghiệp của mình.Khoe tài chỉ là cái vỏ bề ngoài để giấu đi một cái tôi ý thức sâu sắc về tài năng. Ông đang tự khoe cái cốt cách tài tử phóng túng của mình.Câu hỏi thảo luậnTổ 1+2: Nguyễn Công Trứ khoe tài, khoe danh vị nhưng không khiến cho người ta cảm thấy khó chịu. Vì sao?Tổ 3+4: Từ bản tự thuật về cuộc đời “ngất ngưởng” ở chốn quan trường của Nguyễn Công Trứ, em rút ra bài học gì cho thanh niên hiện nay? 3. Bản tự thuật về cuộc đời 3.1. Khi làm quan- Ý thức trách nhiệm với cuộc đời.- Khẳng định tài năng, bản lĩnh.- Có nhiều cống hiến và được vinh hiển.- Giọng điệu tự hào, ngạo nghễ.=> Nguyễn Công Trứ là một nhà nho tài tử chân chính, dám khẳng định bản lĩnh cá nhân. 3. Bản tự thuật về cuộc đời “ngất ngưởng”3.1. Khi làm quan 	 “Ngất ngưởng” ở chốn quan trường chính 	 là dám khẳng định tài năng bản lĩnh cá 	 nhân và khát vọng cống hiến của nhà 	 Nho tài tử Nguyễn Công Trứ.Củng cố:Chuẩn bị cho tiết 2Đương chức thì Nguyễn Công Trứ ngất ngưởng như thế, vậy lúc cáo quan ông còn ngông nữa không? Anh chị suy nghĩ gì về quan niệm sống của Nguyễn Công Trứ ?Chân thành cám ơn quý thầy cô và các em học sinhII. Đọc hiểu văn bản1. Ngất ngưởng khi làm quan2. Ngất ngưởng khi hưu quan Hành vi khác người: trái khoáy như để ngạo đời, khinh đờiLối chơi khác người: tự do, phóng túng,chơi theo ý thích của bản thân Quan niệm sống khác người: nhập thế mà khôn vướng tục, rong chơi mà vẫn vẹn trọn nghĩa vua tôiCưỡi bò cái về hưuĐeo đạc ngựa cho bò cái- Vào chùa mang theo cô đầu đến bụt cũng phải nực cười+ say sưa trong những cuộc chơi Không quan tâm đến được- mấtBỏ ngoài tai chuyện khen- chêNhập tục nhưng không vướng tụcLuôn gữi trọn đạo vua tôiThái độ sống khác người: coi thường được mất, khen chêĐó là lối sống vừa thanh cao vừa nghệ sĩ của lớp nhà nho tài tử trong bối cảnh đặc biệt của thời đại- Một cái tôi đầy bản lĩnh, tự tinCái tôi ý thức sâu sắc về lối sống, cách sống, cách hành xử trong cuộc đờiII. Đọc hiểu văn bản1. Ngất ngưởng khi làm quan2. Ngất ngưởng khi hưu quan3. Ngất ngưởng khi tổng kết cuộc đờiCó thể coi câu kết là một tuyên ngôn khẳng định cá tính được không? Vì sao?- Nhà thơ tự coi mình là duy nhất, không ai sánh được về cốt cách, đồng thời là sự ý thức về giá trị của cá nhân> đó phải là con người có bản lĩnh, có cá tính riêng mạnh mẽ- Một cái tôi tự do,ngạo đời nhưng tấm lòng vẫn sau trước như một với đất nướcIII. Tổng kếtNgất ngưởng là một phong cách sống đẹp của những người có tài năng, có bản lĩnh, có phẩm chất cao đẹp và là con người tự tri.NCT là con người có bản lĩnh, tài năng, có quan niệm sống tích cực, nhập thế, biết sống và dám sống cho mình.Nghệ thuật:+ Bài hát nói theo lối tự thuật, có hình thức tự do, đặc biệt là tự do về vần điệu-> giọng điệu sinh động vừa triết lí, vừa trữ tình vừa trào lộng+Sự kết hợp hài hòa giữa hệ thống từ ngữ Hán Việt với số lượng lớn từ ngữ Nôm, trong đó khá nhiều ngôn ngữ thông tục hàng ngàySuy nghĩ của bản thân về quan niệm sống của Nguyễn Công Trứ. Liên hệ với lối sống của thanh niên ngày nay.Chuẩn bị bài Sa hành đoản ca- Cao Bá QuátIV. Hướng dẫn học bài ở nhà