Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Tiết 85: Đọc văn: Chiều tối (Mộ - Hồ Chí Minh)

 Kính chào thầy cô giáo về dự giờ thăm lớp ! Ngưòi thực hiện: Dương Thị Duyên Trường THPT Phú Lương- Thái NguyênTiết 85 Hồ Chí MinhCHIỀU TỐI (Mộ) 1, Giới thiệu vài nét về tập thơ Nhật kí trong tù Hoàn cảnh sáng tác của tập thơ : Tháng 8/1942- 9 /1943 Số lượng: 134 bài Thể thơ: Chủ yếu là thơ tứ tuyệt Đề tài: 4 đề tài chính 1960: Dịch ra tiếng Việt và in lần đầuI/ Tìm hiểu chungI/ Tìm hiểu chung2.Bài thơ Chiều tốia, Xuất xứ, hoàn cảnh ra đời của bài thơ - “Chiều tối” là bài thứ 31 trong tập thơ “Nhật ký trong tù”- Cảm hứng được gợi lên trên đường chuyển lao của HCM từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo cuối thu 1942. - Bài thơ được sáng tác trong khoảng bốn tháng đầu của thời gian Người bị cầm tù-bốn tháng vô cùng cực khổ.A/ TiÓu dÉn_ Hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña NhËt kÝ trong tï_ Hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña Mé – ChiÒu tèiMé – ChiÒu tèiHå ChÝ Minh?Con ®­êng chuyÓn lao cña B¸cMé – ChiÒu tèiHå ChÝ Minh Phiên âm:Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ,Cô vân mạn mạn độ thiên không;Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng. Dịch thơChim mỏi về rừng tìm chốn ngủ, Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không;Cô em xóm núi xay ngô tối, Xay hết, lò than đã rực hồng.c.Bố cục: 2 phần: 2 câu đầu:bức tranh thiên nhiên 2 câu sau:bức tranh cuộc sốngb, Đọc – chú thích*/ C©u2 - C« v©n: chßm m©y lÎ loi c« ®¬n gîi nçi buån DÞch th¬: Chßm m©y- M¹n m¹n: ChÇm chËm gîi sù uÓ o¶i, l¬ löng DÞch th¬: tr«i nhÑ+ DÞch th¬ míi chØ gîi ra c¶nh mµ mÊt c¸i t×nh, c¸i hån*/ C©u 3 - 4 Nguyªn t¸c: kh«ng cã ch÷ tèi + DÞch th¬: thªm ch÷ tèi  Kh«ng sai nh­ng lộ ý- Nguyªn t¸c: cã sù lÆp l¹i mÊy ch÷ “Ma bao túc,bao túc...”+ DÞch th¬  Kh«ng diÔn t¶ ®­îc ®iÒu ®ã Sù vËn ®éng xoay trßn cña cèi xay ng«d. So sánh nguyên tác với dịch thơII/ Đọc- hiểu văn bản1. Bức tranh thiên nhiên buổi chiều tối:Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủChòm mây trôi nhẹ giữa tầng không - Hình ảnh: cánh chim chòm mâyNhững hình ảnh quen thuộc trong thơ cổ điển và thơ Đường +cánh chim mỏi : +chòm mây cô độc:cảm nhận được cả trạng thái bên trong->có sự tương đồng giữa ngoại cảnh và tâm cảnh Với nghệ thuật ước lệ, Bác đã tạo nên bức tranh thiên nhiên chiều tối rộng lớn, buồn vắng,âm u phù hợp vớitâm trạng tù nhân xa xứ. Ẩn sau đó là một tâm hồn yêu t/nhiên,ý chí phi thường vượt lên mọi hoàn cảnh . Chúng điểu cao phi tận Cô vân độc khứ nhàn ( Bầy chim một loạt bay cao Lưng trời thơ thẩn đám mây một mình) ( Lí Bạch)“Hai câu đầu của bài “ Mộ” có cái bát ngát, cái trong trẻo, cái nhẹ nhõm êm ả mà không hề gợi cảm giác hoang vắng, quạnh hiu, càng không hề có màu sắc hư vô, siêu hình.” ( Nguyễn Hoành Khung)Vẻ đẹp cổ điển và hiện đại2.Bức tranh cuộc sống: Cô em xóm núi xay ngô tối Xay hết lò than đã rực hồng.Hình ảnh: + cô gái xay ngô -> con người xuất hiện trong tư thế làm chủ, hăng say lao động đến quên cả thời gian -> tạo nét trẻ trung, khỏe khoắn. Cụm từ: “ma bao túc, bao túc ma...” > Điệp ngữ liên hoàn + đảo từ :diễn tả vòng quay liên tục của cối xay -> bước chuyển mình của thời gian từ chiều -> tối +Lò than hồng: .Xua bóng tối,đem ánh sáng, hơi ấm cho cảnh vật . Làm ấm lòng, vơi đi nỗi cô đơn của Bác .Tạo niềm vui về cảnh sum họp đầm ấm của con người và sự lạc quan cách mạng trong tâm hồn của Bác2 câu thơ thể hiện vẻ đẹp tâm hồn người tù, người chiến sĩ: tìm thấy niềm vui trong c/s bình dị,quan tâm đến người dân mà quên đi nỗi đau và hoàn cảnh khắc nghiệt của riêng mình.- Nhãn tự: “hồng” giàu sức gợi-> làm bừng sáng cả bài thơ. “Với một chữ “hồng” ấy bài thơ cổ điển bỗng toả sáng một tinh thần hiện đại” ( Nguyễn Đăng mạnh) “ Với một chữ “hồng” Bác đã làm sáng rực lên toàn bộ bài thơ, đã làm mất đi sự mệt mỏi, sự uể oải, sự vội vã, sự nặng nề đã diễn ra ở ba câu đầu” ( Hoàng Trung Thông)Hình tượng thơ và tư tưởng luôn có sự vận động từ bóng tối đến ánh sáng, tương laiIII/ Tổng kết:1.Nội dung:Bài thơ cho thấy tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, ý chí, nghị lực phi thường vượt lên mọi hoàn cảnh khắc nghiệt của Bác,đồng thời thể hiện được vẻ đẹp của một tù nhân - chiến sĩ luôn “Nâng niu tất cả chỉ quên mình”2.Nghệ thuật:- Bút pháp trữ tình tinh tế - Kết hợp hài hòa giữa 2 yếu tố: cổ điển và hiệnđại+ Màu sắc cổ điển:. Bức tranh thiên nhiên rộng lớn được tạo ra bằng bút pháp ước lệ tương trưng, “dùng điểm vẽ diện”, tả cảnh ngụ tình.+ Tinh thần hiện đại:.Thơ có sự vận động của thời gian, cảnh vật và tâm trạng..Hình tượng thơ có sự vận động theo hướng á. sáng và sự sống..Con người là chủ thể, là trung tâm của bức tranh, của bài thơ.