Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Tiết 87: Đọc văn: Chiều tối (Mộ - Hồ Chí Minh)

 Tiết 87: Chiều Tối (Mộ) Hồ Chí MinhGiỏo Viờn : Trần Văn Chớn - Trường THPT MỸ Đức AChiều tối(Mộ)- Hồ Chí MinhI. Tiểu dẫn1. Đôi nét về tập: “Ngục trung nhật ký”(1890-1969)Bút tích trang đầu và trang cuối tập “ Ngục trung nhật ký”Chiều tối(Mộ)- Hồ Chí MinhI. Tiểu dẫn1. Đôi nét về tập: “Ngục trung nhật ký”Hoàn cảnh ra đời : 29/8/1942 10/9/1943 - Thể loại: Nhật ký bằng thơ 	 Hướng nội Hướng ngoại- Số lượng: 134 bài- Văn tự: Chữ Hán2.Hoàn cảnh ra đời bài thơ: Trên đường chuyển lao từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo,cuối thu 1942.Chiều tối(Mộ)- Hồ Chí MinhI. Tiểu dẫn1. Đôi nét về tập “Nhật ký trong tù”II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1. So sánh nguyên tác với bản dịch thơ.Chiều tối(Mộ)- Hồ Chí MinhI. TIỂU DẪN倦 鳥 歸 林 尋 宿 樹 孤 雲 慢 慢 度 天 空 山 村 少 女 磨 包 粟 包 粟 磨 完 爐 已 烘 Quyện điểu quy lõm tầm tỳc thụ,Cụ võn mạn mạn độ thiờn khụng ; Sơn thụn thiếu nữ ma bao tỳc,Bao tỳc ma hoàn lụ dĩ hồng. Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ, Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không; Cô em xóm núi xay ngô tối, Xay hết, lò than đã rực hồng. (Người dịch: Nam Trõn)暮MộChiều tối - Câu 2:Bỏ chữ “cô”Chữ “mạn mạn” dịch là “nhẹ”Câu 3:+ Bản dịch thêm chữ “tối” + Chữ “ thiếu nữ” dịch là “ cô em”Dịch chưa sát 2. Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật 3. Bố cục: - Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên buổi chiều muộn Hai câu cuối: Bức tranh đời sống con ngườiII. Đọc hiểu văn bản1. So sánh nguyên tác với bản dịch thơ.Chiều tối(Mộ)- Hồ Chí MinhI. Tiểu dẫnIII. Tìm hiểu bài thơ1. Bức tranh thiên nhiên buổi chiều tối- Điểm nhìn: Bầu trờiChiều tối(Mộ)- Hồ Chí Minh_ Hình ảnh Cánh chimChòm mây I. Bức tranh thiên nhiên buổi chiều tốiChiều tối(Mộ)- Hồ Chí Minh- Chim mỏi: mang tâm trạng con người + Chim mỏi mệt sau một ngày vất vả kiếm sống + Người tù mỏi mệt sau một ngày bị đày ải Sự hoà hợp, cảm thông giữa tâm hồn nhà thơ và cảnh vật thiên nhiên- Chim về rừngVề với cuộc sống hàng ngày gần gũiGắn bó với hiện thực, sự sống Quan niệm: Cái đẹp là ở phía sự sống* Hình ảnh : “chim bay về tổ”Ước lệ, cổ điểnI. Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên buổi chiều tốiChiều tối(Mộ)- Hồ Chí Minh* Hình ảnh : “chòm mây”“mạn mạn” : lững lờ chầm chậm trôiphong thái ung dung, thanh thản“ độ thiên không” : giữa bầu khôngkhông gian cao rộng, trong trẻo, êm ả“cô vân” : lẻ loigợi buồnHình ảnh thơ vừa biểu hiện không gian vừa biểu hiện tâm trạngB. Tìm hiểu bài thơI. Bức tranh thiên nhiên buổi chiều tốiChiều tối(Mộ)- Hồ Chí MinhA. Tìm hiểu chung chấm phá, tả cảnh ngụ tình, lấy điểm tả diệnKhông gian bao la, yên tĩnhTâm hồn êm ả, thư tháiNội dungThiờn nhiờn vựng sơn cước đẹp nhưng thoỏng chỳt buồn Con người: ung dung thư thỏi, nghị lực phi thườngTỡnh yờu thiờn nhiờn mà chiều sõu là tỡnh yờu sự sốngNghệ thuậtIII. Tìm hiểu bài thơ1. Bức tranh thiên nhiên buổi chiều tốiChiều tối(Mộ)- Hồ Chí Minh2: Bức tranh đời sống con ngườiĐiểm nhìn : mặt đấtHình ảnh Cô gái xay ngô Lò than rực hồng* Hình ảnh : “ Thiếu nữ xóm núi xay ngô” Con người: thiếu nữ xóm núi chủ thể, trung tâm của bức tranh- Công việc: Xay ngô Vất vả nặng nhọc  Hình ảnh con người trong lao động: Trẻ trung, khoẻ mạnh, sống động Hoài Thanh: “ Đó là hình ảnh tuyệt đẹp về cuộc đời lao động vất vả mà vẫn ấm cúng vẫn đáng quý đáng yêu”. Quan niệm: Cái đẹp là ở cuộc sống lao độngIII. Tìm hiểu bài thơ1. Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên buổi chiều tốiChiều tối(Mộ)- Hồ Chí Minh2. Hai câu kết: Bức tranh đời sống con người* Hình ảnh : “ Thiếu nữ xóm núi xay ngô”- Hồ Chí Minh quên cảnh ngộ của mình, quan tâm, chia sẻ, cảm thông với cuộc sống nhọc nhằn, vất vả của người dân nghèo. => Lòng yêu thương con người - Điệp cuối đầu “ma bao túc”- “bao túc ma hoàn” : + Nhịp tuần hoàn, sự nhịp nhàng, uyển chuyển trong động tác xay ngô + Cô gái chăm chỉ, cần mẫn với công việcIII. Tìm hiểu bài thơ1. Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên buổi chiều tốiChiều tối(Mộ)- Hồ Chí Minh2. Hai câu kết: Bức tranh đời sống con người* Hình ảnh : “ Thiếu nữ xóm núi xay ngô” Nguyên tác không nói đến chữ tối mà trời tối tính hàm súc trong thơ Đường “Nguyên văn không nói đến tối mà tự nhiên nói đến. Thời gian trôi dần theo cánh chim và làn mây, theo những vòng xoay của cối ngô, quay quay mãi và đến khi cối xay dừng lại thì lò đã rực hồng tức trời tối, trời tối thì lò rực lên” Lê Trí ViễnIII. Tìm hiểu bài thơ1. Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên buổi chiều tốiChiều tối(Mộ)- Hồ Chí Minh2. Hai câu kết: Bức tranh đời sống con người* Hình ảnh : “ Thiếu nữ xóm núi xay ngô” * Hình ảnh : “ lò than rực hồng”Lò than rực hồnghơi ấmánh sáng Xua tan không khí giá lạnh,làm ấm lòng ngườisáng lên: không gian tối, khuôn mặt thiếu nữ, tâm hồn nhà thơ Cảnh sinh hoạt gia đình ấm cúng của => Tạo âm hưởng lạc quanB. Tìm hiểu bài thơI. Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên buổi chiều tốiChiều tối(Mộ)- Hồ Chí MinhA. Tìm hiểu chungII. Hai câu kết: Bức tranh đời sống con người* Hình ảnh : “ Thiếu nữ xóm núi xay ngô” * Hình ảnh : “ lò than rực hồng” - Chữ “hồng” “Với câu kết đặc biệt là chữ “hồng” ta cảm thấy tâm hồn Bác đang reo vui trên ngọn lửa nơi xóm núi để quên hẳn mình là người tù chưa được dừng chân trên con đường đầy ải tối tăm”. (Nguyễn Đăng Mạnh) * Hình tượng thơ có sự vận động: Không gian Thời gianTâm trạng Thời gian đêm tối mà không gian không hề tăm tối, con người đã thắp lên ngọn lửa tạo lên ánh sáng và hơi ấmSự vân động hướng về sự sống và ánh sángIII. Tìm hiểu bài thơ1. Bức tranh thiên nhiên buổi chiều tốiChiều tối(Mộ)- Hồ Chí Minh2. Bức tranh đời sống con người 3. Tổng kết: “ Chiều tối ”Bức tranh cuộc sống con ngườiBức tranh thiên nhiênLòng thương yêu con người, khao khát hạnh phúc gia đình ấm cúngTình yêu thiên nhiên, khao khát sống hoà cùng thiên nhiên ý chí, nghị lực phi thường Vẻ đẹp tâm hồn hồ chí minha. Nội dungVẻ đẹp cổ điểnVẻ đẹp hiện đại - Khai thác thi đề phổ biến “ chiều tối” - Thể thơ : Thất ngôn tứ tuyệt - Văn tự: chữ Hán - Bút pháp: tả cảnh ngụ tình không miêu tả mà chỉ gợiCó sự vận động của cảnh, sự vận động hướng về sự sống-Con người là trung tâm, chủ thể trong bức tranh thiên nhiênIII. Tìm hiểu bài thơ1. Bức tranh thiên nhiên buổi chiều tốiChiều tối(Mộ)- Hồ Chí Minh2.Bức tranh đời sống con người3. Tổng kết: a. Nội dung b. Nghệ thuật: Đậm sắc thái cổ điển mà hiện đại Nghiêng về cảm hứng thiên nhiên, không gian rộng lớn-Nhân vật trữ tình không phải là ẩn sĩ mà là chiến sĩ với chất thép trong con người cách mạngBỏc Hồ về thăm quờ hương năm 1957