Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Bài 10: Nói giảm nói tránh - Nguyễn Duy Tú

 GV: Nguyễn Duy Tú nhiệt liệt Chào mừng các thầy cô về dự giờ ngữ văn lớp 8BTrường PTDT Nội trú Than UyênThế nào là nói quá ? Cho biết tác dụng của nói quá ?Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm. Kiểm tra bài cũ"Lời nói chẳng mất tiền mua, Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau".? Em hãy cho biết câu tục ngữ trên khuyên chúng ta điều gì?Ngữ văn 8 - Tiết 40		Nói giảm nói tránhBài 10Tiết 40 Bài 10: Núi giảm núi trỏnhI.Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh 1. V ớ dụVD1:a. Vỡ vậy, tụi để sẵn mấy lời này, phũng khi tụi sẽ đi gặp cụ Cỏc Mỏc, cụ Lờ-nin và cỏc vị cỏch mạng đàn anh khỏc, thỡ đồng bào cả nước, đồng chớ trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.  (Hồ Chớ Minh, Di chỳc)b. Bỏc đó đi rồi sao, Bỏc ơi !Mựa thu đang đẹp, nắng xanh trời.	 (Tố Hữu, Bỏc ơi)c. Lượng con ụng Độ đõy mà....Rừ tội nghiệp, về đến nhà thỡ bố mẹ chẳng cũn.	 (Hồ Phương, Thư nhà)*.Nhận xét VD1(a,b,c) dùng cách diễn đạt bằng những từ ngữ có sắc thái giảm nhẹ mức độ của sự việc để giảm bớt đau buồn .Nói vòngTừ đồng nghĩaPhủ định từ ngữ trái nghĩaI. Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh Tiết 40 Bài 10: Núi giảm núi trỏnh VD3:a. Con dạo này lười lắm. b.Con dạo này khụng được chăm chỉ cho lắm.VD2: Phải bộ lại lăn vào lũng một người mẹ, ỏp mặt vào bầu sữa núng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trỏn xuống cằm, và gói rụm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ cú một dịu ờm vụ cựng. (Nguyờn Hồng, Những ngày thơ ấu) VD1(a,b,c) dùng cách diễn đạt bằng những từ ngữ có sắc thái giảm nhẹ mức độ của sự việc để giảm bớt đau buồn .1. Ví dụ: VD2 dùng cách diễn đạt tế nhị để tránh sự thô tục, thiếu lịch sự và gợi cảm xúc thân thương trìu mến khi nói về mẹ .VD3(b) dùng cách nói tế nhị, nhẹ nhàng để người nghe dễ tiếp thu.* Nhận xétTừ đồng nghĩaPhủ định từ trái nghĩa?Những trường hợp sử dụng từ ngữ như trong cỏc vớ dụ trờn được gọi là sử dụng biện phỏp tu từ: núi giảm, núi trỏnh, vậy em hiểu thế nào là núi giảm, núi trỏnh?Tiết 40 Bài 10 : Núi giảm núi trỏnhI.Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh1. Ví dụ* Nhận xét 2 . Ghi nhớ (SGK)Núi giảm núi trỏnh là biện phỏp tu từ dựng cỏch diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, trỏnh gõy cảm giỏc quỏ đau buồn, ghờ sợ, nặng nề; trỏnh thụ tục, thiếu lịch sự.3.Lưu ýTiết 40 Bài 10 : Núi giảm núi trỏnhI.Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh1. Ví dụ*.Nhận xét2. Ghi nhớ (SGK) 3.Lưu ý * Dựng cỏch núi vũng. (VD 1,a)* Dựng cỏch núi phủ định từ trỏi nghĩa. (VD 1,c)* Núi trống (tỉnh lược) a.Cỏc cỏch núi giảm,núi trỏnh:Hãy cho biết trongVD sau người viết (nói) đã thực hiện phép nói giảm nói tránh bằng cách nào ? Anh ấy bị thương nặng thế thì không sống được lâu nữa đâu chị ạ. Anh ấy() thế thì không() được lâu nữa đâu chị ạ. * Dựng từ đồng nghĩa . (VD 1,b) * Dựng cỏch núi trống (tỉnh lược)- Hóy quan sỏt tranh minh hoạ trờn màn hỡnh và dựng phộp núi giảm núi trỏnh để diễn đạt lại cỏc cõu trong những tỡnh huống sau và cho biết ở mỗi tỡnh huống đú, em đó sử dụng cỏch núi giảm núi trỏnh nào?Bài tập nhanhCấm trẻ con vào đó.Trẻ em vào đó rất nguy hiểm, dễ bị tai nạn.TèNH HUỐNG 1. Nói giảm nói tránh bằng cách nói vòngnhững đứa trẻ này bố mẹ chết hết rồi, thật đáng thươngnhững đứa trẻ mồ côi này thật đáng thươngTèNH HUỐNG 2.Núi giảm núi trỏnh bằng cỏch dựng từ Hỏn Việt đồng nghĩaAnh cỳt ra khỏi nhà tụi ngay!Anh khụng nờn ở đõy nữa!TèNH HuỐNG 3 .Nói giảm nói tránh bằng cách phủ định từ ngữ trái nghĩaBệnh tỡnh con ụng nặng lắm chắc sắp chết rồi!Bệnh tỡnh con ụng... thế chắc chẳng được bao lõu nữa.TèNH HUỐNG 4.Núi giảm núi trỏnh bằng cỏch núi trống.I. Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh Tiết 40 Bài 10: Núi giảm núi trỏnha. Cỏc cỏch núi trỏnh:b.Tỡnh huống khụng nờn sử dụng núi giảm núi trỏnh: 1* Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Loan núi: “Từ nay cậu khụng được đi học muộn nữa vỡ như vậy khụng những ảnh hưởng đến việc rốn luyện đạo đức của bản thõn cậu mà cũn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Trinh cho rằng Loan núi như vậy là quỏ gay gắt, chỉ nờn nhắc nhở bạn Hải :”Cậu nờn đi học đỳng giờ”. Em đồng tỡnh với ý kiến nào? Vỡ sao? 3. Lưu ý2* Trong khi nhận xột về những nhược điểm của cỏc bạn với cụ giỏo chủ nhiệm, bạn lớp trưởng chỉ nêu như sau:”Tuần qua, một số bạn đi học khụng được đỳng giờ lắm” Nói như vậy có nên khụng? Vỡ sao?1. Ví dụ*.Nhận xét2.Ghi nhớI. Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh Tiết 40 Bài 10: Núi giảm núi trỏnha. Cỏc cỏch núi trỏnh:b. Tỡnh huống khụng nờn sử dụng núi giảm núi trỏnh:4. Lưu ýThảo luận (Nhóm bàn 2 phút):BT4-SGK (Phần Luyện tập - Trang 109). Những tình huống giao tiếp như thế nào thì không nên sử dụng cách nói giảm nói tránh?- Khi cần phờ bỡnh nghiờm khắc, núi thẳng, núi đỳng mức độ sự thật.- Khi cần thụng tin chớnh xỏc, trung thực1. Ví dụ2.Nhận xét3.Ghi nhớI . Núi giảm núi trỏnh và tỏc dụng của núi giảm núi trỏnh Tiết 40 Bài 10: Núi giảm núi trỏnha. Cỏc cỏch núi trỏnh:b.Cỏc tỡnh huống khụng nờn sử dụng núi giảm núi trỏnh:4. Lưu ýII. Luyện tập:Sử dụng nói giảm nói tránh phù hợp sẽ vừa tạo cho con người có phong cách nói năng đúng mực, có văn hoá nhã nhặn, lịch sự trong giao tiếp, vừa thể hiên sự quan tâm, tôn trọng của người nói với người nghe.Trong văn chương nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ. Cái tài, cái tinh tế của tác giả là tìm được những cách nói phản ánh đúng tâm trạng, thái độ của nhân vật,của tác giả trong từng tình huống cụ thể .1. Ví dụ2.Nhận xét3.Ghi nhớ Bài tập:1(SGK): A / Khuya rồi, mời bà.......................... B / Cha mẹ em..........................từ ngày em cũn rất bộ, 	em về ở với bà ngoại. C / Đõy là lớp học cho trẻ em..................... D / Mẹ đó ..................rồi, nờn chỳ ý giữ gỡn sức khoẻ.E / Cha nú mất, mẹ nú......................, nờn chỳ nú rất 	thương nú.đi nghỉchia tay nhaukhiếm thịcú tuổiđi bước nữaTiết 40 Bài 10: Núi giảm núi trỏnhII. Luyện tập:I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh Điền cỏc từ ngữ núi giảm núi trỏnh cho sau đõy vào chỗ trống: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, cú tuổi, đi bước nữa.a1/ /Anh phải hoà nhó vớớ bạn bố!c1/Xin đừng hỳt thuốc trong phũng học!c2/Cấm hỳt thuốc trong phũng học!a2/ Anh nờn hoà nhó với bạn bố!Bài tập2(SGK):Trong mỗi cặp cõu dưới đõy, cõu nào cú sử dụng cỏch núi giảm núi trỏnh?Tiết 40 Bài 10: Núi giảm núi trỏnhI. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránhII. Luyện tập:Bài tập 3 - SGKKhi chờ trỏch một điều gỡ, để người nghe dễ tiếp nhận, người ta thường núi giảm, núi trỏnh bằng cỏch phủ định điều ngược lại với nội dung đỏnh giỏ. Chẳng hạn, đỏng lẽ núi: "Bài thơ của anh dở lắm" thỡ lại bảo: " Bài thơ của anh Chưa được hay lắm". Hóy vận dụng cỏch núi giảm, núi trỏnh như thế để đặt 6 cõu đỏnh giỏ trong những trường hợp khỏc nhau. (Thảo luận nhúm theo tổ, mỗi tổ đặt 2 cõu) Hãy phân tích cái hay của việc sử dụng phép nói giảm nói tránh trong đoạn trích sau :“Hôm sau, lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão bảo ngay: Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ !” (Nam Cao – Lão Hạc)BÀI TẬP BỔ SUNG Cậu Vàngbị giếtđi đờiGâycảm giác ghê sợ với người nghe. Không gây cảm giác ghê sợ với người nghe.Hàm ý xót xa, luyến tiếc và đượm chút mỉa maiDùng từ ngữ đồng nghĩaViết đoạn hội thoại (3-5 câu) trong đó có sử dụng phép nói giảm nói tránh.Bài tập Bổ sung 2a. Cỏc chiến sĩ đó chết để bảo vệ quờ hương.b. Kiến thức toỏn của em cũn kộm lắm!c. Bỏc sỹ phỏp y đang mổ xỏc chết.Cỏc chiến sĩ đó hy sinh để bảo vệ quờ hương. Kiến thức toỏn của em cũn chưa tốt, cần cố gắng hơn.. Bỏc sỹ phỏp y đang phẫu thuật tử thi. Hóy chuyển cỏc cỏch diễn đạt sau đõy thành cỏch diễn đạt có sử dụng núi giảm núi trỏnh?Bài tập củng cốNói giảm nói tránh có thể được dùng trong những lĩnh vực nào sau đây: A . Thành ngữ, tục ngữ, ca dao.B . Văn thơ trữ tình.C . Trong đời sống thường ngày.xxxNói giảm nói tránh có thể được dùng trong tất cả các lĩnh vực trên.Củng cố Nói giảm nói tránhCác cách nói giảm nói tránhCảm nhận giá trị nghệ thuật và vận dụng nói giảm nói tránhNói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránhNói giảm nói tránhBÀI TẬP về nhàPhân tích cái hay của việc sử dụng phép nói giảm nói tránh trong đoạn trích sau :a / Con người đỏng kớnh ấy bõy giờ cũng theo gút Binh Tư để cú ăn ư?b / Lóo Hạc ơi! Lóo hóy yờn lũng mà nhắm mắt!( Lóo Hạc, Nam Cao)HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ- Hoàn thiện các BT (SGK) +BT bổ sung vào vở. Sưu tầm một số cõu thơ cõu văn cú sử dụng phộp núi giảm núi trỏnh. - Học bài chu đáo. Chuẩn bị tốt cho bài kiểm tra ngữ văn (Tiết 41)a/ Theo gút Binh Tư: Đõy là cõu núi của ụng giỏo khi đang hiểu nhầm về lóo Hạc : lóo Hạc cũng bị tha hoỏ, cũng định làm nghề ăn trộm như Binh Tư nhưng vỡ là người cú học lại rất yờu quý lóo Hạc nờn ụng giỏo đó núi trỏnh đi sự thật. (núi trống)b / Nhắm mắt: Tỏc giả dựng từ ngữ này để núi về cỏi chết của lóo Hạc. ễng giỏo núi như vậy để trỏnh cảm giỏc đau buồn và cũng để mong cho lóo Hạc ra đi được thanh thản. .(dựng từ đồng nghĩa)Gợi ýa / Con người đỏng kớnh ấy bõy giờ cũng theo gút Binh Tư để cú ăn ư? b/ Lóo Hạc ơi! Lóo hóy yờn lũng mà nhắm mắt!