Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 107: Tiếng Việt: Hội thoại

KIỂM TRA BÀI CŨ Xỏc định hành động núi của cỏc cõu sau ?Hụm nay là bài học đầu tiờn của cỏc em .Thầy giỏo mới ngày mai sẽ đến .Thầy mong cỏc em hết sức chỳ ý . CõuKiểu cõuHành động núiCỏch th/hiệnabcTrần thuậtTrỡnh bàyTrực tiếpTrần thuậtTrần thuậtTrỡnh bàyĐiều khiểnTrực tiếpGiỏn tiếpDBACACõu nào sau đõy thực hiện hành động điều khiển ?Bạn cú thể mua hộ tớ quyển sỏch được khụng ?Quyển sỏch này rất hay.Sỏch vở thế mà cũng gọi đi học được à ?Ngày mai tớ sẽ đến thăm bạn.SAISAISAIĐÚNGHỘI THOẠITIẾT 107 HỘI THOẠII. Vai xã hội trong hội thoại1. Khái niệmHội thoạiVD: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏiMột hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:-Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con đi tha hương cầu thựcTôi cũng cười đáp lại cô tôi:Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:-Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:-Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:-Sao cô biết mợ con có con?Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi ngheCô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng.(Nguyên Hồng - Những ngày thơ ấu)I. Vai xã hội trong hội thoại1. Khái niệmVai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoạiHội thoạiBà cô:Là cô ruột của HồngHồng: Là cháu ruột của côVai trênVai dướiQuan hệ giữa cỏc nhõn vật tham gia hội thoại trong đoạn trớch trờn là quan hệ gỡ?Ai là vai trờn ? Ai là vai dưới ?Thế nào là vai xó hội trong hội thọai ?I. Vai xã hội trong hội thoại1. Khái niệm Hội thoạiMột học sinh lớp 8ở nhà (trong gia đình)ở trường (ngoài xã hội)Ông bàCha mẹAnh chịEmThầy côAnh chị khối 9Bạn cùng khốiCác em khối 6,7CháuConEmAnh-chịHọc tròEmBạn bèAnh-chị2. Các mối quan hệ của vai xã hội.Vai dướiVai trênVai dướiVai ngang hàng Vai trênI. Vai xã hội trong hội thoại1. Khái niệmHội thoạiVai xã hộiQuan hệ trên- dưới hay ngang hàng (Tuỳ theo thứ bậc, tuổi tác trong gia đình và xã hội)I. Vai xã hội trong hội thoại1. Khái niệmPhân tích vai xã hội trong đoạn hội thoại sau: Nam ( bạn của con trai bà Tuyết) cắp cặp đi vào cổng, nhanh nhảu chào bà Tuyết:- Con chào mẹ ạ!Vừa thấy Nam đi vào bà Tuyết đon đả: - Linh đâu con? Sao các con về muộn thế?Nam lễ phép thưa:Thưa mẹ! Linh có việc bận nên về sau con một chút.Bà Tuyết xoa đầu Nam bảo:- Con ra rửa chân tay rồi đợi Linh về cùng ăn cơm.Hội thoạiI. Vai xã hội trong hội thoại1. Khái niệmBà Tuyết: Vai mẹNam: Vai conHội thoạiQuan hệ thân -sơI. Vai xã hội trong hội thoạiKhái niệm2.Cỏc kiểu quan hệ xó hội .Hội thoạiVai xã hộiQuan hệ trên- dưới hay ngang hàng (Tuỳ theo thứ bậc, tuổi tác trong gia đình và xã hội)Quan hệ thân- sơ (Tuỳ thuộc vào mức độ quen biết hay thân tình)I. Vai xã hội trong hội thoại1. Khái niệmVai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoạiHội thoại- Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:- Quan hệ trên-dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội).- Quan hệ thân –sơ (theo mức độ quen biết, thân tình).Ghi nhớ chấm 1SGK/94I.VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI .1.Khỏi niệm.Ghi nhớ SGK/94Việc xỏc định vai xó hội của mỗingười trong cuộc thoại cú cần thiết khụng?Vỡ sao?Cỏch cư xử của người cụ cú gỡ đỏng chờ trỏch?Tỡm những chi tiết cho thấy NVchỳ bộ Hồng đó cố gắng kỡm nộn sự bất bỡnh của mỡnh để giữ được thỏi độ lễ phộp .Giải thớch vỡ sao Hồng phải làm như vậy?-Cỏch đối xử của người cụ là thiếu thiện chớ , vừa khụng phự hợp với quan hệ ruột thịt , vừa khụng thể hiện thỏi độ đỳng mực của người trờn đối với người dưới .Cỏc chi thể hiện sự bất bỡnh của Hồng: tôi cúi đầu không đáp +Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. +Tôi cười dài trong tiếng khóc,+cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng.-Hồng phải kỡm nộn sự bất bỡnh vỡ Hồng là vai dưới cú bổn phận phải tụn trọng người vai trờn.I. Vai xã hội trong hội thoại1. Khái niệm Hội thoạiMột học sinh lớp 8ở nhà (trong gia đình)ở trường (ngoài xã hội)Ông bàCha mẹAnh chịEmThầy côAnh chị khối 9Bạn cùng khốiCác em khối 6,7CháuConEmAnh-chịHọc tròEmBạn bèAnh-chị2. Các mối quan hệ của vai xã hội.Vai dướiVai trênVai dướiVai ngang hàng Vai trênĐa dạng I. Vai xã hội trong hội thoạiHội thoạiĐọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.	Tôi nắm lấy cái vai gầy của lóo, ụn tồn bảo:	- Chẳng kiếp gỡ sung sướng thật, nhưng cú cỏi này là sung sướng: bõy giờ cụ ngồi xuống cỏi phản này chơi, tụi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chố tươi thật đặc; ụng con mỡnh ăn khoai, uống nước chố, rồi hỳt thuốc lào... Thế là sung sướng.	- Võng! ễng giỏo dạy phải! đối với chỳng mỡnh thế là sung sướng.	Lóo núi xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đó hiền hậu lại. Tụi vui vẻ bảo:	- Thế là được, chứ gỡ? Vậy cụ ngồi xuống đõy, tụi đi luộc khoai nấu nước.	- Núi đựa thế, chứ ụng giỏo cho để khi khỏc. (Nam Cao – Lóo Hạc)I. Vai xã hội trong hội thoạiHội thoạiĐọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.	Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo:	- Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng: bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào... Thế là sung sướng.	- Vâng! ông giáo dạy phải đối với chúng mình thế là sung sướng.	Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại. Tôi vui vẻ bảo:	- Thế là được, chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai nấu nước.	- Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác. (Nam Cao – Lão Hạc)Xét về địa vị hội:Xét về tuổi tác Ông giáo Lão Hạc Vai trên Vai trên Vai dướiVai dướiNhiều chiềuI.VAI XÃ HỘI TRONG HỘI THOẠI .1.Khỏi niệm.Ghi nhớ SGK/942.Lưu ý .2. Lưu ý: Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.Ghi nhớ chấm 2SGK/941. Chỏu van ụng , nhà chỏu mới tỉnh được một lỳc , ụng tha cho !2. Chồng tụi đau ốm , ụng khụng được phộp hành hạ !3. Mày trúi ngay chồng bà đi , bà cho mày xem !Chỏu – ụng Dưới - trờnTụi - ụngNgang hàngBà - màyTrờn - dưới1. Chỏu van ụng , nhà chỏu mới tỉnh được một lỳc , ụng tha cho !2. Chồng tụi đau ốm , ụng khụng được phộp hành hạ !3. Mày trúi ngay chồng bà đi , bà cho mày xem !I. Vai xã hội trong hội thoại1. Khái niệm vai xã hộiVai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoạiHội thoại. Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:-Quan hệ trên-dưới hay ngang hàng -Quan hệ thân – sơ.2. Lưu ý: Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.II. Luyện tập :BT1:Thỏi độ của trần Quốc Tuấn đối với cỏc binh sĩ dưới quyền .- Nghiờm khắc : Nay cỏc ngươi nhỡn chủ nhục mà khụng biết lo ,thấy nước nhục mà khụng biết thẹn- Khoan dung : Nếu cỏc ngươi biết chuyờn tập sỏch này , theo lời dạy bảo của ta , thỡ mới phải đạo thần chủ...Ta viết ra bài hịch này để cỏc ngươi biết bụng ta I. Vai xã hội trong hội thoạiHội thoạiII. Luyện tậpNhúm 1: Dựa vào đoạn trớch và những điều em đó biết về truyện “Lóo Hạc” hóy xỏc định vai xó hội của hai nhõn vật tham gia cuục hội thoại trờn.Nhúm 2: Tỡm những chi tiết trong lời thoại của nhõn vật và lời miờu tả của nhà văn cho thấy thỏi độ vừa kớnh trọng, vừa thõn tỡnh của nhõn vật ụng giỏo đối với Lóo Hạc.Nhúm 3: Những chi tiết trong lời thoại của nhõn vật và lời miờu tả của nhà văn núi lờn thỏi độ vừa quý trọng vừa thõn tỡnh của lóo đối với ụng giỏo?Nhúm 4: Những chi tiết nào thể hiện tõm trạng khụng vui và sự giữ ý của lóo Hạc?b.Thỏi độ vừa kớnh trọng ,vừa thõn tỡnh của ụng giỏo đối với lóo Hạc .Lời lẽ , cử chỉ : ụn tồn, thõn mật ,nắm vai lóo , mời lóo uống nước, hỳt thuốc , ăn khoai...Cỏch xưng hụ : cụ - tụi , ụng con mỡnh c.Lóo Hạc gọi người đối thoại mỡnh là ụng giỏo ,dựng từ dạy thay cho từ núi ( thể hiện sự tụn trọng )Xưng hụ chỳng mỡnh ( thể hiện sự chõn tỡnh )Thể hiện tõm trạng khụng vui và giữ ý : chỉ cười đưa đà ,tiếng cười ngượng; thoỏi thỏc chuyện ở lại ăn khoai ,uống nướcI. Vai xã hội trong hội thoạiHội thoạiII. Luyện tậpBài 3: Hãy xắp xếp những nhóm từ sau vào hai hình ảnh dưới đây cho phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp.Sau đó viết thành hai đoạn hội thoại có sử dụng những từ trên1. à.ư, nhỉ, nhé...2. Vâng, ạ, dạ, thưa...AB-Học thuộc ghi nhớ SGK.-Làm các bài tập còn lại.-Đọc trước bài “Hội thoại” phần tiếp theo.