Bài giảng Sinh học Khối 12 - Bài 13: Ảnh hưởng của môi trường lên sự biểu hiện của gen - Phạm Văn An

Giáo viên giảng dạy : Phạm Văn An 
Trường THPT Hoà Phú – Chiêm Hoá – Tuyên Quang 
ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG 
LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN 
TIẾT 13 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
- Đặc điểm di truyền của gen liên kết với giới tính? 
- Tại sao có hiện tượng con sinh ra luôn giống mẹ? 
TIẾT 13 – ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN 
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG 
Dây khoai lang trồng ở môi trường ẩm ướt 
Dây khoai lang trồng ở 
môi trường khô cằn 
Gen và tính trạng có mối quan hệ như thế nào ? 
- Sự biểu hiện cuả gen qua nhiều bước nên có thể bị nhiều yếu tố môi trường ( bên trong và bên ngoài cơ thể ) chi phối 
Gen ( ADN) mARN Prôtêin tính trạng 
Phiên mã 
dịch mã 
Biểu hiện 
TIẾT 13 – ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN 
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG 
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG 
VD 1 : Giống Thỏ Himalaya 
Tại sao các tế bào của cùng một cơ thể , có cùng một kiểu gen lại biểu hiện ra những kiểu hình khác nhau , ở các bộ phận cơ thể khác nhau ? 
- Các tế bào ở đầu mút cơ thể , nhiệt độ thấp , tổng hợp được sắc tố melanin, lông đen . 
- Các tế bào ở vùng thân nhiệt cao , gen không biểu hiện , không tổng hợp được melanin, lông trắng . 
TIẾT 13 – ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN 
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG 
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG 
Tai, bàn chân , đuôi , mõm  lông đen 
 Cạo lông trắng trên lưng + buộc đá lạnh 
KQ : Ở lưng lông mọc có màu đen 
Tổng hợp Melanin  Lông đen 
Không tổng hợp Melanin  Lông trắng 
 KG KH 
MT Trong 
Thí nghiệm chứng minh 
Nhiệt độ cao có ảnh hưởng đến sự biểu hiện của gen tổng hợp melanin như thế nào? 
TIẾT 13 – ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN 
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG 
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG 
VD2: Hoa Cẩm Tú Cầu 
Cùng Kiểu gen nhưng màu sắc tùy thuộc vào pH của đất . 
TIẾT 13 – ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN 
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG 
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG 
VD3: Bệnh phêninkêtô niệu ở người 
* Do một gen lặn trên NST thường 
* Gây rối loạn chuyển hóa axit amin phêninalanin 
* Hậu quả : thiểu năng trí tuệ . 
* Phát hiện sớm + ăn kiêng giảm thức ăn có phênialanin phát triển bình thường . 
Từ các ví dụ trên , ta có thể kết luận về mối quan hệ giữa KG - môi trường - KH như thế nào ? 
Kiểu hình là kết quả tương tác giữa kiểu gen với môi trường cụ thể . 
TIẾT 13 – ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN 
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG 
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG 
III. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN 
1. Khái niệm mức phản ứng 
- Tập hợp các kiểu hình của cùng một kiểu gen tương ứng với các môi trường khác nhau 
TIẾT 13 – ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN 
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG 
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG 
III. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN 
1. Khái niệm mức phản ứng 
Chiều cao cây (cm) 
Độ cao so với mặt nước biển (m) 
Độ cao so với mặt nước biển (m) 
50 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
50 
0 
- 
- 
- 
- 
- 
0 
30 
3050 
1400 
3050 
1400 
30 
Mức phản ứng của 2 kiểu gen khác nhau (a và b) của loài cỏ thi với độ cao so với mặt nước biển . 
Loài a 
Loài b 
TIẾT 13 – ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN 
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG 
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG 
III. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN 
1. Khái niệm mức phản ứng 
 Bê sinh đôi 
 Giống lúa OMCS 2000 
Giống OMCS2000 (KG) 
Chăm sóc tốt ( MT 1 ) 
NS 4 -5 Tấn / ha ( KH 2 ) 
NS 2-3Tấn/ha (KH 3 ) 
NS 6- 8 Tấn / ha ( KH 1 ) 
Chăm sóc bình thường ( MT 2 ) 
Chăm sóc kém ( MT 3 ) 
Nhà A 
Nhà B 
Nhà C 
TIẾT 13 – ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN 
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG 
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG 
III. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN 
1. Khái niệm mức phản ứng 
- Mức phản ứng do gen quy định, trong cùng 1 kiểu gen mỗi gen có mức phản ứng riêng. 
- Có 2 loại mức phản ứng: mức phản ứng rộng và mức phản ứng hẹp, mức phản ứng càng rộng sinh vật càng dễ thích nghi. 
- Di truyền được vì do kiểu gen quy định. 
- Thay đổi theo từng loại tính trạng. 
2. Đặc điểm: 
TIẾT 13 – ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN 
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG 
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG 
III. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN 
1. Khái niệm mức phản ứng 
2. Đặc điểm: 
- Hiện tượng một kiểu gen có thể thay đổi kiểu hình trước những điều kiện môi trường khác nhau gọi là sự mềm dẻo về kiểu hình (thường biến). 
- Do sự tự điều chỉnh về sinh lí giúp sinh vật thích nghi với những thay đổi của môi trường. 
- Mức độ mềm dẻo về kiểu hình phụ thuộc vào kiểu gen. 
- Mỗi kiểu gen chỉ có thể điều chỉnh kiểu hình của mình trong 1 phạm vi nhất định. 
3. Sự mềm dẻo về kiểu hình: 
TIẾT 13 – ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN 
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG 
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG 
III. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN 
1. Khái niệm mức phản ứng 
2. Đặc điểm: 
3. Sự mềm dẻo về kiểu hình: 
 Giống → kĩ thuật → năng suất . 
- Đẩy mạnh công tác giống: chọn, cải tạo, lai giống. 
- Tăng cường các biện pháp kĩ thuật: xử lí, chăm sóc, phòng trừ bệnh  
- Xác định đúng thời gian thu hoạch. 
4. Ý nghĩa 
TIẾT 13 – ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN 
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG 
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG 
III. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN 
MT-1 
MT-2 
. . . 
MT-3 
KH-3 
KH-n 
n MT 
. . . 
KH-1 
KH-2 
n KH 
MỨC PHẢN ỨNG 
KIỂU GEN - I 
MT-n 
1 KG 
CỦNG CỐ, LUYỆN TẬP 
Câu 2. Khi nói : Cô ấy được mẹ truyền cho tính trạng “ má lúm đồng tiền ” có chính xác không ? Nếu cần thì phải sửa lại câu nói này như thế nào ? 
Câu 1. Tại sao các nhà khoa học lại khuyên nông dân không nên chỉ trồng một giống lúa duy nhất ( cho dù đó là giống lúa có năng suất cao ) trên một diện tích rộng trong cùng một vụ ? 
HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC Ở NHÀ 
 - Trả lời các câu hỏi và làm bài tập cuối bài . 
 - Làm các bài tập trong sách bài tập . 
 - Đọc phần “ em có biết ” cuối bài học . 
 - Đọc bài mới trước khi tới lớp . 
BÀI HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚC. 
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT!