Bài giảng Sinh học Khối 12 - Bài 2: Phiên mã và dịch mã

Tiết 2:  PHIÊN MÃ VÀ DỊCH MÃ 
I. Phiên mã (tổng hợp mARN ) 
1.Caáu truùc và chức năng của ARN 
Nội dung 
 mARN 
tARN 
rARN 
Cấu tạo 
Chức năng 
Hoàn thành phiếu học tập sau 
I. Phiên mã (tổng hợp mARN ) 
1.Caáu truùc và chức năng của ARN 
a.mARN 
Caáu taïo: 
 Laø moät maïch poâlinucleâoâtít sao cheùp ñuùng moät ñoaïn maïch ADN nhöng trong ñoù uraxin thay cho timin 
Chöùc naêng 
+ Là phiên bản của gen 
+ Làm nhiệm vụ khuôn mẫu cho dịch mã ở riboxom 
1.Caáu truùc và chức năng của ARN 
I. Phiên mã (tổng hợp mARN ) 
b. tARN 
Caáu taïo: 
Chöùc naêng 
Vận chuyển axitamin tới riboxom để dịch mã 
Là một mạch polinucleotit, nhưng được cuộn lại một đâù 
Mỗi phân tử tARN đều có một bộ ba đối mã đặc hiệu 
1.Caáu truùc và chức năng của ARN 
I. Phiên mã (tổng hợp mARN ) 
Caáu taïo: 
c. rARN 
Chöùc naêng 
Laø thaønh phaàn caáu taïo neân caùc riboâxoâm. 
Laø moät maïch poâlinucleâoâtít, dang mạch đơn hoặc quấn lại như tARN 
Nguyên tắc chung quá trình phiên mã: 
- Chỉ 1 trong 2 mạch đơn của ADN (gen) làm mạch khuôn mẫu. 
 - Phân tử mARN được tổng hợp theo chiều 5’ – 3’ dựa trên mạch khuôn có chiều 3’ - 5’ 
- GĐ khởi động: ARN Polymerase nhận biết và bám vào gen khởi động để chuẩn bị khởi đầu phiên mã. 
- GĐ kéo dài: Sự trượt ARN- polymerase trên gen giúp mở xoắn và tách rời 2 mạch đơn ở từng đoạn của gen, đồng thời diễn ra sự liên kết các ribonuclêotit tự do với nuclêotit trên mạch khuôn theo nguyên tắc bổ sung. 
- GĐ kết thúc: Khi ARN-polymerase gặp dấu hiệu kết thúc sự phiên mã sẽ dừng lại, tiếp đó là sự tách rời mạch khuôn, ARN, các enzim. 
I. Phiên mã (tổng hợp mARN ) 
2. Cơ chế phiên mã 
Ña soá caùc ..ñeàu ñöôïc toång hôïp treân khuoân., tröø ARN laø boä gen cuûa moät soá viruùt 
Döôùi taùc duïng cuûa enzim Moät ñoaïn cuûa phaân töû ADN duoãi xoaén, 2 maïch ñôn taùch nhau ra. 
Moãi ..treân maïch mang keát hôïp vôùi moät trong theo nguyeân taéc boå sung ( A – U ) : ( G – X ), taïo neân chuoãi ..cuûa ARN (mARN trưởng t hành) 
4.ADN 
2.ARN 
3.ARN polimeraza 
1.mã gốc 
5.nucleotit 
8.ribônucleotit 
6.Môi trường nội bào 
7.pôliribônucleotit 
2 
4 
3 
5 
1 
8 
6 
7 
II. DỊCH MÃ 
 1. Khái niệm 
 Là quá trình tổng hợp prôtêin 
Các thành phần tham gia: 
mARN trưởng thành, ribosome, tARN, ATP, một số enzim, axit amin tự do, 
 2. Diễn biến của cơ chế dịch mã 
Hoạt hoá axit amin 
Tổng hợp chuỗi pôlipeptit 
Mở đầu 
Kéo dài 
Kết thúc 
G 
A 
U 
X 
X 
G 
U 
G 
U 
X 
X 
G 
A 
X 
U 
U 
A 
G 
A 
U 
X 
A 
U 
X 
G 
G 
X 
MET 
PRO 
G 
A 
U 
X 
X 
G 
U 
G 
U 
X 
X 
G 
A 
X 
U 
U 
A 
G 
A 
X 
A 
G 
G 
X 
MET 
PRO 
CYS 
G 
A 
U 
X 
X 
G 
U 
G 
U 
X 
X 
G 
A 
X 
U 
U 
A 
G 
A 
X 
A 
G 
G 
X 
MET 
PRO 
CYS 
PRO 
G 
A 
U 
X 
X 
G 
U 
G 
U 
X 
X 
G 
A 
X 
U 
U 
A 
G 
A 
U 
G 
G 
G 
X 
MET 
PRO 
CYS 
PRO 
THR 
G 
A 
U 
X 
X 
G 
U 
G 
U 
X 
X 
G 
A 
X 
U 
U 
A 
G 
A 
U 
G 
MET 
PRO 
CYS 
PRO 
THR 
G 
A 
U 
X 
X 
G 
U 
G 
U 
X 
X 
G 
A 
X 
U 
U 
A 
G 
MET 
PRO 
CYS 
PRO 
THR 
G 
A 
U 
X 
X 
G 
U 
G 
U 
X 
X 
G 
A 
X 
U 
U 
A 
G 
men 
MET 
PRO 
CYS 
PRO 
THR 
 2. Diễn biến của cơ chế dịch mã 
Hoạt hoá axit amin 
Tổng hợp chuỗi pôlipeptit 
Mở đầu 
Kéo dài 
Kết thúc 
Axit amin + ATP axit amin * 
Enzim 
axit amin * + tARN aa - tARN 
Riboxom gắn với m ARN ở vị trí đặc hiệu 
Codon thứ 2 tiếp tục gắn bổ sung, tạo liên kết peptit giữa hai axit amin. 
Riboxom liên tục dịch chuyển đến cuối mARN 
Riboxom tiếp xúc với mã kết thúc (UAG, UGA, UAA) 
Axit amin môû ñaàu khoâng naèm trong phaân töû Protein 
Boä keát thuùc khoâng maõ hoaù axit amin 
Tìm soá axit amin do moät Riboxom toång hôïp moät phaân töû Protein treân moät phaân töû ARNm 
Σ RN 
3 
-2 
G 
A 
U 
X 
X 
G 
U 
G 
U 
X 
X 
G 
A 
X 
U 
U 
A 
G 
PRO 
CYS 
PRO 
THR 
G 
U 
A 
X 
G 
A 
G 
G 
U 
A 
G 
U 
A 
X 
G 
A 
G 
G 
U 
A 
G 
U 
A 
X 
G 
G 
U 
A 
X 
G 
A 
G 
G 
U 
A 
G 
U 
A 
U 
II. CƠ CHẾ DỊCH MÃ 
 3. Poliribôxôm 
Riboxom tröôït treân ARNm thoâng phaûi moät maø nhieàu Riboâxoâm cuøng tröôït caùch nhau moät khoaûng töø 50  100A¨ (1630 Nu) 
AND mARN protein TT 
Phiên mã 
Dịch mã 
Cơ chế phân tử của hiện tượng di truyền : 
Kết luận: 
1.Đặc điểm nào dưới đây thuộc về cấu trúc của mARN? 
A. mARN có cấu trúc mạch kép, dạng vòng, gồm 4 loại đơn phân A, T, G, X. 
B. mARN có cấu trúc mạch kép, gồm 4 loại đơn phân A, T, G, X. 
C. mARN có cấu trúc mạch đơn, gồm 4 loại đơn phân A, U, G, X. 
D. mARN có cấu trúc mạch đơn, dạng thẳng, gồm 4 loại đơn phân A, U, G, X. 
2.Trong quá trình dịch mã, mARN thường gắn với một nhóm ribôxôm gọi là poliribôxôm giúp 
	A. tăng hiệu suất tổng hợp prôtêin. 
	B. điều hoà sự tổng hợp prôtêin. 
	C. tổng hợp các prôtêin cùng loại. 
	D. tổng hợp được nhiều loại prôtêin. 
3.ARN được tổng hợp từ mạch nào của gen? 
	A. Từ mạch có chiều 5’ → 3’. 
	B. Từ cả hai mạch đơn. 
	C. Khi thì từ mạch 1, khi thì từ mạch 2.	 
	D. Từ mạch mang mã gốc 
4.Loại axit nuclêic tham gia vào thành phần cấu tạo nên ribôxôm là 
	A. rARN. 
	B. mARN.	 
	C. tARN. 
	D. ADN 
5.Thông tin di truyền trong ADN được biểu hiện thành tính trạng trong đời cá thể nhờ cơ chế 
	A. nhân đôi ADN và phiên mã.	 
	B. nhân đôi ADN và dịch mã. 
	C. phiên mã và dịch mã.	 
	D. nhân đôi ADN, phiên mã và dịch mã 
Câu 
1 
2 
3 
4 
5 
ĐA 
D 
D 
D 
A 
C 
Củng cố 
Điền vào chỗ trống sau: 
 B1: hai tiểu đơn vị . Gắn với mARN ở vị trí nhận biết đặc hiệu . Bộ ba đối mã . Của phức hợp Met – tARN bổ sung với codon mở đầu.. .. Trên mARN 
1. AUG 2. riboxom 3. UAX 
2 
3 
1 
B2: Khi Codon thứ hai GAA gắn với bộ ba đối mã của nó ..Riboxom tác động như một khung đỡ .và phức hợp để gắn kết hai aa Met – Glu nhờ liên kết .. 
Riboxom dịch đi một codon trên mARN để đỡ phức hợp  tiếp theo cho đến khi aa thứ ba ( Arg) liên kết với aa thứ hai (Glu) bằng liên kết peptit 
Quá trình này cứ lặp đi lặp lại cho đến cuối mARN. 
4.Peptit 5.mARN 6.XUU 7.codon – anti codon 8.axit amin- tARN 
6 
5 
8 
4 
7 
B3: Khi  tiếp xúc với một trong ba mã kết thúc (UAA, UAG, UGA) thì quá trình dịch mã hoàn tất. 
Nhờ một loại đặc hiệu , aa mở đầu ( met) được cắt khỏi chuỗi polipettit vừa tổng hợp. Chuỗi polipeptit tiếp tục hình thành các cấu trúc bậc cao hơn trở thành ..có hoạt tính sinh học 
11 riboxom 
10 enzim 
9 protein 
11 
10 
9