Bài giảng Sinh học Khối 12 - Tiết 4, Bài 4: Đột biến gen (Bản hay)

Giáo viên giảng dạy : Phạm Văn An 
Trường THPT Hoà Phú – Chiêm Hoá – Tuyên Quang 
TIẾT 4 
ĐỘT BIẾN GEN 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
- Operon là gì? Trình bày cấu trúc operon Lac ở E.coli? 
- Giải thích cơ chế điều hòa hoạt động của operon Lac? 
TIẾT 4 – ĐỘT BIẾN GEN 
I. KHÁI NIỆM VÀ CÁC DẠNG ĐỘT BIẾN GEN 
1. Khái niệm: 
Đột biến gen là gì ? 
- Đột biến gen: là những biến đổi trong cấu trúc của gen liên quan đến một cặp nuclêôtit (đột biến điểm). 
Thể đột biến là gì ? 
- Khi đột biến đã biểu hiện thành kiểu hình được gọi là thể đột biến. 
A 
T 
G 
X 
T 
A 
G 
X 
X 
G 
A 
T 
T 
A 
G 
X 
T 
A 
X 
G 
T 
A 
G 
X 
T 
A 
X 
G 
T 
A 
G 
X 
T 
A 
X 
G 
A 
T 
T 
A 
G 
X 
T 
A 
Mất một cặp X - G 
Thêm một cặp T - A 
Thay thế cặp A - T bằng cặp G - X 
TIẾT 4 – ĐỘT BIẾN GEN 
I. KHÁI NIỆM VÀ CÁC DẠNG ĐỘT BIẾN GEN 
1. Khái niệm: 
2. Các dạng đột biến gen: 
TIẾT 4 – ĐỘT BIẾN GEN 
I. KHÁI NIỆM VÀ CÁC DẠNG ĐỘT BIẾN GEN 
1. Khái niệm: 
2. Các dạng đột biến gen: 
A T G A A G T T T 
T A X T T X A A A 
A U G A A G U U U 
- Met – Lys – Phe  
Gen ban đầu chưa bị đột biến 
Thay thế 
- Met – Lys – Phe  
pôlipeptit 
A 
T 
Thêm 
I 
A T G A A A T T T 
T A X T T T A A A 
ADN 
II 
A T G A G T T T 
T A X T X A A A 
A U G A G U U U 
- Met – Ser 
III 
A 
T 
Mất 
A U G A A A U U U 
mARN 
A T G A A G T T T 
T A X T T X A A A 
A 
T 
A U G U A A G U U U 
- Met – Kết thúc 
IV 
ADN 
mARN 
pôlipeptit 
TIẾT 4 – ĐỘT BIẾN GEN 
I. KHÁI NIỆM VÀ CÁC DẠNG ĐỘT BIẾN GEN 
II. NGUYÊN NHÂN VÀ CƠ CHẾ PHÁT SINH ĐỘT BIẾN GEN 
Hãy liệt kê các nguyên nhân gây ra đột biến gen mà em biết? 
- Tác nhân bên ngoài : tia tử ngoại , tia phóng xạ , sốc nhiệt , chất hóa học , một số virut  
 Tác nhân bên trong : rối loạn quá trình sinh lí , sinh hóa trong cơ thể . 
 Đột biến gen không chỉ phụ thuộc vào loại tác nhân , cường độ , liều lượng mà còn tùy thuộc vào đặc điểm cấu trúc của gen. 
1. Nguyên nhân: 
TIẾT 4 – ĐỘT BIẾN GEN 
I. KHÁI NIỆM VÀ CÁC DẠNG ĐỘT BIẾN GEN 
II. NGUYÊN NHÂN VÀ CƠ CHẾ PHÁT SINH ĐỘT BIẾN GEN 
1. Nguyên nhân: 
Máy bay Mỹ rải chất độc màu da cam ( Đioxin ) xuống các cánh rừng Việt Nam. 
TIẾT 4 – ĐỘT BIẾN GEN 
I. KHÁI NIỆM VÀ CÁC DẠNG ĐỘT BIẾN GEN 
II. NGUYÊN NHÂN VÀ CƠ CHẾ PHÁT SINH ĐỘT BIẾN GEN 
1. Nguyên nhân: 
2. Cơ chế phát sinh đột biến gen: 
Quan sát hình 4.1 và 4.2 SGK. Hãy nêu cơ chế phát sinh đột biến gen? 
Đột biến điểm thường xảy ra trên một mạch dưới dạng tiền đột biến. Dưới tác dụng của enzim sửa sai, nó có thể trở về dạng ban đầu hoặc tạo thành đột biến qua các lần nhân đôi tiếp theo. 
Gen tiền đột biến gen đột biến gen. 
Ví dụ: Sự kết cặp không đúng trong nhân đôi ADN gây ra bởi các bazơ hiếm, tác động của các tác nhân gây đột biến (tia tử ngoại, 5BU, một số virut ...). 
TIẾT 4 – ĐỘT BIẾN GEN 
I. KHÁI NIỆM VÀ CÁC DẠNG ĐỘT BIẾN GEN 
II. NGUYÊN NHÂN VÀ CƠ CHẾ PHÁT SINH ĐỘT BIẾN GEN 
III. HẬU QUẢ VÀ Ý NGHĨA CỦA ĐỘT BIẾN GEN 
1. Hậu quả của đột biến gen: 
Đột biến gen gây ra những hậu quả gì? Vì sao lại cho rằng hầu hết các đột biến là có hại? 
- Làm rối loạn quá trình sinh tổng hợp prôtêin nên đại đa số đột biến gen là có hại. Tuy nhiên một số đột biến gen là có lợi hoặc trung tính. 
- Mức độ có lợi hay có hại của đột biến phụ thuộc vào tổ hợp gen, điều kiện môi trường. 
( Biến đổi cấu trúc của gen  biến đổi cấu trúc của mARN  biến đổi cấu trúc 1 loại prôtêin  biến đổi kiểu hình ). 
Gen  mARN  prôtêin  tính trạng . 
TIẾT 4 – ĐỘT BIẾN GEN 
I. KHÁI NIỆM VÀ CÁC DẠNG ĐỘT BIẾN GEN 
II. NGUYÊN NHÂN VÀ CƠ CHẾ PHÁT SINH ĐỘT BIẾN GEN 
1. Hậu quả của đột biến gen: 
III. HẬU QUẢ VÀ Ý NGHĨA CỦA ĐỘT BIẾN GEN 
TIẾT 4 – ĐỘT BIẾN GEN 
I. KHÁI NIỆM VÀ CÁC DẠNG ĐỘT BIẾN GEN 
II. NGUYÊN NHÂN VÀ CƠ CHẾ PHÁT SINH ĐỘT BIẾN GEN 
1. Hậu quả của đột biến gen: 
III. HẬU QUẢ VÀ Ý NGHĨA CỦA ĐỘT BIẾN GEN 
TIẾT 4 – ĐỘT BIẾN GEN 
I. KHÁI NIỆM VÀ CÁC DẠNG ĐỘT BIẾN GEN 
II. NGUYÊN NHÂN VÀ CƠ CHẾ PHÁT SINH ĐỘT BIẾN GEN 
1. Hậu quả của đột biến gen: 
III. HẬU QUẢ VÀ Ý NGHĨA CỦA ĐỘT BIẾN GEN 
Cụm hoa nhiều màu 
Bọ lá 
Người nhiều ngón 
TIẾT 4 – ĐỘT BIẾN GEN 
I. KHÁI NIỆM VÀ CÁC DẠNG ĐỘT BIẾN GEN 
II. NGUYÊN NHÂN VÀ CƠ CHẾ PHÁT SINH ĐỘT BIẾN GEN 
1. Hậu quả của đột biến gen: 
III. HẬU QUẢ VÀ Ý NGHĨA CỦA ĐỘT BIẾN GEN 
Ngựa con bạch tạng 
Hươu 6 chân 
Vịt con 4 chân 
TIẾT 4 – ĐỘT BIẾN GEN 
I. KHÁI NIỆM VÀ CÁC DẠNG ĐỘT BIẾN GEN 
II. NGUYÊN NHÂN VÀ CƠ CHẾ PHÁT SINH ĐỘT BIẾN GEN 
1. Hậu quả của đột biến gen: 
III. HẬU QUẢ VÀ Ý NGHĨA CỦA ĐỘT BIẾN GEN 
G A G 
X T X 
Gen HbA 
G A G 
mARN 
Protein 
.Glu. 
G T G 
X A X 
G U G 
Gen HbS 
mARN 
Protein 
.Val. 
TIẾT 4 – ĐỘT BIẾN GEN 
I. KHÁI NIỆM VÀ CÁC DẠNG ĐỘT BIẾN GEN 
II. NGUYÊN NHÂN VÀ CƠ CHẾ PHÁT SINH ĐỘT BIẾN GEN 
1. Hậu quả của đột biến gen: 
III. HẬU QUẢ VÀ Ý NGHĨA CỦA ĐỘT BIẾN GEN 
2. Vai trò và ý nghĩa của đột biến gen: 
- Làm xuất hiện các alen mới. 
- Cung cấp nguyên liệu sơ cấp cho quá trình tiến hoá. 
a. Đối với tiến hoá: 
b. Đối với chọn giống: 
Cung cấp nguyên liệu cho quá trình chọn giống. 
CỦNG CỐ, LUYỆN TẬP 
A 
T 
A 
5BU 
Nhân đôi 
Nhân đôi 
G 
5BU 
G 
X 
Nhân đôi 
Quan sát sơ đồ và mô tả cơ chế phát sinh đột biến gen do tác động của 5BU (5Brôm – Uraxin )? 
CỦNG CỐ, LUYỆN TẬP 
Tại sao nhiều đột biến điểm như đột biến thay thế cặp nucleotit lại hầu như vô hại đối với thể đột biến? 
Do tính thoái hóa của mã di truyền, đột biến thay thế nucleotit này bằng nucleotit khác làm thay đổi codon này bằng codon khác nhưng cùng xác định một aa 
protein không thay đổi trung tính. 
I 
A T G A A G T T T 
T A X T T X A A A 
A U G A A G U U U 
- Met – Lys – Phe  
Gen ban đầu chưa bị đột biến 
Thay thế 
- Met – Lys – Phe  
pôlipeptit 
A T G A A A T T T 
T A X T T T A A A 
ADN 
II 
A U G A A A U U U 
mARN 
ADN 
mARN 
pôlipeptit 
HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC Ở NHÀ 
1. Bài tập: Cho một đoạn ADN chứa gen cấu trúc có trình tự nucleotit chưa đầy đủ như sau: 
 5' - AXA TGT XTG GTG AAA GXA XXX..3' 
 3' - TGT AXA GAX XAX TTT XGT GGG..5' 
a. Viết trình tự nucleotit của sản phẩm sao mã của gen cấu trúc trong đoạn ADN này? 
b. Viết trình tự a.a của chuỗi polipeptit khi sản phẩm đã hoàn chỉnh? 
2. Học và trả lời các câu hỏi trong SGK. 
3. Đọc phần “em có biết” phần cuối SGK. 
4. Đọc bài mới trước khi tới lớp. 
BÀI HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚC. 
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT! 
Nhân đôi 
G 
X 
 G* 
 T 
A 
 T 
Nhân đôi 
Cơ chế phát sinh đột biến gen 
A 
T 
A 
5BU 
Nhân đôi 
Nhân đôi 
G 
5BU 
G 
X 
Nhân đôi 
Đột biến G - X A - T do kết cặp không hợp đôi trong nhân đôi ADN 
Đột biến A – T G – X do tác động của 5BU