Bài giảng Sinh học Lớp 10 - Bài 11: Vận chuyển các chất qua màng sinh chất - Vũ Đình Hậu

I. VẬN CHUYỂN THỤ §ỘNG : 
? Quan sát hình và cho biết thế nào 
là vận chuyển thụ động ? 
+ ATP 
Ngoài tế bào 
Trong tế bào 
Vận chuyển thụ động 
Vận chuyển chủ động 
9 
MT ưu trương 
MT đẳng trương 
MT nhược trương 
TB 
TB 
TB 
Môi trường 
Môi trường 
Môi trường 
Chất tan 
11 
Trong tb 
Ngoài tb 
> 
Trong tb 
= 
Trong tb 
Trong tb 
Ngoài tb 
Ngoài tb 
< 
II. VẬN CHUYỂN CHỦ §ỘNG : 
? Quan sát hình và ví dụ trên hãy cho biết 
thế nào là vận chuyển chủ động ? 
+ ATP 
Ngoài tế bào 
Trong tế bào 
Vận chuyển thụ động 
Vận chuyển chủ động 
9 
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH 
GV:VŨ ĐÌNH HẬU 
TRƯỜNG THPT XTC- NAM ĐỊNH 
Kiểm tra bài cũ: Câu 1: Màng tế bào điều khiển 	 các chất ra vào tế bào: 
A . Một cách tùy ý. 
B . Một cách chọn lọc. 
C . Chỉ cho các chất vào. 
D . Chỉ cho các chất ra. 
Kiểm tra bài cũ : 
Câu 2 : Thành phần nào của màng có tác dụng như những kênh vận chuyển các chất ra vào tế bào? 
	A.Glicôprôtêin B. Cacbohiđrat 
 C. Côlestêron D. Prôtêin 
3 
Câu 3: Chức năng nào sau đây không phải của màng sinh chất? 
A. Trao đổi chất một cách có chọn lọc. 
B. Điều khiển mọi hoạt động sống của tế bào. 
C. Thu nhận thông tin cho tế bào. 
D. Nhận biết tế bào “lạ”, “quen”. 
Kiểm tra bài cũ : 
Câu 4: Thành phần chính của màng sinh chất là: 
 A. Phôtpholipit và colestêron. 
 B. Cacbohiđrat và prôtêin 
 C. Phôtpholipit và prôtêin 
 D. Phôtpholipit và glicôprôtêin 
Câu 5:Các thành phần bắt buộc cấu tạo nên tế bào nhân thực là: 
 A. Thành tế bào, nhân, tế bào chất, vỏ nhầy. 
 B. Thành tế bào, vùng nhân, tế bào chất, vỏ nhầy. 
 C. Màng sinh chất, tế bào chất và nhân. 
 D. Thành tế bào,màng sinh chất, tế bào chất và vùng nhân. 
3 
13 
Tế bào muốn tồn tại được cần phải thực hiện quá trình gì? 
Tế bào muốn tồn tại được cần phải thường xuyên trao đổi chất với môi trường. 
BÀI MỚI 
BÀI 11 – TIẾT 11 
VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT 
QUA MÀNG SINH CHẤT 
Ngoài tế bào Màng schất Trong tế bào 
? Căn cứ vào nồng độ các chất giữa trong và ngoài màng tế bào, hãy cho biết có những hình thức nào vận chuyển các chất? 
VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG 
VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNG 
VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT 
VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT 
I- VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNG 
1- Khái niệm: 
- Vận chuyển thụ động là: phương thức vận chuyển các chất qua màng sinh chất mà không tiêu tốn năng lượng. 
Nguyên lí: khuếch tán của các chất từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp. 
Sự khuếch tán của các phân tử nước qua màng sinh chất được gọi là sự thẩm thấu 
2- Các con đường vận chuyển thụ động 
a. Khuếch tán trực tiếp qua lớp Photpholipit 
- Bao gồm các chất: không phân cực, có kích thước nhỏ như CO 2 , O 2 ... 
b. Khuếch tán qua kênh Protein xuyên màng 
- Bao gồm các chất phân cực, kích thước lớn như glucôzơ . 
Quan s¸t h×nh nªu c¸c con ®­êng vËn chuyÓn thô ®éng 
Qúa trình vận chuyển thụ động diễn ra theo nguyên lí nào? 
Sự khuếch tán của các 
phân tử nước qua 
màng sinh chất 
được gọi là gì? 
Liên hệ : 
Tại sao muốn giữ 
 rau tươi 
cần phải 
vảy nước 
vào rau? 
VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT 
I- VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNG 
1- Khái niệm: 
2- Các con đường vận chuyển thụ động 
3-Các yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ khuếch tán qua màng: 
- Nhiệt độ môi trường 
 - Sự chênh lệch nồng độ các chất trong và ngoài màng 
- Đặc tính lý, hoá của các chất. 
* có 3 loại môi trường: 
- Đẳng trương. 
- Ưu trương. 
- Nhược trương. 
? Căn cứ vào nồng độ các chất trong và ngoài màng, người ta chia ra mấy loại môi trường? Đặc điểm từng loại môi trường? 
Nêu các yếu tố nào ảnh hưởng đến tốc độ khuếch tán qua màng? 
VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT 
I- VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNG 
1- Khái niệm: 
2- Các con đường vận chuyển thụ động 
a. Khuếch tán trực tiếp qua lớp P-Li 
b. Khuếch tán qua kênh Pr xuyên màng 
c. Khuếch tán qua kênh Pr đặc biệt 
II- VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG 
1- Khái niệm: 
- Là sự vận chuyển các chất qua màng từ nơi có nồng độ chất tan thấp đến nơi có nồng độ chất tan cao( ngược dốc nồng độ) và cần tiêu tốn năng lượng. 
 2- Cơ chế: Cần có các máy bơm 
* Vai trò : giúp tế bào lấy được các chất cần thiết cho tế bào hoặc thải các chất độc. Ví dụ: Nồng độ I 2 ở tảo biển gấp 2 triêụ lần ngoài biển nhưng vẫn được hấp thụ. 
Urê 
photphat 
sunphat 
Máu 
1 lần 
1 lần 
1 lần 
Nước 
 tiểu 
65 lần 
16 lần 
90 lần 
Ví dụ:Ở tế bào quản cầu thận người: 
Các chất sẽ đi như thế nào? 
? Vậy vận chuyển chủ động là gì? 
Glucôzơ 
Hoạt động của bơm Natri-Kali 
VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT 
I- VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNG 
II- VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG 
III- NHẬP BÀO, XUẤT BÀO 
1- Nhập bào: 
- Khái niệm: Là hình thức đưa các chất vào trong tế bào bằng cách biến dạng màng sinh chất. 
2- Các kiểu nhập bào: 
 Thực bào, ẩm bào. 
Màng sinh chất lõm xuống bao lấy đối tượng 
hình thành túi chứa đối tượng 
đưa đối tượng vào trong và phân huỷ nhờ enzim. 
VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT 
I- VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNG 
1- Khái niệm: 
2- Các con đường vận chuyển thụ động: 
a. Khuếch tán trực tiếp qua lớp P-Li 
b. Khuếch tán qua kênh Pr xuyên màng 
c. Khuếch tán qua kênh Pr đặc biệt 
II- VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG 
 1- Khái niệm: 
 2- Cơ chế: 
III- NHẬP BÀO, XUẤT BÀO 
1- Nhập bào: 
2- Xuất bào: 
- Khái niệm: S ù vËn chuyÓn c¸c chÊt ra khái tÕ bµo theo c¸ch ng­îc l¹i víi nhËp bµo gäi lµ qu¸ tr×nh xuÊt bµo. 
 Ngoài tb 
Trong tb 
 1. PhiÕu häc tËp : So s¸nh vËn chuyÓn thô ® éng víi vËn chuyÓn chñ ® éng ? 
Gièng nhau : 
Kh¸c nhau 
VËn chuyÓn thô ® éng 
VËn chuyÓn chñ ® éng 
Bµi tËp cñng cè 
* Gièng nhau : § Òu diÔn ra khi cã sù chªnh lÖch vÒ nång ®é chÊt tan gi÷a m«i tr­êng trong vµ m«i tr­êng ngoµi tÕ bµo . 
* Kh¸c nhau : 
VËn chuyÓn thô ® éng 
VËn chuyÓn chñ ® éng 
- VËn chuyÓn c¸c chÊt tõ n¬i cã nång ®é cao ® Õn n¬i cã nång ®é thÊp . 
- Kh«ng tiªu tèn n¨ng l­îng . 
VËn chuyÓn c¸c chÊt tõ n¬i cã nång ®é thÊp ® Õn n¬i cã nång ®é cao . 
Tiªu tèn n¨ng l­îng . 
§¸p ¸n 
PhÇn tr¾c nghiÖm : 
( Chän mét ph­¬ng ¸n ® óng ) 
C©u 1 . Sù vËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng tÕ bµo(mµng sinh chÊt ) mµ kh«ng cÇn tiªu tèn n¨ng l­îng gäi lµ: 
 a. VËn chuyÓn thô ® éng . b. VËn chuyÓn chñ ® éng 
 c. B¬m pr«t«n . d. XuÊt – nhËp bµo . 
C©u 2. Sù vËn chuyÓn c¸c chÊt qua mµng tÕ bµo dùa theo nguyªn lÝ khuÕch t¸n tõ n¬i cã nång ®é cao ® Õn n¬i cã nång ®é thÊp ®­ îc gäi lµ: 
 a. VËn chuyÓn thô ® éng . b. VËn chuyÓn chñ ® éng 
 c. B¬m pr«t«n . d. XuÊt – nhËp bµo . 
C©u 3 . Sù khuÕch t¸n cña c¸c ph©n tö n­íc qua mµng tÕ bµo ®­ îc gäi lµ: 
 a.VËn chuyÓn thô ® éng . b. B¬m pr«t«n . 
 c. Sù thÈm thÊu . d. XuÊt – nhËp bµo . 
PhÇn tr¾c nghiÖm : 
( Chän mét ph­¬ng ¸n ® óng ) 
C©u 4. Cho tÕ bµo thùc vËt vµo trong giät n­íc cÊt trªn phiÕn kÝnh . Mét lóc sau sÏ cã hiÖn t­îng 
 a. N­íc cÊt thÈm thÊu vµo tÕ bµo lµm tÕ bµo tr­¬ng lªn vµ ® Õn mét lóc nµo ® ã tÕ bµo sÏ bÞ vì v× kh«ng cã thµnh tÕ bµo . 
 b. N­íc cÊt thÈm thÊu vµo tÕ bµo lµm tÕ bµo tr­¬ng lªn vµ kh«ng bÞ vì v× cã thµnh tÕ bµo . 
 c. N­íc cÊt kh«ng thÈm thÊu vµo tÕ bµo lµm tÕ bµo kh«ng tr­¬ng lªn vµ kh«ng bÞ vì . 
 d. C¸c chÊt cã kÝch th­íc nhá tõ trong tÕ bµo khuÕch t¸n ra ngoµi m«i tr­êng n­íc cÊt qua lç mµng lµm cho tÕ bµo nhá l¹i. 
Câu 5. Xác định kiểu vận chuyển có nội dung tương ứng : 
Kiểu vận chuyển 
Nội dung tương ứng 
 1, Khuếch tán qua kênh 
 2, Khuếch tán trực tiếp 
 3, Nhập bào 
 4, Vận chuyển chủ động 	 
 a, là sự khu ếch tán các phân tử qua l ớp phốt pho lipit. 
 b, là sự vận chuyển các chất ngược chiều nồng độ , cần tiêu tốn năng lượng . 
 c, là trường hợp các chất đưa vào tế bào bằng cách biến dạng màng . 
 d, là trường hợp các chất tan khuếch tán qua kênh prôtêin xuyên màng . 
1- d 
2-a 
3-c 
4-b 
30 
Bài tập về nhà 
Hoàn thành các câu hỏi trong sách giáo khoa 
Chuẩn bị trước bài 11( Thài lài tía, củ hành) 
Trả lời: Ứng dụng bài học trong chăm sóc cây trồng như thế nào? 
T I ẾT HỌC ÐẾN ÐÂY KẾT THÚC 
CHÚC QUÝ 
THẦY CÔ 
 SỨC KHOẺ 
CHÚC CÁC 
EM HỌC TỐT 
k 
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN CÁC THẦY CÔ VÀ CÁC EM. 
Dùa vµo kiÕn thøc ®· häc em h·y gi¶i thÝch 
? Tai sao khi ng©m qu ¶ m¬ chua vµo ®­ êng sau mét thêi gian qu ¶ m¬ cã vÞ ngät , chua vµ n­íc ng©m m¬ còng cã vÞ ngät vµ chua 
? Lµm thÕ nµo ®Ó sµo rau kh«ng bÞ qu¸t , dai mµ vÉn xanh dßn 
? T¹i sao rau muèng chÎ vµ ít tØa hoa ban ® Çu th × th»ng , khi ng©m vµo n­íc lai cong theo mét chiÒu 
I. VẬN CHUYỂN THỤ §ỘNG : 
? Quan sát hình và cho biết thế nào 
là vận chuyển thụ động ? 
+ ATP 
Ngoài tế bào 
Trong tế bào 
Vận chuyển thụ động 
Vận chuyển chủ động 
9