Bài giảng Sinh học Lớp 10 - Bài 29: Cấu trúc các loại virut (Bản đẹp)

 Bệnh Sars 
 Bệnh AIDS 
 Bệnh cúm gà 
Tác nhân gây bệnh: 
Virut 
Virut là gì? 
Khái niệm về Virut 
Chương III 
Cấu trúc các loại Virut 
Bài 29-31 
Đặc điểm chung của Virut 
Thí nghiệm của Ivanôpxki (năm 1892) 
Dịch lọc 
Nhiễm vào lá cây lành 
Soi dưới kính hiển vi quang học 
Nuôi trên môi trường thạch 
Không thấy mầm bệnh 
Không thấy khuẩn lạc 
Cây vẫn bị bệnh 
Gọi mầm bệnh là 
virut 
Lá cây thuốc lá 
 bị bệnh 
Dịch chiết 
Nghiền 
Lọc qua nến lọc vi khuẩn 
Qua thí nghiệm trên, e m có nhận xét gì về kích thước của virut ? 
Rất nhỏ bé, nhỏ hơn rất nhiều so với kích thước của vi khuẩn. 
1. Kích thước của virut 
 Rất nhỏ bé: từ 10 nm – 100 nm 
( 1 nm = 1/1.000.000 mm) 
 Chỉ có thể quan sát được dưới KHV điện tử 
Virut lớn nhất = 1/10 vi khuẩn E.Coli 
Virut nhỏ nhất = 1/100 vi khuẩn E.Coli 
Một số Virut thường gặp 
Virut viêm não 
Virut dại 
Virut HIV 
Phage T2 
Virut khảm thuốc lá 
Virut bại liệt 
Dựa vào hình dạng, ta có thể phân chia virut thành những loại nào? 
2. Hình dạng của virut 
 Chủ yếu gồm 3 dạng 
1. Hình trụ xoắn 
2. Hình khối 
3. Dạng phối hợp 
Virut khảm thuốc lá 
Virut bại liệt 
Phage T2 
Virut HIV 
Khối đa diện 
Khối cầu 
Tại sao virut lại có hình dạng như vậy ? Hình dạng của virut phụ thuộc vào yếu tố nào ? 
 Hình dạng virut phụ thuộc vào cấu tạo của virut 
3. Cấu tạo của Virut 
? Virut được cấu tạo gồm những thành phần nào ? ? Bản chất của các thành phần đó là gì?? 
a. Cấu tạo chung : 2 phần 
Lõi( bộ gen): Axit Nuclêic 
Vỏ (capsit): Prôtêin 
Phức hợp gồm axit nuclêic và prôtêin được gọi là Nuclêôcapsit 
Nuclêôcapsit 
Vỏ(capsit) Prôtêin 
Lõi (bộ gen) Axit nuclêic 
 Axit nuclêic 
Capsit 
Bộ gen của virut có thể là ADN hoặc ARN , 
1 sợi hoặc 2 sợi 
Bộ gen của sinh vật nhân chuẩn luôn là ADN 2 sợi 
Bộ gen của virut có điểm gì sai khác so với so với bộ gen của sinh vật nhân chuẩn? 
Bộ gen (ARN) 
Bộ gen (ADN) 
 Bộ gen của virut 
 Bộ gen của sinh vật nhân chuẩn 
Bộ gen (ADN) 
- Vỏ capsit được cấu tạo từ những đơn vị nhỏ hơn là capsome . 
- Virut càng lớn, số lượng capsome càng nhiều 
 Vỏ (capsit) của virut 
Vỏ capsit của virut được cấu tạo như thế nào? 
Capsome 
Capsit 
Kích thước của virut và số lượng capsome có quan hệ với nhau như thế nào ? 
b. Các dạng cấu tạo 
virut chỉ có cấu tạo gồm lõi và vỏ capsit (giống cấu tạo chung) 
có lớp vỏ bọc bao bên ngoài vỏ capsit, trên có gắn các gai glycôprôtêin 
Virut trần (virut đơn giản) 
Virut có vỏ bọc (virut phức tạp) 
Dựa vào hình trên, hãy cho biết: Virut có thể có các dạng cấu tạo nào? Đặc điểm của các dạng cấu tạo đó? 
 Axit nuclêic 
Capsit 
Vỏ ngoài 
Gai glycôprôtêin 
 lớp lipit kép và prôtêin tương tự màng sinh chất  bảo vệ virut. 
làm nhiệm vụ kháng nguyên, giúp virut bám trên bề mặt tế bào. 
Vỏ ngoài của virut có bản chất là gì? Nó có tác dụng gì? 
Gai glycôprôtêin có tác dụng gì ? 
Virut có vỏ bọc 
Lõi 
Capsit 
Vỏ ngoài 
Gai glycôprôtêin 
Virut đã được coi là một cơ thể sống chưa, vì sao? 
Virut chưa có cấu tạo tế bào nên chưa được gọi là cơ thể mà chỉ được coi là một dạng sống đặc biệt , gọi là hạt virut hay virion . 
Virut 
Axit nuclêic 
Prôtêin 
Chúng chỉ có cấu tạo tương đương với một Nhiễm sắc thể 
Nhiễm sắc thể 
Axit nuclêic 
Prôtêin 
Hạt virut có cấu tạo tương đương với loại cấu trúc nào trong tế bào sinh vật nhân chuẩn? 
Với cấu tạo như vậy, phương thức sống của virut sẽ như thế nào ? 
4. Phương thức sống 
 Kí sinh bắt buộc trong tế bào chủ 
Vật chủ mà virut ký sinh có thể là những sinh vật nào ? Cho ví dụ? 
Tế bào chủ 
Động vật 
Thực vật 
Vi sinh vật 
Virut H5N1,virut dại 
Virut khoai tây,cà chua 
Phage T2, T4 của E.Coli 
Thí nghiệm của Ivanôpxki (năm 1892) 
Trong thí nghiệm của Ivanopski, giai đoạn nào cho thấy rõ phương thức sống của virut ? 
Lá cây thuốc lá 
 bị bệnh 
Dịch lọc 
Nhiễm vào lá cây lành 
Soi dưới kính hiển vi quang học 
Nuôi trên môi trường thạch 
Không thấy mầm bệnh 
Không thấy khuẩn lạc 
Cây vẫn bị bệnh 
Dịch chiết 
Nghiền 
Lọc qua nến lọc vi khuẩn 
Virut 
Có thể nuôi virut trên môi trường nuôi cấy nhân tạo như vi khuẩn được không? 
Không, bắt buộc phải nuôi virut trong tế bào sống 
Thí nghiệm của Franken và Conrat 
Tại sao virut phân lập được không phải là virut chủng B? 
Thí nghiệm này nói lên vai trò quyết định của thành phần nào, axit nuclêic hay vỏ Prôtêin ? 
Axit nuclêic có vai trò quyết định, quy định mọi đặc điểm của virut. 
Nghiên cứu SGK và cho biết, Franken và Conrat đã tiến hành thí nghiệm như thế nào? 
Thí nghiệm của Franken và Conrat 
Việc có thể tách riêng axit nuclêic ra khỏi vỏ Prôtêin thành hai chất riêng như là các hợp chất hoá học; khi trộn lẫn, chúng lại có thể tự lắp ghép trở lại thành hạt virut thể hiện tính chất nào của virut ? 
Khi ở ngoài tế bào chủ, chúng biểu hiện đặc tính như một thể vô sinh hay hữu sinh? 
ở ngoài tế bào chủ, virut biểu hiện như một thể vô sinh. 
Thí nghiệm của Franken và Conrat 
Khi tồn tại trong tế bào chủ (nhiễm vào lá cây), biểu hiện của virut như thế nào? 
Chúng biểu hiện như một thể hữu sinh, có thể nhân lên, tạo thế hệ virut mới có đầy đủ đặc điểm di truyền của virut ban đầu. 
Qua thí nghiệm này, ta có thể kết luận gì về đặc điểm sống của virut khi chúng tồn tại bên trong hoặc bên ngoài tế bào? 
 Kết luận về đặc điểm sống của virut 
 ở ngoài tế bào chủ, virut biểu hiện như một thể vô sinh 
 Chỉ khi ở trong tế bào chủ, virut mới hoạt động như một thể sống. 
 Virut là một  vô cùng đơn giản, không có 
 Chúng chỉ gồm 2 phần chính: vỏ là  và lõi là  
 Virut sống  trong tế bào động vật, thực vật, vi sinh vật được gọi là  hay  
 Kích thước của chúng rất nhỏ, trung bình từ  
Bài tập về khái niệm virut 
Từ những kiến thức trên,em hãy hoàn thành bài tập về khái niệm virut bằng cách điền từ thích hợp vào chỗ trống. 
 Virut là một  vô cùng đơn giản, không có.. 
 Chúng chỉ gồm 2 phần chính: vỏ là  và lõi là .. . 
 Virut sống  trong tế bào động vật, thực vật, vi sinh vật được gọi là . hay . 
 Kích thước của chúng rất nhỏ, trung bình từ. 
 Khái niệm về virut 
 Virut là một dạng sống vô cùng đơn giản, không có cấu tạo tế bào 
 Chúng chỉ gồm 2 phần chính: vỏ là  và lõi là .. . 
 Virut sống  trong tế bào động vật, thực vật, vi sinh vật được gọi là . hay . 
 Kích thước của chúng rất nhỏ, trung bình từ. 
 Khái niệm về virut 
 Virut là một dạng sống vô cùng đơn giản, không có cấu tạo tế bào 
 Chúng chỉ gồm 2 phần chính: vỏ là Prôtêin và lõi là Axit nuclêic . 
 Virut sống .. trong tế bào động vật, thực vật, vi sinh vật được gọi là . hay .. 
 Kích thước của chúng rất nhỏ, trung bình từ.. 
 Khái niệm về virut 
 Virut là một dạng sống vô cùng đơn giản, không có cấu tạo tế bào 
 Chúng chỉ gồm 2 phần chính: vỏ là Prôtêin và lõi là Axit nuclêic . 
 Virut sống ký sinh bắt buộc trong tế bào động vật, thực vật, vi sinh vật được gọi là hạt virut hay virion . 
 Kích thước của chúng rất nhỏ, trung bình từ  
 Khái niệm về virut 
 Virut là một dạng sống vô cùng đơn giản, không có cấu tạo tế bào 
 Chúng chỉ gồm 2 phần chính: vỏ là Prôtêin và lõi là Axit nuclêic . 
 Virut sống ký sinh bắt buộc trong tế bào động vật, thực vật, vi sinh vật được gọi là hạt virut hay virion . 
 Kích thước của chúng rất nhỏ, trung bình từ 10- 100 nm. 
 Khái niệm về virut 
II. Phân loại virut 
Dựa trên những kiến thức đã học, ta có thể phân loại virut dựa trên những tiêu chuẩn nào ? 
 Có thể phân loại dựa trên 4 tiêu chuẩn: 
Căn cứ vào loại axit nuclêic ( virut ADN, virut ARN) 
Căn cứ vào hình dạng (Trụ, khối, hỗn hợp) 
Căn cứ vào có hay không có vỏ ngoài( VR đơn giản, VR phức tạp) 
Căn cứ vào tế bào chủ mà virut kí sinh( VR ĐV, VR TV, VR VSV) 
Phải chăng virut là sinh vật gây bệnh có kích thước nhỏ nhất? Còn có tác nhân gây bệnh nào có kích thước nhỏ hơn cả virut hay không? 
III. Virôit và Priôn 
Hãy nghiên cứu SGK phần III và hoàn thành phiếu học tập sau 
Điểm so sánh 
Virôit 
Priôn 
1. Bản chất phân tử 
2. Đối tượng gây bệnh 
3. Cơ chế 
gây bệnh 
4. Ví dụ 
Điểm so sánh 
Virôit 
Priôn 
3. Cơ chế 
gây bệnh 
1. Bản chất phân tử 
2. Đối tượng gây bệnh 
4. Ví dụ 
Phân tử ARN, mạch đơn, khép vòng 
Phân tử Prôtêin 
Tế bào thực vật 
Tế bào động vật 
Nhân lên nhờ hệ thống enzim của tế bào chủ 
PrP bình thường biến đổi cấu trúc thành PrP độc, gây thoái hoá hệ thần kinh 
Bệnh củ khoai tây hình thoi 
Bệnh hại cây dừa 
Bệnh bò điên 
( xốp não bò) 
Virôit và bệnh do virôit 
Virôit (ARN) 
Bệnh củ khoai tây hình thoi 
Priôn và bệnh do Priôn 
Bệnh bò điên 
PrP bình thường 
PrP độc 
Biến đổi cấu trúc 
Cơ chế gây bệnh 
Xoắn α 
Xoắn  
Bài tập 
Từ những kiến thức đã học, hãy so sánh sự khác biệt giữa virut, virôit, priôn và vi khuẩn bằng cách điền vào bảng dưới đây 
(+) Có 
(-) Không 
Tính chất 
Virut 
Virôit 
Priôn 
Vi khuẩn 
Có cấu tạo tế bào 
Chỉ chứa ADN hoặc ARN 
Chứa cả ADN và ARN 
Chỉ chứa ARN 
Chỉ chứa Prôtêin 
Chứa Ribôxôm 
Sinh sản độc lập 
+ 
- 
+ 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
+ 
- 
+ 
- 
- 
- 
- 
- 
+ 
- 
- 
- 
+ 
- 
- 
- 
+ 
Bài tập về nhà 
 Làm các bài tập trong SGK 
 Đọc trước bài 44: Sự nhân lên của Virut trong tế bào bệnh AIDS