Bài giảng Sinh học Lớp 10 - Bài 29: Cấu trúc các loại virut - Nguyễn Mạnh Cường

Kính chào quý thầy cô và các em học sinh 
Giáo viên : Nguyễn Mạnh Cường 
Ngày nay người ta cho rằng virut là tác nhân gân bệnh nguy hiểm nhất ( số người chết vì dịch bệnh do virut gây ra lớn hơn số người chết trong tất cả các cuộc chiến tranh, nạn đói, động đất, lũ lụt và tai nạn giao thông). Vậy virut là gì? Có cấu tạo như thế nào ? Hình thái ra sao? 
Chương III: VIRUT VÀ BỆNH TRUYỀN NHIỄM 
BÀI 29: CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
BÀI29 - CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
I.KHÁI NIỆM VIRUT: 
Nghiên cứu sách giáo khoa để hình thành khái niệm virut? 
Virut là thực thể di truyền chưa có cấu tạo tế bào, có kích thước siêu nhỏ (đo bằng nanomet) và có cấu tạo rất đơn giản, chỉ có thể nhân lên trong tế bào sống. Chúng kí sinh nội bào bắt buộc. 
Đặc điểm khác biệt của virut với các nhóm sinh vật khác là gì? 
Virut bại liệt 
Virut cúm 
Virut sởi 
BÀI29 - CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
II.CẤU TẠO VIRUT: 
Quan sát hình 29.1 Cho biết cấu tạo của virut gồm những phần nào? 
BÀI29 - CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
II.CẤU TẠO VIRUT: 
+ Vỏ là phân tử prôtêin (gọi là capsit) được cấu tạo từ các đơn vị hình thái là capsome bao bọc bên ngoài để bảo vệ axit nuclêic. Phức hợp gồm axit nuclêic và vỏ capsit gọi là nuclêôcapsit. 
- Cấu tạo gồm 2 thành phần cơ bản: 
+ Lõi axit nuclêic(hệ gen) có thể là (ADN hoặc ARN) mạch đơn hay mạch kép 
Bộ gen của virut có điểm gì sai khác so với so với bộ gen của sinh vật nhân chuẩn? 
Dựa vào hình vẽ, so sánh cấu tạo của virut trần và virut có vỏ ngoài? 
Virut trần 
Virut có vỏ ngoài 
Gai glycôprôtêin có tác dụng gì ? 
 Một số virut còn có thêm vỏ bao ngoài vỏ capsit cấu tạo từ lớp kép lipit và prôtêin gọi là vỏ ngoài. Trên mặt vỏ ngoài có các gai glicôprôtêin đóng vai trò là kháng nguyên và giúp virut bám lên bề mặt tế bào chủ. 
Virut không có vỏ ngoài gọi là virut trần 
BÀI29 - CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
III.HÌNH THÁI 
Virut bại liệt 
Virut hecpet 
Virut đốm thuốc lá 
Virut cúm 
Virut sởi 
Virut dại 
Virut đậu mùa 
Phagơ T2 
Dựa vào hình, virut có những dạng cấu trúc nào ? 
BÀI29 - CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
III.HÌNH THÁI 
Virut chưa có cấu tạo tế bào nên mỗi virut thường được gọi là hạt. Hạt virut có 3 loại cấu trúc: xoắn, khối và hỗn hợp( hay phức tạp) 
Nêu đặc điểm của các loại cấu trúc ở virut, ví dụ minh hoạ theo phiếu học tập sau 
BÀI29 - CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
III.HÌNH THÁI 
Virut chưa có cấu tạo tế bào nên mỗi virut thường được gọi là hạt. Hạt virut có 3 loại cấu trúc: xoắn, khối và hỗn hợp( hay phức tạp) 
Các dạng 
Dạng cấu trúc 
Đặc điểm 
Ví dụ 
BÀI29 - CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
III.HÌNH THÁI 
Virut chưa có cấu tạo tế bào nên mỗi virut thường được gọi là hạt. Hạt virut có 3 loại cấu trúc: xoắn, khối và hỗn hợp( hay phức tạp) 
Các dạng 
Dạng cấu trúc 
Đặc điểm 
Ví dụ 
Xoắn 
Khối 
Hỗn hợp 
Capsôme sắp sếp theo chiều xoắn của axitnuclêic 
Capsôme sắp sếp theo chiều hình khối đa diện với 20 mặt tam giác đều 
Đầu có cấu trúc khối chứa axit nuclêic gắn với đuôi có cấu trúc xoắn 
Virut cúm,sởi 
Phagơ T2 
Virut bại liệt.. 
BÀI29 - CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
III.HÌNH THÁI 
Thí nghiệm của Frranken và Conrat 1957 
Em hãy giải thích tại sao virut phân lập được không phải là chủng B? 
Theo em có thể nuôi virut trên môi trường nhân tạo như nuôi vi khuẩn được không? 
BÀI29 - CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
III.HÌNH THÁI 
Thí nghiệm của Frranken và Conrat 1957 
Khi ở ngoài tế bào chủ, chúng biểu hiện đặc tính như một thể vô sinh hay hữu sinh ? 
Khi tồn tại trong tế bào chủ biểu hiện của virut như thế nào? 
BÀI29 - CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
III.HÌNH THÁI 
Hãy so sánh sự khác biệt giữa virut và vi khuẩn bằng cách điền chữ “có” hoặc “không” vào bảng sau đây? 
Tính chất 
Virut 
Vi khuẩn 
Cấu tạo tế bào 
Chỉ chứa ADN hoặc ARN 
Chứa cả ADN và ARN 
Chứa riboxom 
Sinh sản độc lập 
BÀI29 - CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
III.HÌNH THÁI 
Tính chất 
Virut 
Vi khuẩn 
Cấu tạo tế bào 
Chỉ chứa ADN hoặc ARN 
Chứa cả ADN và ARN 
Chứa riboxom 
Sinh sản độc lập 
Không 
Có 
Không 
Không 
Không 
Không 
Có 
Có 
Có 
Có 
Nhưng có những dạng sống khác còn đơn giản hơn cả virut đó là viroit và prion: 
- Viroit là những phân tử ARN vòng, ở dạng trần không có vỏ capsit, mạch đơn và chúng là tác nhân gây bệnh nhỏ nhất mà con người đã biết. Viroit thậm chí không mã hoá bất kì một prôtêin nào và sự nhân lên của chúng phụ thuộc hoàn toàn vào sự hoạt động của enzim của tế bào chủ. Viroit gây nhiều bệnh ở thực vật như bệnh hình thoi ở khoai tây và bệnh hại cây dừa. 
- Prion lại là một dạng cực đoan khác. Chúng là phân tử prôtêin và không chứa một loại axit nuclêic nào hoặc nếu có thì cũng quá ngắn để mã hoá bất kì một prôtêin nào mà prion có . Prion gây nhiều bệnh nguy hiểm ở động vật và người, gây thoái hoá hệ thần kinh trung ương và giảm sút trí tuệ như bệnh bò điên 
Em có biết? 
BÀI29 - CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
Củng cố bài và hướng dẫn học ở nhà 
Câu 1 : Từ những kiến thức trên,em hãy hoàn thành bài tập bằng cách điền từ thích hợp vào chỗ trống. 
Virut là những thực thể gây nhiễm .mà genôm của chúng chỉ chứa hoặc là hoặc làChúng chỉ nhân lên trong..bằng cách sử dụng bộ máy....và ..của tế bào ch ủ để tổng hợp nên các bản sao của bản thân mình nhằm truyền của bản thân chúng sang các tế bào khác. 
BÀI29 - CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
Củng cố bài và hướng dẫn học ở nhà 
Câu 1 : Từ những kiến thức trên,em hãy hoàn thành bài tập bằng cách điền từ thích hợp vào chỗ trống. 
Virut là những thực thể gây nhiễm mà genôm của chúng chỉ chứa hoặc là hoặc làChúng chỉ nhân lên trong..bằng cách sử dụng bộ máy...và ...của tế bào ch ủ để tổng hợp nên các bản sao của bản thân mình nhằm truyền của bản thân chúng sang các tế bào khác. 
chưa có cấu tạo tế bào 
ADN 
ARN 
tế bào chủ 
sinh năng lượng 
tổng hợp prôtêin 
genôm 
BÀI29 - CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
Củng cố bài và hướng dẫn học ở nhà 
Câu 2 : Từ những kiến thức trên,em hãy hoàn thành bài tập bằng cách điền từ thích hợp vào chỗ trống. 
Cấu trúc điển hình của một virut đơn giản nhất bao gồm một hoặc ..hoặc.và một .. Được gọi là  Các virut phức tạp hơn còn chứa một lớp vỏ bọc được tạo nên bởi một tổ hợp và .Lớp vỏ bọc được phủ bởi cácmà vai trò của chúng là và giúp virut .bề mặt tế bào vật chủ. 
BÀI29 - CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
Củng cố bài và hướng dẫn học ở nhà 
Câu 2 : Từ những kiến thức trên,em hãy hoàn thành bài tập bằng cách điền từ thích hợp vào chỗ trống. 
Cấu trúc điển hình của một virut đơn giản nhất bao gồm một hoặc ..hoặc.và một .. được gọi là Các virut phức tạp hơn còn chứa một lớp vỏ bọc được tạo nên bởi một tổ hợp ..và .Lớp vỏ bọc được phủ bởi cácmà vai trò của chúng là và giúp virut .bề mặt tế bào vật chủ. 
lõi axit nuclêic 
ADN 
ARN 
vỏ prôtêin 
capsit 
lipit. 
prôtêin 
gai 
kháng nguyên 
bám lên 
BÀI29 - CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT 
Củng cố bài và hướng dẫn học ở nhà 
Virut là gì ? Đặc điểm của virut khác với nhóm sinh vật khác? 
- Nêu cấu tạo của virut? 
Phân biệt về hình thái các loại virut, cho ví dụ minh hoạ? 
- Đọc phần em có biết ở cuối bài, làm bài tập cuối bài và xem trước bài mới bài 30 
Bài học đến đây kết thúc! 
Kính chào quý thầy cô và các em học sinh