Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 18: Tuần hoàn máu - Bùi Thái Phi

Sở giáo dục & đào tạo Hà tĩnh 
Trường thpt cao thắng 
Người thực hiện : Bùi TháI Phi 
Tổ : Hóa _ Sinh _ CN 
Chào mừng ngày nh à giáo Việt Nam 
Nhóm sinh vật hình bên trao đ ổi chất với môi trường nh ư thế nào ? 
Các chất đư ợc trao đ ổi trực tiếp qua bề mặt cơ thể . 
(?) Vậy những đ ộng vật kích 
thước cơ thể lớn , qu á trình trao 
 đ ổi chất có thể thực hiện trực 
tiếp qua bề mặt cơ thể không ? 
 Vì sao ? 
Không ! Vì trao đ ổi chất qua bề mặt cơ thể 
không đáp ứng nhu cầu của cơ thể . 
(?)Tại sao lại không đáp ứng đư ợc nhu cầu 
 của cơ thể ? 
 Vì: -Tỉ lệ giữa diện tích cơ thể và thể tích (S/V) là rất nhỏ 
 - Nhiều tế bào nằm sâu bên trong cơ thể nên không 
trao đ ổi chất trực tiếp với môi trường bên ngoài . 
(?) Để đáp ứng đư ợc nhu cầu trao đ ổi chất 
của cơ thể , các đ ộng vật này phải có hệ cơ quan 
chuyên trách việc vận chuyển các chất 
đ ến từng tế bào . Đ ó là Hệ cơ quan nào ? 
Hệ tuần hoàn 
 Bài 18 Hệ tuần hoàn  
I- Cấu tạo và chức năng của hệ tuần hoàn 
1- Cấu tạo chung 
(?) Quan sát hình bên , cho biết HTH 
gồm những bộ phận nào ? 
Vận chuyển các chất từ bộ phận này đ ến bộ phận khác để đáp ứng cho các hoạt đ ộng sống của cơ thể . 
2- Chức năng chủ yếu của hệ tuần hoàn 
 - Dịch tuần hoàn : Máu hoặc hỗn hợp máu và nước mô. 
 - Tim: Là 1 cái bơm hút và đ ẩy máu 
 - Hệ thống mạch máu : Đ ộng mạch,mao mạch, tĩnh mạch 
Hệ tuần hoàn ở chim , thú 
 1 
3 
 2 
 3 
Hãy chú 
thích 
 1,2,3 
 cho hình 
vẽ bên . 
Tĩnh mạch mang máu giàu CO2 
Đ ộng mạch mang máu giàu oxi 
Mao mạch 
II- Các dạng hệ tuần hoàn 
(?) Vì sao ĐV đơn bào hay nhỏ không cần HTH 
mà ĐV đa bào lại cần có HTH? 
Hệ tuần hoàn 
Hệ tuần hoàn kín 
Hệ tuần hoàn hở 
Hệ tuần hoàn kép 
Hệ tuần hoàn đơn 
*Đ ộng vật đơn bào và đa bào có cơ thể nhỏ , dẹp không có hệ tuần hoàn 
*Đ ộng vật đa bào có kích thước cơ thể lớn : 
 có hệ tuần hoàn 
(?) Quan sát hình vẽ và mô tả đư ờng đi của 
máu trong hệ tuần hoàn hở ( bắt đ ầu từ tim )? 
Tim 
1- Hệ tuần hoàn hở 
Sơ đồ hệ tuần hoàn hở 
1- Hệ tuần hoàn hở 
Tĩnh mạch 
 tim 
Đ ộng mạch 
Khoang cơ thể 
( Máu + dịch mô  TĐC 
 trực tiếp với tế bào ) 
* Đư ờng đi của máu 
 Tim 
 Sơ đồ hệ tuần hoàn hở 
1- Hệ tuần hoàn hở  
Không có hệ thống mao mạch  Máu trao đ ổi chất trực tiếp với tế bào . 
Máu không lưu thông hoàn toàn trong mạch kín  Máu chảy trong đ ộng mạch với áp lực thấp và tốc độ máu chảy chậm . 
Hãy cho biết đ ặc đ iểm của hệ tuần hoàn hở ? 
* Đ ặc đ iểm của hệ tuần hoàn hở 
2- Hệ tuần hoàn kín 
Tim 
Đ ộng mạch 
Mao mạch 
Tĩnh mạch 
Sơ đ ồ hệ tuần hoàn kín 
Quan sát hình vẽ trên và cho biết: 
Đường đi của máu trong hệ tuần hoàn kín(bắt đầu từ tim). 
2- Hệ tuần hoàn kín 
Tĩnh mạch 
 tim 
Đ ộng mạch 
Mao mạch 
( Máu TĐC với tế bào 
 qua thành mao mạch ) 
* Đư ờng đi của máu 
Tim 
Sơ đồ hệ tuần hoàn kín 
Quan sát hình vẽ sau : 
Tĩnh mạch 
 tim 
Đ ộng mạch 
Mao mạch 
( Máu TĐC với tế bào 
 qua thành mao mạch ) 
* Đư ờng đi của máu 
Hãy cho biết hệ tuần hoàn kín có gì khác so với hệ tuần hoàn hở ? 
 Tim 
 Tim 
 Tim 
Sơ đồ hệ tuần hoàn hở 
Sơ đồ hệ tuần hoàn kín 
2- Hệ tuần hoàn kín 
* Đ ặc đ iểm của hệ tuần hoàn kín 
 Có hệ thống mao mạch  Máu trao đ ổi chất với tế bào qua thành mao mạch. 
Máu lưu thông hoàn toàn trong mạch kín  Máu chảy trong đ ộng mạch với áp lực cao hoặc trung bình và tốc độ máu chảy nhanh . 
 Hệ tuần hoàn kín khác hệ tuần hoàn hở là: 
(?) Từ đặc điểm của hệ tuần hở và hệ tuần hoàn kín. Em hãy cho biết ưu đ iểm của hệ tuần hoàn kín so với tuần hoàn hở ? 
* Hệ tuần hoàn kín 
 Có hệ thống mao mạch  Máu trao đổi chất với tế bào qua thành mao mạch. 
Máu lưu thông hoàn toàn trong mạch kín  Máu chảy trong động mạch với áp lực cao hoặc trung bình và tốc độ máu chảy nhanh . 
*Hệ tuần hoàn hở 
- Không có hệ thống mao mạch  Máu trao đ ổi chất trực tiếp với tế bào . 
- Máu không lưu thông hoàn toàn trong mạch kín  Máu chảy trong đ ộng mạch với áp lực thấp và tốc độ máu chảy chậm . 
Ưu đ iểm của hệ tuần hoàn kín so với hệ  tuần hoàn hở :  Trong hệ tuần hoàn kín , máu chảy trong đ ộng mạch với áp lực cao hoặc trung bình , tốc độ máu chảy nhanh  máu đi đư ợc xa và đ ến các cơ quan nhanh  đáp ứng nhu cầu trao đ ổi chất cao của cơ thể . 
(?) Thông qua hệ tuần hoàn hở và kín , em cho biết vai trò của tim trong tuần hoàn máu ? 
Tim là một cái “ máy bơm ” hút và đ ẩy máu trong mạch máu . 
Quan sát sơ đ ồ hệ tuần hoàn của cá, chim . Hãy cho biết đâu là hệ tuần hoàn đơn, đâu là hệ tuần hoàn kép ? 
Cá 
Chim 
Hệ tuần hoàn đơn 
Hệ tuần hoàn kép 
* Các dạng hệ tuần hoàn kín 
Đ ặc đ iểm 
Hệ tuần hoàn đơn 
Hệ tuần hoàn kép 
Đại diện 
Số vòng tuần hoàn 
á p lực máu chảy trong đ ộng mạch 
Nghiên cứu mục II.2 và hình 18.3 SGK hoàn thành bảng sau : 
 Trung bình 
Lưỡng cư, bò sát , chim , thú 
1 vòng 
2 vòng :- nhỏ 
 - lớn 
Cao 
Cá 
2- Hệ tuần hoàn kín 
Mô tả đư ờng đi của máu trong hệ tuần hoàn đơn của cá (bắt đ ầu từ tim )? 
Cá 
Hệ tuần hoàn đơn 
Động mạch mang 
Tâm thất 
Tâm 
 nhĩ 
Mao mạch mang 
Động mạch lưng 
Mao mạch 
Tĩnh mạch 
Mô tả đư ờng đi của máu trong hệ tuần hoàn kép của chim (bắt đ ầu từ tim )? 
Chim 
Hệ tuần hoàn kép 
Mao mạch phổi 
Động mạch chủ 
Mao mạch 
Đ ặc đ iểm 
Hệ tuần hoàn đơn 
Hệ tuần hoàn kép 
Đại diện 
Số vòng tuần hoàn 
á p lực máu chảy trong đ ộng mạch 
(?)Từ đặc điểm của hệ tuần hoàn đơn và kép, em hãy cho biết: ưu đ iểm của tuần hoàn máu trong hệ tuần hoàn kép so với hệ tuần hoàn đơn ? 
 Trung bình 
Lưỡng cư, bò sát , chim , thú 
1 vòng 
2 vòng :- nhỏ 
 - lớn 
Cao 
Cá 
2- Hệ tuần hoàn kín 
Ưu đ iểm của vòng tuần hoàn kép so với tuần hoàn đơn Hệ tuần hoàn kép có 2 vòng tuần hoàn  áp lực đ ẩy máu đi rất lớn , tốc độ máu chảy nhanh và máu đi đư ợc xa  Tăng hiệu qu ả cung cấp O 2 và chất dinh dưỡng cho tế bào , đ ồng thời thải nhanh các chất thải ra ngoài . 
III- Chiều hướng tiến hoá của  hệ tuần hoàn 
Quan sát sơ đ ồ trên , hãy cho biết chiều hướng tiến hóa của hệ tuần hoàn ? 
Vậy Chiều hướng tiến hoá của  hệ tuần hoàn ? 
Từ không có hệ tuần hoàn  có hệ tuần hoàn . 
 Hệ tuần hoàn ngày càng phức tạp và hoàn thiện 
 + Từ hệ tuần hoàn hở  hệ tuần hoàn kín . 
 + Từ hệ tuần hoàn đơn  hệ tuần hoàn kép . 
Trò chơI ghép ch ữ 
Mỗi dãy các em cử ra 4 bạn để thành lập 1 đ ội chơi . 
Mỗi đ ội sẽ ghép ch ữ vào 4 hàng dọc.Mỗi thành viên trong đ ội chỉ đư ợc ghép 1 hàng dọc và ghép lần lượt . 
Thời gian cho mỗi đ ội đư ợc tính từ khi thành viên thứ nhất lên ghép đ ến khi thành viên thứ tư hoàn thành xong . 
Đ ội nào hoàn thành xong và đ úng nhất sẽ thắng. 
Hãy hoàn thành bảng sau : 
Đặc điểm 
Cỏ 
Lưỡng cư 
Bũ sỏt 
Chim , thỳ 
Tim 
( số ngăn ) 
Số vũng tuần hoàn 
Mỏu nuụi cơ thể 
2 ngăn 
3 ngăn 
4 ngăn 
( nhưng có 1 vách ngăn hụt ) 
4 ngăn 
1 
2 
2 
2 
Không pha 
Pha nhiều 
Pha ít 
Không pha 
 Rút ra nhận xét gì về chiều hướng tiến hoá của hệ tuần hoàn kín thông qua các lớp ĐVCXS? 
Hệ tuần hoàn kín ngày càng phức tạp và hoàn thiện 
ở cá máu đi nuôi cơ thể là máu không pha(đỏ tươi ). Vậy có thể nói hệ tuần hoàn của cá tiến hoá hơn lưỡng cư và bò sát đư ợc không ? 
Củng cố 
(?) Tại sao những sinh vật có hệ tuần hoàn hở thường có kích thước cơ thể nhỏ ? 
Bài tập về nh à 
 Học phần đ óng khung SGK. 
Tr ả lời câu hỏi 1,2,3 SGK trang 80. 
Đ ọc trước bài 19: Tuần hoàn máu(tiếp theo )