Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 19, Phần 2: Tuần hoàn máu - Bùi Thế Quyền

GV: BÙI THẾ QUYỀN 
MÔN SINH HỌC LỚP 11C1 
TRƯỜNG THPT CÒ NÒI 
NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC THẦY, CÔ VỀ DỰ GIỜ 
Tim 
HÖ m¹ch 
DÞch tuÇn hoµn 
Chøc n¨ng : VËn chuyÓn c¸c chÊt tõ bé phËn nµy ® Õn bé phËn kh¸c ®Ó cung cÊp cho c¸c ho¹t ® éng sèng cña c¬ thÓ 
 HÖ tuÇn hoµn cña ® éng vËt ®­ îc cÊu t¹o chñ yÕu tõ c¸c bé phËn nµo ? Chøc n¨ng chung cña hÖ tuÇn hoµn ? 
KiÓm tra bµi cò 
TUẦN HOÀN MÁU (TT) 
tiÕt 18 - Bµi 19 
NỘI DUNG CHÍNH CỦA BÀI. 
III. Hoạt động của tim 
 1. Tính tự động của tim 
	2. Chu kì hoạt động của tim 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
	1. Cấu trúc của hệ mạch 
	2. Huyết áp . 
	3. Vận tốc máu . 
 1.TÝnh tù ® éng cña tim 
 - Kh¸i niÖm : lµ kh ¶ n¨ng co gi·n tù ® éng theo chu kú cña tim 
 - Nguyªn nh©n : Do hÖ dÉn truyÒn tim gåm : Nót xoang nhÜ , nót nhÜ thÊt , bã Hiss vµ m¹ng Pu«ckin 
I. CÊu t¹o vµ chøc n¨ng 
 cña hÖ tuÇn hoµn 
II.C¸c d¹ng hÖ tuÇn hoµn 
III. Ho¹t ® éng cña tim 
 1. TÝnh tù ® éng cña tim 
 ThÕ nµo lµ tÝnh tù ® éng cña tim ? 
 V× sao tim cã tÝnh tù ® éng ? 
III. Hoạt động của tim 
1. Tính tự động của tim 
III. Hoạt động của tim 
III. Hoạt động của tim 
1. Tính tự động của tim 
 Hệ dẫn truyền tim 
1 
2 
3 
4 
Quan s¸t h×nh ¶nh ® iÒn vµo phiÕu häc tËp d­íi ®©y vÒ: Chøc n¨ng cña c¸c bé phËn trong hÖ dÉn truyÒn tim 
HÖ dÉn truyÒn 
Chøc n¨ng 
Nót xoang nhÜ 
Nót nhÜ thÊt 
Bã His 
M¹ng Pu«ckin 
Nót xoang nhÜ 
Nót nhÜ thÊt 
M¹ng Pu«ckin 
Bã Hiss 
1. Tính tự động của tim 
III. Hoạt động của tim 
III. Hoạt động của tim 
1. Tính tự động của tim 
HÖ dÉn truyÒn 
Chøc n¨ng 
Nót xoang nhÜ 
(NXN) 
Nót nhÜ thÊt 
Bã His 
M¹ng Pu«ckin 
Tù ph¸t xung ® iÖn , truyÒn cho nót nhÜ thÊt vµ c¬ t©m nhÜ 
NhËn xung ® iÖn tõ NXN  Bã His 
TruyÒn xung ® iÖn  m¹ng Pu«ckin 
TruyÒn xung ®iÖn  c¬ t©m thÊt 
C¬ chÕ dÉn truyÒn xung thÇn kinh nh­ thÕ nµo ? 
I. CÊu t¹o vµ chøc n¨ng 
 cña hÖ tuÇn hoµn 
II.C¸c d¹ng hÖ tuÇn hoµn 
III. Ho¹t ® éng cña tim 
 1. TÝnh tù ® éng cña tim 
+ Kh¸i niÖm 
+ Nguyªn nh©n 
+ C¬ chÕ 
Lan c¬ t©m nhÜ 
bã Hiss 
M¹ng Pu«ckin 
T©m nhÜ co 
Nót xoang nhÜ ph¸t xung ® iÖn 
Lan nót nhÜ thÊt 
T©m thÊt co 
- C¬ chÕ 
Nót xoang nhÜ 
Nót nhÜ thÊt 
M¹ng Pu«ckin 
Bã Hiss 
2. Chu kú ho¹t ® éng cña tim 
 - Chu kú tim lµ 1 lÇn co vµ gi·n nghØ cña tim 
 - Mçi chu kú cña tim gåm 
	+ pha co t©m nhÜ 
	+ pha co t©m thÊt 
	+ pha d·n chung 
I. CÊu t¹o vµ chøc n¨ng 
 cña hÖ tuÇn hoµn 
II. C¸c d¹ng hÖ tuÇn hoµn 
III. Ho¹t ® éng cña tim 
 1. TÝnh tù ® éng cña tim 
 2. Chu kú ho¹t ® éng cña tim 
 Chu kú tim lµ g×? 
Mçi chu kú tim gåm nh÷ng pha nµo ? 
 Dùa vµo chu kú tim ë ng­êi em h·y 
cho biÕt v × sao Tim lµm viÖc liªn tôc 
mµ kh«ng mÖt mái? 
NhËn xÐt : Thêi gian lµm viÖc t©m nhÜ , t©m thÊt ®Òu ng¾n h¬n thêi gian gi·n nghØ . 
 TÝnh chung : 
Thêi gian ho¹t ® éng : 0.4s 
Thêi gian nghØ : 0.4s 	 
 Tim ® Ëp liªn tôc 
 mµ kh«ng mÖt mái. 
III. Hoạt động của tim 
2. Chu kì hoạt động của tim : 
III. Hoạt động của tim 
III. Hoạt động của tim 
1. Tính tự động của tim 
2. Chu kì hoạt động của tim : 
Nhịp tim 
2. Chu kì hoạt động của tim : 
III. Hoạt động của tim 
III. Hoạt động của tim 
1. Tính tự động của tim 
2. Chu kì hoạt động của tim : 
- Nhịp tim là số chu kì tim trong 1 phút . 
Nhịp tim 
2. Chu kì hoạt động của tim : 
III. Hoạt động của tim 
III. Hoạt động của tim 
1. Tính tự động của tim 
2. Chu kì hoạt động của tim : 
- Động vật càng nhỏ tim đập càng nhanh . 
Đ ộng vật 
Nh ịp tim/phút 
Voi 
25-40 
Trâu 
40-50 
Bò 
50-70 
L ợn 
60-90 
Mèo 
110-130 
Chu ột 
720-780 
Nhịp tim của thú 
 Cho biết mối liên quan giữa nhịp tim với khối lượng cơ thể ? 
T¹i sao cã sù kh¸c nhau vÒ nhÞp tim ë c¸c loµi ® éng vËt ? 
V× ® éng vËt cµng nhá th × tû lÖ S/V cµng lín  nhiÖt l­îng mÊt vµo MT cµng nhiÒu  chuyÓn ho¸ t¨ng lªn  tim ® Ëp nhanh h¬n ®Ó ®¸p øng ®­ îc « xy cho qu ¸ tr×nh chuyÓn ho¸ vµ ®iÒu hßa nhiÖt ®é c¬ thÓ. 
1. Cấu trúc của hệ mạch : 
Gồm : 
 Hệ thống động mạch 
 Hệ thống mao mạch 
 Hệ thống tĩnh mạch 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
III. Hoạt động của tim 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
1. Cấu trúc của hệ mạch : 
Quan s¸t h×nh nªu sù thay ® æi vÒ tiÕt diÖn vµ tæng tiÕt diÖn trong mçi hÖ thèng m¹ch? 
TÝnh tõ §MC  tiÓu §M th × tiÕt diÖn nhá dÇn nh­ng tæng tiÕt diÖn t¨ng dÇn 
Cßn tÝnh tõ tiÓu TM tÜnh m¹ch chñ th × tiÕt diÖn lín dÇn nh­ng tæng TiÕt diÖn nhá dÇn  Tæng tiÕt diÖn lín nhÊt trong mao m¹ch 
Tiểu động mạch 
Tiểu tĩnh mạch 
1. Cấu trúc của hệ mạch : 
2. Huyết áp: ( HA) 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
III. Hoạt động của tim 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
1. Cấu trúc của hệ mạch : 
- Nguyên nhân : 
- KN: 
2. Huyết áp : 
Là áp lực cña m¸u tác dụng lên thành mạch . 
Do tâm thất co, đẩy máu vào hệ mạch . 
- § Æc ® iÓm : 
ThÕ nµo lµ huyÕt ¸p t©m thu , huyÕt ¸p t©m tr­¬ng ? 
+ Khi tim co 
HuyÕt ¸p t©m thu ( HA tèi ®a) 
+ Khi tim d·n 
HuyÕt ¸p t©m tr­¬ng ( HA tèi thiÓu ) 
Ng­êi bÖnh cao HA hoÆc HA thÊp cã HA tèi ®a vµ tèi thiÓu b»ng bao nhiªu ? 
HuyÕt ¸p liªn quan ® Õn nhÞp tim nh ­ thÕ nµo ? 
+ Tim ® Ëp nhanh , m¹nh  huyÕt ¸p t¨ng 
+ Tim ® Ëp chËm , yÕu  huyÕt ¸p gi¶m 
Em h·y m« t¶ sù biÕn ® éng cña huyÕt ¸p 
 trong hÖ m¹ch vµ gi¶i thÝch ? 
Lo¹i m¹ch 
§M chñ 
§M lín 
TiÓu §M 
Mao m¹ch 
TiÓu TM 
TM chñ 
HuyÕt ¸p (mmHg) 
120–140 
110–125 
40 – 60 
20 – 40 
10 – 15 
 0 
B¶ng 19.2: BiÕn ® éng HA trong hÖ m¹ch cña ng­êi tr­ëng thµnh 
Trong hÖ m¹ch, tõ §M chñ  TM chñ th × huyÕt ¸p gi¶m dÇn. Ha gi¶m dÇn lµ do: 
+ ma s¸t cña m¸u víi thµnh mao m¹ch 
 + ma s¸t cña c¸c phÇn tö m¸u víi nhau khi m¸u ch¶y trong m¹ch . 
1. Cấu trúc của hệ mạch : 
2. Huyết áp : 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
III. Hoạt động của tim 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
1. Cấu trúc của hệ mạch : 
- Nguyên nhân : 
- KN: 
2. Huyết áp : 
Là áp lực cña m¸u tác dụng lên thành mạch . 
Do tâm thất co, đẩy máu vào hệ mạch . 
- § Æc ® iÓm : 
+ Khi tim co 
HuyÕt ¸p t©m thu ( HA tèi ®a) 
+ Khi tim d·n 
HuyÕt ¸p t©m tr­¬ng ( HA tèi thiÓu ) 
+ Tim ® Ëp nhanh , m¹nh  huyÕt ¸p t¨ng 
+Tim ® Ëp chËm , yÕu  HA gi¶m 
+ Trong hÖ m¹ch huyÕt ¸p gi¶m dÇn tõ §M  MM TM 
T ¹i sao tim ® Ëp nhanh vµ m¹nh lµm huyÕt ¸p t¨ng , tim ® Ëp chËm vµ yÕu HA gi¶m ? 
- Tim ® Ëp nhanh , m¹nh sÏ b¬m 1 l­îng m¸u lín lªn §M  g©y ra ¸p lùc m¹nh lªn ® éng m¹ch kÕt qu ¶ lµ huyÕt ¸p t¨ng lªn 
- Tim ® Ëp chËm yÕu l­îng m¸u b¬m lªn ® éng m¹ch Ýt  HA gi¶m 
T¹i sao khi c¬ thÓ mÊt m¸u th × huyÕt ¸p gi¶m ? 
- Khi mÊt m¸u , l­îng m¸u trong m¹ch gi¶m nªn ¸p lùc t¸c dông lªn thµnh m¹ch gi¶m  HA gi¶m . 
3. VËn tèc m¸u 
 - Kh¸i niÖm : VËn tèc m¸u lµ tèc ®é m¸u ch¶y trong 1s 
 - VËn tèc m¸u phô thuéc vµo : 
	+ Tæng tiÕt diÖn cña m¹ch 
	+ Sù chªnh lÖch huyÕt ¸p gi÷a hai ® Çu ®o¹n m¹ch 
I. CÊu t¹o vµ chøc n¨ng 
 cña hÖ tuÇn hoµn 
II. C¸c d¹ng hÖ tuÇn hoµn 
III. Ho¹t ® éng cña tim 
 1. TÝnh tù ® éng cña tim 
 2. Chu kú ho¹t ® éng cña tim 
IV. Ho¹t ® éng cña hÖ m¹ch 
 1. CÊu tróc cña hÖ m¹ch 
 2. HuyÕt ¸p 
 3. VËn tèc m¸u 
VËn tèc m¸u lµ g×? 
 VËn tèc m¸u phô 
 thuéc vµo nh÷ng 
 yÕu tè nµo ? 
§ éng m¹ch 
 Mao m¹ch 
TÜnh m¹ch 
a 
b 
a) VËn tèc m¸u 	 b) Tæng tiÕt diÖn m¹ch 
BiÕn ® éng cña vËn tèc m¸u trong hÖ m¹ch 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
Quan s¸t h×nh , h·y :- so s¸nh tæng tiÕt diÖn cña c¸c lo¹i m¹ch? 
- VËn tèc m¸u biÕn ® éng nh ­ thÕ nµo trong hÖ m¹ch? M¸u ch¶y nhanh nhÊt ë ®©u, chËm nhÊt ë ®©u, ý nghÜa ? 
- Mèi liªn quan gi÷a vËn tèc m¸u vµ tæng tiÕt diÖn m¹ch? 
- Tèc ®é m¸u gi¶m dÇn tõ §M chñ ® Õn tiÓu ® éng m¹ch. Tèc ®é m¸u thÊp nhÊt trong mao m¹ch vµ t¨ng dÇn tõ tiÓu tÜnh m¹ch ® Õn TM chñ . 
- - VËn tèc m¸u tØ lÖ nghÞch víi tæng tiÕt diÖn : Tæng tiÕt diÖn cµng lín th × téc ®é m¸u cµng gi¶m vµ ng­îc l¹i 
§ éng m¹ch 
 Mao m¹ch 
TÜnh m¹ch 
a 
b 
a) VËn tèc m¸u 	 b) Tæng tiÕt diÖn m¹ch 
BiÕn ® éng cña vËn tèc m¸u trong hÖ m¹ch 
Bài tập củng cố 
Câu 1. Cấu trúc nào sau đây không thuộc hệ thống thần kinh tự động của tim ? 
Mạng lưới Puôc - kin 
 Bó His 
 Van nhĩ - thất 
Nút xoang nhĩ . 
b. 
c. 
d. 
a. 
 Van nhĩ - thất 
Bài tập củng cố 
Câu 2: Phát biểu nào sau đây có nội dung đúng ? 
b. 
c. 
d. 
a. 
Trong chu kì tim , pha co tâm thất có thời gian dài nhất . 
Huyết áp cực đại xảy ra vào pha co tâm nhĩ . 
Nhịp tim trung bình ở người trưởng thành bình thường bằng 100 lần / phút . 
Tần số nhịp tim ở động vật thường tỉ lệ nghịch với khối lượng cơ thể . 
Tần số nhịp tim ở động vật thường tỉ lệ nghịch với khối lượng cơ thể . 
Bài tập củng cố 
Câu 3. Tim co dãn nhịp nhàng theo chu kì có trình tự như sau : 
a. 
b. 
c. 
d. 
Bắt đầu mỗi chu kì là pha co tâm nhĩ pha dãn chung pha co tâm thất 
Bắt đầu mỗi chu kì là pha co tâm nhĩ pha co tâm thất pha dãn chung 
Bắt đầu mỗi chu kì là pha dãn chung pha co tâm thất pha co tâm nhĩ 
 Bắt đầu mỗi chu kì là pha dãn chung pha co tâm nhĩ pha co tâm thất 
Bắt đầu mỗi chu kì là pha co tâm nhĩ pha co tâm thất pha dãn chung 
Bài tập củng cố 
Câu 4. Người có chứng huyết áp cao khi huyết áp co tim ( cực đại ) quá : 
 110 mmHg kéo dài 
80 mmHg kéo dài 
a. 
b. 
150 mmHg kéo dài 
125 mmHg kéo dài 
c. 
d. 
150 mmHg kéo dài 
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÍ THẦY CÔ VÀ CÁC EM!