Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 19, Phần 2: Tuần hoàn máu (Chuẩn kĩ năng)

Trường THCS & THPT Võ Thị Sáu Tổ: Sinh - Thể Dục - KTNN 
Bộ môn Sinh Học 11 
Tiết 21- Bài 19: TUẦN HOÀN MÁU (tt) 
www.themegallery.com 
Nội dung 
III. Hoạt động của tim 
IV.Hoạt động của hệ mạch 
1. Tính tự động của tim 
2. Chu kì hoạt động của tim 
1. Cấu trúc hệ mạch 
2. Huyết áp 
3. Vận tốc máu 
www.themegallery.com 
III. Hoạt động của tim 
* Thí nghiệm : Tim ếch và cơ bắp chân ếch được cắt rời khỏi cơ thể và cho vào 2 cốc thuỷ tinh chứa sẵn 50 ml dung dịch sinh lí. 
* Kết quả : Trong dung dịch sinh lí, tim ếch co và dãn nhịp nhàng; còn cơ bắp chân ếch thì không co và dãn. 
Theo em tại sao có sự khác biệt đó? 
www.themegallery.com 
III. Hoạt động của tim 
Thế nào là tính tự động của tim? 
 Là khả năng co dãn theo chu kỳ của tim 
Tính tự động của tim có ý nghĩa gì với 
sinh vật? 
 Giúp tim đập tự động, cung cấp đủ ôxy và chất dinh dưỡng cho cơ thể cả khi ngủ. 
1. Tính tự động của tim: 
www.themegallery.com 
III. Hoạt động của tim 
Tại sao tim ếch có khả năng đập tự động nhưng cơ bắp chân ếch thì không co và dãn tự động được? 
 Khả năng tự co dãn tự động theo chu kỳ của tim là do hệ dẫn truyền tim. 
 Hệ dẫn truyền tim gồm: 
 - Nút xoang nhĩ 
- Nút nhĩ thất 
- Bó His 
- Mạng Puôckin 
Hệ dẫn truyền tim gồm những thành phần nào? 
iwww.themegallery.comi. 
iii. Hoạt động của tim 
Nút xoang nhĩ 
Mạng Puôckin 
Bó His 
Nút nhĩ thất 
Cơ chế hoạt động của hệ dẫn truyền tim? 
Nút xoang nhĩ phát xung điện 
Cơ tâm nhĩ 
Tâm nhĩ co 
Tâm thất co 
Cơ tâm thất 
Mạng lưới Puôckin 
Bó Hiss 
Nút nhĩ thất 
www.themegallery.com 
III. Hoạt động của tim 
Quan sát hình và cho biết chu kì tim là gì? Mỗi chu kì gồm mấy pha? Thời gian ở mỗi pha? 
2. Chu kì hoạt động của tim: 
a. Chu kì tim: 
www.themegallery.com 
III. Hoạt động của tim 
2. Chu kì hoạt động của tim: 
b. Nhịp tim: 
Hãy lấy ví dụ về nhịp tim? 
Ở người trưởng thành: 75 lần/phút 
Trẻ em (5-10 tuổi): 90-110 lần/phút 
www.themegallery.com 
III.Hoạt động của tim 
2. Chu kì hoạt động của tim: 
b. Nhịp tim: 
Động vật 
Nhịp tim/phút 
Động vật 
Nhịp tim/phút 
Voi 
Ngựa 
Trâu 
Bò 
Cừu, dê 
Lợn 
25 – 40 
30 – 45 
40 – 50 
50 – 70 
70 – 80 
60 – 90 
Chó 
Mèo 
Thỏ 
Chuột 
Dơi 
Gà, vịt 
70 – 80 
110 – 130 
220 – 270 
720 – 780 
600 – 900 
240 – 400 
Nêu mối tương quan giữa khối lượng cơ thể với nhịp tim? 
www.themegallery.com 
ĐM chủ 
ĐM nhánh 
Tiểu ĐM 
Mao mạch 
Tiểu TM 
TM nhánh 
TM chủ 
Hãy quan sát hình và cho biết hệ mạch được cấu trúc gồm mấy loại mạch? 
IV. Hoạt động của HỆ MẠCH 
1. Cấu trúc của hệ mạch 
www.themegallery.com 
ĐM chủ 
ĐM nhánh 
Tiểu ĐM 
Mao mạch 
Tiểu TM 
TM nhánh 
TM chủ 
Tim 
Hãy khái quát đường đi của máu trong hệ mạch thành sơ đồ? 
IV. Hoạt động của HỆ MẠCH 
Hãy quan sát hình và cho biết huyết áp là gì? 
2. Huyết áp 
IV. Hoạt động của HỆ MẠCH 
Em có nhận xét gì về áp lực máu tác dụng lên thành động mạch khi tim co và khi tim dãn? 
2. Huyết áp 
Nội dung so sánh 
Huyết áp tâm thu (HA tối đa) 
Huyết áp tâm trương (HA tối thiểu) 
Hoạt động của tim 
Ví dụ HA ở người 
Tim co 
Tim dãn 
110 - 120 mm Hg 
70 - 80 mm Hg 
IV. Hoạt động của HỆ MẠCH 
2. Huyết áp 
Tại sao khi tim đập nhanh và mạnh thì làm huyết áp tăng? Tim đập chậm và yếu làm huyết áp giảm? 
- Tim đập nhanh, mạnh sẽ bơm một lượng máu lớn lên động mạch. Lượng máu lớn gây ra áp lực mạnh lên động mạch, kết quả là huyết áp tăng lên. 
- Tim đập chậm và yếu, lượng máu được bơm lên động mạch ít, áp lực tác dụng lên thành động mạch yếu, kết quả là huyết áp giảm. 
iv. Hoạt động của HỆ MẠCH 
2. Huyết áp 
Tại sao khi cơ thể bị mất máu thì huyết áp giảm? 
* Khi bị mất máu, lượng máu trong mạch giảm nên áp lực tác dụng lên thành mạch giảm, kết quả là huyết áp giảm 
iv. Hoạt động của HỆ MẠCH 
2. Huyết áp 
 Quan sát hình và cho biết sự biến động huyết áp trong hệ mạch và giải thích tại sao có sự biến động đó? 
Trong hệ mạch, từ động mạch chủ  tĩnh mạch chủ thì huyết áp giảm dần. 
Huyết áp giảm dần là do ma sát của máu với thành mạch và ma sát của các phần tử máu với nhau khi máu chảy trong mạch. 
Hoạt động của HỆ MẠCH 
2. Huyết áp 
Loại mạch 
Động mạch chủ 
Động mạch lớn 
Tiểu động mạch 
Mao mạch 
Tiểu tĩnh mạch 
Tĩnh mạch chủ 
Huyết áp (mmHg) 
120 – 140 
110 – 125 
40 – 60 
20 – 40 
10 – 15 
 0 
Biến động huyết áp trong hệ mạch của người trưởng thành 
Cao huyết áp: khi huyết áp cực đại lớn quá 150mmHg và kéo dài, đó là chứng huyết áp cao. Huyết áp cao dễ làm vỡ mạch máu gây xuất huyết nội. 
Huyết áp thấp: nếu huyết áp cực đại thường xuống dưới 80mmHg thì người đó bị huyết áp thấp. Người bị huyết áp thấp dễ bị ngất do sự cung cấp máu cho não kém. 
Hoạt động của HỆ MẠCH 
2. Huyết áp 
Ta thường đo huyết áp ở cánh tay; còn trâu, bò, ng ự a thì được đo ở đuôi? 
Đó là vì người ta thường đo huyết áp ở nơi có động mạch chủ đi qua do được bơm trực tiếp từ tim lên nên tăng độ chính xác về huyết áp. 
Hoạt động của HỆ MẠCH 
Vận tốc máu là gì? 
3. Vận tốc máu 
Ví dụ: 
Tốc độ máu chảy trong: 
 	- Động mạch chủ ≈ 500mm/s, 
 	- Mao mạch ≈ 0.5mm/s, 
 	- Tĩnh mạch chủ ≈ 200mm/s 
Hoạt động của HỆ MẠCH 
3. Vận tốc máu 
Vận tốc máu biến động như thế nào trong hệ mạch? 
iv. Hoạt động của HỆ MẠCH 
3. Vận tốc máu 
Mối quan hệ giữa vận tốc máu và tổng tiết diện mạch? 
iv. Hoạt động của HỆ MẠCH 
Ví dụ: ở người 
Tổng tiết diện 
Tốc độ máu 
 Huyết áp (mmHg) 
Động mạch chủ 
5 – 6 cm 2 
500 mm/s 
120-140 
Tĩnh mạch chủ 
> 5 – 6 cm 2 
200 mm/s 
10-15 
Mao mạch 
6000 cm 2 
0,5 mm/s 
20- 40 
3. Vận tốc máu 
iv. Hoạt động của HỆ MẠCH 
1. Vận tốc máu trong hệ mạch: 	 
A. Tỉ lệ thuận với huyết áp. 
B. Tỉ lệ nghịch với huyết áp. 
C. Không phụ thuộc vào huyết áp. 
D. Tỉ lệ nghịch với tiết diện mạch. 
CỦNG CỐ, LUYỆN TẬP 
2. Giá trị huyết áp của một ng ư ời là 120/80 con số 120 chỉvà con số 80 chỉ 
a. huyết áp đ ộng mạchhuyết áp tĩnh mạch 
b. huyết áp trong kỳ tim co. huyết áp trong kỳ tim dãn 
c. huyết áp đ ộng mạchnhịp tim 
d. huyết áp trong vòng tuần hoàn lớnhuyết áp trong vòng tuần hoàn nhỏ 
CỦNG CỐ, LUYỆN TẬP 
HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC Ở NHÀ 
- Học và trả lời các câu hỏi trong SGK. 
- Đọc trước bài mới: Cân bằng nội môi. 
Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô và các em !