Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 19, Phần 2: Tuần hoàn máu - Lê Thị Điệp

ộng của tim 
III. Hoạt động của tim 
III. Hoạt động của tim 
1. Tính tự động của tim 
 - 
HÖ dÉn truyÒn 
Chøc n¨ng 
Nót xoang nhÜ 
Nót nhÜ thÊt 
Bã His 
M¹ngPu«ckin 
Tù ph¸t xung ® iÖn , truyÒn cho nót nhÜ thÊt vµ c¬ t©m nhÜ 
NhËn xung ® iÖn tõ NXN  Bã His 
TruyÒn xung ® iÖn  m¹ng Pu«ckin 
TruyÒn xung ® iÖn  c¬ t©m thÊt 
C¬ chÕ dÉn truyÒn : 
I. CÊu t¹o vµ chøc n¨ng 
 cña hÖ tuÇn hoµn 
II.C¸c d¹ng hÖ tuÇn hoµn 
III. Ho¹t ® éng cña tim 
 1. TÝnh tù ® éng cña tim 
+ Kh¸I niÖm 
+ Nguyªn nh©n 
+ C¬ chÕ 
Lan c¬ t©m nhÜ 
bã Hiss 
M¹ng Pu«ckin 
T©m nhÜ co 
Nót xoang nhÜ ph¸t xung ® iÖn 
Lan nót nhÜ thÊt 
T©m thÊt co 
- C¬ chÕ 
Nót xoang nhÜ 
Nót nhÜ thÊt 
M¹ng Pu«ckin 
Bã Hiss 
TÝnh tù ® éng cña tim cã ý nghÜa g×? 
Gióp tim ® Ëp tù ® éng  cung cÊp ®ñ « xy vµ chÊt dinh d­ìng ngay c¶ khi ta ngñ 
2. Chu kú ho¹t ® éng cña tim 
 - Chu kú tim lµ 1 lÇn co vµ gi·n nghØ cña tim 
 - Mçi chu kú cña tim gåm 
	+ Co t©m nhÜ : 0.1s 
	+ Co t©m thÊt : 0.3s 
	+ DÉn chung : 0.4s 
T©m nhÜ 
T©m thÊt 
Mét chu kú tim 
T©m nhÜ co 0,1 s 
T©m thÊt co 0,3 s 
D·n chung 0,4 s 
I. CÊu t¹o vµ chøc n¨ng 
 cña hÖ tuÇn hoµn 
II. C¸c d¹ng hÖ tuÇn hoµn 
III. Ho¹t ® éng cña tim 
 1. TÝnh tù ® éng cña tim 
 2. Chu kú ho¹t ® éng cña tim 
 Chu kú tim lµ g×? 
 Mçi chu kú tim gåm nh÷ng pha nµo ? 
thêi gian cña mçi pha ? 
Chu kú : 0,8 s 
 Dùa vµo chu kú tim em h·y cho biÕt 
v× sao Tim lµm viÖc liªn tôc mµ kh«ng 
mÖt mái ? 
NhËn xÐt : Thêi gian lµm viÖc t©m nhÜ , t©m thÊt ® Òu 
 ng¾n h¬n thêi gian gi·n nghØ . 
 TÝnh chung : 
	 Thêi gian ho¹t ® éng : 0.4s 
	 Thêi gian nghØ : 0.4s 
 Tim ® Ëp liªn tôc 
 mµ kh«ng mÖt mái . 
III. Hoạt động của tim 
2. Chu kì hoạt động của tim : 
III. Hoạt động của tim 
III. Hoạt động của tim 
1. Tính tự động của tim 
2. Chu kì hoạt động của tim : 
Nhịp tim 
2. Chu kì hoạt động của tim : 
III. Hoạt động của tim 
III. Hoạt động của tim 
1. Tính tự động của tim 
2. Chu kì hoạt động của tim : 
- Nhịp tim là số chu kì tim trong 1 phút . 
Nhịp tim 
2. Chu kì hoạt động của tim : 
III. Hoạt động của tim 
III. Hoạt động của tim 
1. Tính tự động của tim 
2. Chu kì hoạt động của tim : 
- Động vật càng nhỏ tim đập càng nhanh . 
Đ ộng vật 
Nh ịp tim/phút 
Voi 
25-40 
Trâu 
40-50 
Bò 
50-70 
L ợn 
60-90 
Mèo 
110-130 
Chu ột 
720-780 
Nhịp tim của thú 
 Cho biết mối liên quan giữa nhịp tim với khối lượng cơ thể ? 
T¹i sao cã sù kh¸c nhau vÒ nhÞp tim ë c¸c loµi ® éng vËt ? 
V× ® éng vËt cµng nhá th × tû lÖ S/V cµng lín nhiÖt l­îng mÊt vµo MT cµng nhiÒu  chuyÓn ho¸ t¨ng lªn  tim ® Ëp nhanh h¬n ®Ó ®¸p øng ®­ îc « xy cho qu ¸ tr×nh chuyÓn ho¸ 
1. Cấu trúc của hệ mạch : 
Gồm : 
 Hệ thống động mạch 
 Hệ thống mao mạch 
 Hệ thống tĩnh mạch 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
III. Hoạt động của tim 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
1. Cấu trúc của hệ mạch : 
Quan s¸t h×nh nªu sù thay ® æi vÒ tiÕt diÖn vµ tæng tiÕt diÖn trong mçi hÖ thèng m¹ch? 
TÝnh tõ §MC  tiÓu §M th × tiÕt diÖn nhá dÇn nh­ng tæng tiÕt diÖn t¨ng dÇn 
Cßn tÝnh tõ tiÓu TM tÜnh m¹ch chñ th × tiÕt diÖn lín dÇn nh­ng tæng TiÕt diÖn nhá dÇn  Tæng tiÕt diÖn lín nhÊt trong mao m¹ch 
T¹i sao khi b¬m xe , h¬I cã thÓ trµn vµo x¨m xe ? 
- Do ¸p lùc cña ng­êi b¬m 
T¹i sao m¸u ch¶y trong m¹ch ®­ îc ? 
- Do ¸p lùc ® Èy m¸u cu¶ tim  HuyÕt ¸p 
1. Cấu trúc của hệ mạch : 
2. Huyết áp : 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
III. Hoạt động của tim 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
1. Cấu trúc của hệ mạch : 
- Nguyên nhân : 
- KN: 
2. Huyết áp : 
Là áp lực cña m¸u tác dụng lên thành mạch . 
Do tâm thất co, đẩy máu vào hệ mạch . 
- § Æc ® iÓm : 
ThÕ nµo lµ huyÕt ¸p t©m thu , huyÕt ¸p t©m tr­¬ng ? 
+ Khi tim co 
HuyÕt ¸p t©m thu ( HA tèi ®a) 
+ Khi tim d·n 
HuyÕt ¸p t©m tr­¬ng ( HA tèi thiÓu ) 
Ng­êi bÖnh cao HA hoÆc HA thÊp cã HA tèi ®a vµ tèi thiÓu b»ng bao nhiªu ? 
HA liªn quan ® Õn nhÞp tim nh ­ thÕ nµo ? 
+ Tim ® Ëp nhanh , m¹nh  huyÕt ¸p t¨ng 
+Tim ® Ëp chËm , yÕu  HA gi¶m 
Em h·y m« t¶ sù biÕn ® éng cña huyÕt ¸p 
 trong hÖ m¹ch vµ gi¶i thÝch ? 
Lo¹i m¹ch 
§M chñ 
§M lín 
TiÓu §M 
Mao m¹ch 
TiÓu TM 
TM chñ 
HuyÕt ¸p (mmHg) 
120 – 140 
110 – 125 
40 – 60 
20 – 40 
10 – 15 
 0 
B¶ng 19.2: BiÕn ® éng HA trong hÖ m¹ch cña ng­êi tr­ëng thµnh 
Trong hÖ m¹ch, tõ §M chñ  TM chñ th × huyÕt ¸p gi¶m dÇn.Ha gi¶m dÇn lµ do: 
+ma s¸t cña m¸u víi thµnh mao m¹ch 
 +ma s¸t cña c¸c phÇn tö m¸u víi nhau khi m¸u ch¶y trong m¹ch . 
1. Cấu trúc của hệ mạch : 
2. Huyết áp : 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
III. Hoạt động của tim 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
1. Cấu trúc của hệ mạch : 
- Nguyên nhân : 
- KN: 
2. Huyết áp : 
Là áp lực cña m¸u tác dụng lên thành mạch . 
Do tâm thất co, đẩy máu vào hệ mạch . 
- § Æc ® iÓm : 
+ Khi tim co 
HuyÕt ¸p t©m thu ( HA tèi ®a) 
+ Khi tim d·n 
HuyÕt ¸p t©m tr­¬ng ( HA tèi thiÓu ) 
+ Tim ® Ëp nhanh , m¹nh  huyÕt ¸p t¨ng 
+Tim ® Ëp chËm , yÕu  HA gi¶m 
+ Trong hÖ m¹ch huyÕt ¸p gi¶m dÇn tõ §M  MM TM 
T ¹i sao tim ® Ëp nhanh vµ m¹nh lµm huyÕt ¸p t¨ng , tim ® Ëp chËm vµ yÕu HA gi¶m ? 
- Tim ® Ëp nhanh , m¹nh sÏ b¬m 1 l­îng m¸u lín lªn §M  g©y ra ¸p lùc m¹nh lªn ® éng m¹ch kÕt qu ¶ lµ huyÕt ¸p t¨ng lªn 
- Tim ® Ëp chËm yÕu l­îng m¸u b¬m lªn ® éng m¹ch Ýt  HA gi¶m 
T¹i sao khi c¬ thÓ mÊt m¸u th × huyÕt ¸p gi¶m ? 
- Khi mÊt m¸u , l­îng m¸u trong m¹ch gi¶m nªn ¸p lùc t¸c dông lªn thµnh m¹ch gi¶m  HA gi¶m . 
C¸c yÕu tè nµo cã thÓ lµm thay ® æi huyÕt ¸p? 
Sù thay ® æi HA phô thuéc vµo 
 + Sự co bóp của tim và nhịp tim . 
 + Sức cản trong mạch . 
 + Khối lượng máu và độ quánh của máu . 
T¹i sao ¨n nhiÒu T¡ cã nhiÒu C«lestªr«n cã thÓ bÞ cao huyÕt ¸p? v× sao ng­êi bÞ xuÊt huyÕt n·o th­êng gÆp ë nh÷ng ng­êi cao HA? 
- Khi thøc ¨n cã nhiÒu C«lestªr«n , chÊt nµy ngÊm vµo m¹ch  x¬ v÷a m¹ch, vËn chuyÓn m¸u khã  tim ph¶I t¨ng ¸p lùc co bãp ®Ó ® Èy m¸u  cao HA 
- M¹ch x¬ v÷a sÏ kh«ng cã tÝnh ®µn håi dÔ vì , ® Æc biÖt c¸c m¹ch ë n·o khi HA cao dÔ lµm vì m¹ch xuÊt huyÕt n·o 
1. Cấu trúc của hệ mạch : 
2. Huyết áp : 
IV/ HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH: 
III. Hoạt động của tim 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
1. Cấu trúc của hệ mạch : 
2. Huyết áp : 
Cơ chế tạo huyết áp 
1. Cấu trúc của hệ mạch : 
2. Huyết áp : 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
III. Hoạt động của tim 
1. Cấu trúc của hệ mạch : 
2. Huyết áp : 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
Cách đo huyết áp ở người : 
3. VËn tèc m¸u 
 - Kh¸i niÖm : VËn tèc m¸u lµ tèc ®é m¸u ch¶y trong 1s 
 - VËn tèc m¸u phô thuéc vµo : 
	+ Tæng tiÕt diÖn cña m¹ch 
	+ Sù chªnh lÖch huyÕt ¸p gi÷a hai ® Çu ®o¹n m¹ch 
I. CÊu t¹o vµ chøc n¨ng 
 cña hÖ tuÇn hoµn 
II. C¸c d¹ng hÖ tuÇn hoµn 
III. Ho¹t ® éng cña tim 
 1. TÝnh tù ® éng cña tim 
 2. Chu kú ho¹t ® éng cña tim 
IV. Ho¹t ® éng cña hÖ m¹ch 
 1. CÊu tróc cña hÖ m¹ch 
 2. HuyÕt ¸p 
 3. VËn tèc m¸u 
VËn tèc m¸u lµ g×? 
 VËn tèc m¸u phô 
 thuéc vµo nh÷ng 
 yÕu tè nµo ? 
§ éng m¹ch 
 Mao m¹ch 
TÜnh m¹ch 
a 
b 
a) VËn tèc m¸u 	 b) Tæng tiÕt diÖn m¹ch 
BiÕn ® éng cña vËn tèc m¸u trong hÖ m¹ch 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
Quan s¸t h×nh , h·y :- so s¸nh tæng tiÕt diÖn cña c¸c lo¹i m¹ch? 
- VËn tèc m¸u biÕn ® éng nh ­ thÕ nµo trong hÖ m¹ch? M¸u ch¶y nhanh nhÊt ë ®©u, chËm nhÊt ë ®©u, ý nghÜa ? 
- Mèi liªn quan gi÷a vËn tèc m¸u vµ tæng tiÕt diÖn m¹ch? 
- Tèc ®é m¸u gi¶m dÇn tõ §M chñ ® Õn tiÓu ® éng m¹ch. Tèc ®é m¸u thÊp nhÊt trong mao m¹ch vµ t¨ng dÇn tõ tiÓu tÜnh m¹ch ® Õn TM chñ . 
- - VËn tèc m¸u tØ lÖ nghÞch víi tæng tiÕt diÖn : Tæng tiÕt diÖn cµng lín th × téc ®é m¸u cµng gi¶m vµ ng­îc l¹i 
§ éng m¹ch 
 Mao m¹ch 
TÜnh m¹ch 
a 
b 
a) VËn tèc m¸u 	 b) Tæng tiÕt diÖn m¹ch 
BiÕn ® éng cña vËn tèc m¸u trong hÖ m¹ch 
NỘI DUNG CHÍNH 
III. Hoạt động của tim 
 1. Tính tự động của tim 
	2. Chu kì hoạt động của tim 
IV. Hoạt động của hệ mạch . 
	1. Cấu trúc của hệ mạch 
	2. Huyết áp . 
	3. Vận tốc máu . 
Bài tập củng cố 
Câu 1. Cấu trúc nào sau đây không thuộc hệ thống thần kinh tự động của tim ? 
Mạng lưới Puôc - kin 
 Bó His 
 Van nhĩ - thất 
Nút xoang nhĩ . 
b. 
c. 
d. 
a. 
 Van nhĩ - thất 
Bài tập củng cố 
Câu 2: Phát biểu nào sau đây có nội dung đúng ? 
b. 
c. 
d. 
a. 
Trong chu kì tim , pha co tâm thất có thời gian dài nhất . 
Huyết áp cực đại xảy ra vào pha co tâm nhĩ . 
Nhịp tim trung bình ở người trưởng thành bình thường bằng 100 lần / phút . 
Tần số nhịp tim ở động vật thường tỉ lệ nghịch với khối lượng cơ thể . 
Tần số nhịp tim ở động vật thường tỉ lệ nghịch với khối lượng cơ thể . 
Bài tập củng cố 
Câu 3. Tim hoạt động được su ố t đời là nhờ : 
thời gian co dãn tâm thất ng ắn 
 thời gian co dãn tâm thất dài 
 các tế bào cơ tim có thời gian trơ tuyệt đối ngắn 
 các tế bào cơ tim có thời gian trơ tuyệt đối dài 
b. 
c. 
d. 
a. 
 các tế bào cơ tim có thời gian trơ tuyệt đối dài 
Bài tập củng cố 
Câu 4. Tim co dãn nhịp nhàng theo chu kì có trình tự như sau : 
a. 
b. 
c. 
d. 
Bắt đầu mỗi chu kì là pha co tâm nhĩ pha dãn chung pha co tâm thất 
Bắt đầu mỗi chu kì là pha co tâm nhĩ pha co tâm thất pha dãn chung 
Bắt đầu mỗi chu kì là pha dãn chung pha co tâm thất pha co tâm nhĩ 
 Bắt đầu mỗi chu kì là pha dãn chung pha co tâm nhĩ pha co tâm thất 
Bắt đầu mỗi chu kì là pha co tâm nhĩ pha co tâm thất pha dãn chung 
Bài tập củng cố 
Câu 5. Người có chứng huyết áp cao khi huyết áp co tim ( cực đại ) quá : 
 110 mmHg kéo dài 
80 mmHg kéo dài 
a. 
b. 
150 mmHg kéo dài 
125 mmHg kéo dài 
c. 
d. 
150 mmHg kéo dài 
Dặn dò 
- HS trả các câu hỏi SGK . 
- HS đọc trước các nội dung trong bài mới bao gồm : 
 + Khái niệm nội môi và ý nghĩa của cân bằng nội môi , cơ chế duy trì cân bằng nội môi . 
 + Vai trò của gan thận trong cân bằng áp suất thẩm thấu . 
 + Vai trò của hệ đệm trong cân bằng nội môi . 
- Trả lời các câu hỏi sau : 
 + Tại sao khi chạy HA tăng cao , khi nghỉ ngơi HA trở lại bình thường ? 
 + Tại sao sau khi ăn huyết áp thường tăng cao ? 
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÍ THẦY CÔ VÀ CÁC EM! 
CHÚC CÁC THẦY CÔ VÀ CÁC EM SỨC KHOẺ 
1 
Xin t¹m biÖt