Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 24: Ứng động (Bản hay)

KiÓm tra bµi cò 
 Hiện tượng này được gọi là gì ? Tại sao ? 
Nước 
Ánh sáng 
Hoá chất độc 
Ph©n bãn 
3 
4 
H­íng s¸ng 
H­íng träng lùc 
H­íng ho¸ 
H­íng n­íc 
II. Các kiểu hướng động 
Tiết 23 
Bài 24 
 ỨNG ĐỘNG 
 Nội dung bài học  I.Khái niệm ứng động  II.Các kiểu ứng động  1.Ứng động sinh trưởng  2.Ứng động không sinh trưởng 3.Vai trò ứng động 
- So sánh tìm sự khác biệt trong phản ứng hướng sáng của cây và vận động nở hoa ? 
Ánh sáng 
Rễ cây hướng 
sáng âm 
Thân cây 
hướng 
sáng dương 
Vận động hướng sáng 
của cây 
Vận động nở hoa 
I- Kh¸i niÖm øng ® éng 
trưa 
Chiều 
Hướng kích thích 
Tác nhân kích thích từ một hướng xác định 
Tác nhân kích thích khuếch tán từ mọi hướng 
Cơ quan thực hiện 
Cơ quan cấu tạo thành hình tròn như thân , cành , rễ , bao lá mầm 
Cơ quan cấu tạo hình dẹp như cánh hoa 
Quang ứng động 
10h 
Cã nh÷ng t¸c nh©n nµo g©y øng ® éng ë thùc vËt ? 
10h 
9h 
7h 
24h 
Quang ứng động 
Nhiệt ứng động 
Ứng động sức trương 
Hóa ứng động 
H 2 O 
Thủy ứng động 
II/ Các kiểu ứng động : 
Ứng động 
Ứng động sinh trưởng 
Ứng động không sinh trưởng 
Hoa sen 
Hoa ly ly 
II- C¸c kiÓu øng ® éng 
1.Ứng động sinh trưởng 
 Khi hoa në , h ãy so sánh tốc độ sinh trưởng 
của các tế bào ở hai mặt đối diện của mỗi cánh hoa 
Từ ví dụ minh họa trên hãy cho biết ứng ® éng sinh tr­ëng lµ g×? 
Ứng động sinh trưởng 
 Là phản ứng của cây trước tác nhân kích thích không định hướng của môi trường . 
- Do tốc độ sinh trưởng không đều của các tế bào ở hai phía đối diện nhau của cơ quan . 
 Ứng động nở hoa,hiện tượng thức ngủ của lá,chồi mầm  
* Đặc điểm 
* Cơ chế 
* Ví dụ 
 Có liên quan đến sự sinh trưởng của các tế bào . 
 Kết luận 1: 
2. Ứ ng ® éng kh«ng sinh tr­ëng 
II. Các kiểu ứng động 
1. Ứng động không sinh trưởng 
* Ví dụ 2: 
1. Hiện tượng gi ̀ xảy ra khi va chạm vào cây trinh nư ̃ ? 
 Lá cụp lại là do sự va chạm cơ học từ mọi hướng . 
2. So sánh kích thước lá chét của cây trinh nữ trước và sau khi xảy ra phản ứng ? 
Từ đó rút ra kết luận gì ? 
 Phản ứng cụp lá không liên quan đến sự sinh trưởng của lá . 
3. Lá cây xấu hổ cụp lại nhờ cơ chế nào ? 
Mất nước ít 
Mất nước nhiều 
 Thay đổi sức trương nước ở 2 phía của thể gối không giống nhau  lá cụp lại 
H 2 O 
Sự vận động của khí khổng . 
* Ph©n lo¹i: 
Quan s¸t h×nh ¶ nh c©y b¾t måi vµ nghiªn cøu phÇn 
em cã biÕt -SGK – trang 104 cho biÕt:øng ® éng kh«ng 
sinh tr­ëng cßn do cơ chế nào g ây ra 
Ứng động không sinh trưởng 
 Là phản ứng của cây trước tác nhân kích thích không định hướng . 
Do cử động trương nước 
Do sự lan truyền kích thích cơ học hay hóa học 
 Ứng động va chạm, ứng động tiếp xúc 
* Đặc điểm 
* Cơ chế 
* Ví dụ 
 Ứng động không sinh trưởng là gì ? 
 Không liên quan đến sự sinh trưởng của các tế bào . 
 Kết luận 2: 
Câu 3.1.Hãy giải thích tại sao ở 
 cây nắp ấm hạt mưa rơi vào 
thì nó không đậy lại , 
còn côn trùng rơi vào thì nó đậy lại 
 Hãy cho biết những đi ểm khác nhau giữa ứng động sinh trưởng và ứng động không sinh trưởng ? 
Thảo luận nhóm 
Ứng động sinh trưởng 
Ứng động không sinh trưởng 
. 
- 
- 
- 
* Đặc điểm 
* Cơ chế 
Tốc độ phản ứng 
 
Ứng động sinh trưởng 
Ứng động không sinh trưởng 
 Là kiểu ứng động không liên quan đến sự sinh trưởng của các tế bào . 
- Do cử động trương nước . 
- Do sự lan truyền kích thích cơ học hay hóa học . 
Là kiểu ứng động có liên quan đến sự sinh trưởng của các tế bào . 
- Do tốc độ sinh trưởng không đều của các tế bào ở hai phía đối diện nhau của cơ quan . 
- Nhanh -VD Ứng động tiếp xúc , hóa ứng động  
- Chậm -VD Ứng động nở hoa  
* Đặc điểm 
* Cơ chế 
* Tốc độ phản ứng 
 
Sù côp l¸ cña c©y trinh n÷ gióp Ých g× cho c©y ? 
Ứ ng ® éng cã vai trß g× ® èi víi ® êi sèng thùc vËt ? 
 C©y Bµng bÞ rông l¸ vµo mïa ®« ng cã t¸c dông g×? 
Ứ ng ® éng gióp c©y thÝch nghi ®a d¹ng ® èi víi sù biÕn ® æi cña m«i tr­êng b¶o ®¶m cho c©y tån t¹i vµ ph¸t triÓn 
III- Vai trß cña øng ® éng 
 Tại sao khi mua c ©y hoa tuylip vÒ bµy trong những ngày tết người bán hàng thường khuyên chúng ta để vài cục nước đá nhỏ dưới gốc cây ? 
 Hoa đào vào dịp gần tết gặp thời tiết qu á lạnh làm hoa không nở , người trồng hoa đã làm gì để hoa nở v ào đúng ngày tết ? 
Hiện tượng hoa hướng dương quay theo hướng mặt trời là ứng động hay hướng động,tại sao 
- Ứng động là hình thức phản ứng của cây trước một tác nhân kích thích không định hướng 
- Ứng động giúp sinh vật thích nghi đa dạng với những biến đổi không định hướng của môi trường 
 
- Có thể ứng dụng ứng động ở thực vật vào thực tiễn : điều khiển nở hoa , đánh thức chồi 
- Có 2 kiểu ứng động : Ứng động không sinh trưởng và ứng động sinh trưởng 
C¶m øng thùc vËt 
H­íng ® éng 
Ứng ® éng 
Ứng ® éng sinh 
tr­ëng 
Ứng ® éng kh«ng 
 sinh tr­ëng 
Phát phiếu học tập cho các nhóm yêu cầu 
Hãy phân biệt hướng động và ứng động ? 
Đặc điểm so sánh 
Hướng động 
Ứng động 
2 Hướng tác động của kích thích 
3. Phản ứng của cây 
4. Mức độ phản ứng 
- Theo 1 hướng xác định 
- Không định hướng 
- Có hướng ( + hoặc -) 
- Vô hướng 
- Chậm 
- Nhanh hơn 
1 Khái niệm 
Đặc điểm so sánh 
Hướng động 
Ứng động 
2. Hướng tác động của kích thích 
3. Phản ứng của cây 
4. Mức độ phản ứng 
- Theo 1 hướng xác định 
- Không định hướng 
- Có hướng (+ hoặc -) 
- Không định hướng 
- Chậm 
- Nhanh 
1. Khái niệm 
- Phản ứng của cây với tác nhân kích thích từ 1 hướng xác định 
- Phản ứng của cây với tác nhân kích thích không định hướng 
Chän ph­¬ng ¸n tr ¶ lêi ® óng 
C¸c kiÓu øng ® éng søc tr­¬ng ? 
øng ® éng søc tr­¬ng nhanh ( côp l¸ khi cã va ch¹m ë c©y trinh n÷) 
øng ® éng søc tr­¬ng chËm ( sù vËn ® éng cña khÝ khæng ) 
øng ® éng søc tr­¬ng trung b×nh (® Ëy n¾p b¾t måi cña c©y n¾p Êm ) 
C¶ A vµ B 
2 . VËn ® éng b¾t måi cña c©y gäng vã thuéc lo¹i øng ® éng nµo ? 
øng ® éng sinh tr­ëng 	 B. øng ® éng kh«ng sinh tr­ëng 
C. H­íng ® éng d­¬ng 	 D. H­íng ® éng ©m 
Vận động bắt mồi ( g ồm ứng động tiếp xúc và hóa ứng động 
Cây gọng vó 
Cây nắp ấm 
- 
Cảm ơn quí thầy cô 
cùng các em! 
* Ph©n lo¹i : 
- Ứng động nở hoa : 
 + Dưới tác động của ánh sáng : Hoa Bồ công anh nở ra lúc sáng,tối cụp lại 
 + Dưới tác động của nhiệt độ : Hoa Tuylip cụp khi nhiệt độ thấp,nở khi nhiệt độ ấm 
Ứng động ngủ,thức : 
 + ứng động của lá : lá cây me sáng xoè ra,tối cụp l¹i 
 + ứng động của chồi : hoa đào,củ khoai  
* Ph©n lo¹i: 
- Ứng ® éng søc tr­¬ng : Do sù thay ® æi hµm l­îng n­íc trong mét sè tÕ bµo chuyªn ho¸ hoÆc cÊu tróc chuyªn ho¸ gåm : 
 + Søc tr­¬ng nhanh ( C©y trinh n÷ khi va ch¹m) 
 + Søc tr­¬ng chËm ( § ãng më khÝ khæng ) 
- Ứng ® éng tiÕp xóc vµ ho¸ øng ® éng nh ­ c©y b¾t måi 
Quan s¸t h×nh ¶ nh c©y b¾t måi vµ nghiªn cøu phÇn 
em cã biÕt -SGK – trang 104 cho biÕt:øng ® éng kh«ng 
sinh tr­ëng cßn do cơ chế nào gay ra 
 Khi chuẩn bị đem trồng làm thế nào để đánh thức chồi khoai tây ? 
1. Ứ ng ® éng sinh tr­ëng 
Từ ví dụ minh họa trên hãy cho biết ứng ® éng sinh tr­ëng lµ g×? 
 Khi hoa në , h ãy so sánh tốc độ sinh trưởng 
của các tế bào ở hai mặt đối diện của mỗi cánh hoa 
Tèc ®é sinh tr­ëng cña c¸c tÕ bµo ë hai mÆt 
® èi diÖn cña mçi c¸nh hoa kh¸c nhau 
II- C¸c kiÓu øng ® éng 
I- Kh¸i niÖm øng ® éng 
So s¸nh t×m sù kh¸c biÖt trong ph¶n øng h­íng s¸ng 
cña c©y vµ vËn ® éng në hoa ? 
øng ® éng lµ g×? 
- øng ® éng ( vËn ® éng c¶m øng ) lµ h×nh thøc ph¶n øng cña c©y tr­íc t¸c nh©n kÝch thÝch kh«ng ® Þnh h­íng 
Hoa Bå c«ng anh