Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 24: Ứng động (Bản mới)

Kính chào các thầy cô về dự giờ thăm lớp 11A5 
- Hướng động là gì ?- Trình bày nguyên nhân gây ra hướng động . 
KIEÅM TRA BAØI CUÕ 
Bài học mới 
Giaùo 
AÙn 
Ñieän 
Töû 
ỨNG ĐỘNG 
Baøi 24:  
I. Khái niệm ứng động 
Ví dụ 1:cây vạn liên thanh trồng trong lọ gần cửa sổ : cành lá hướng về phía ánh sáng . 
Ví dụ 2:hoa đồng tiền:sáng nở , tối khép cánh lại . 
Đọc SGK mục I, thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi : Hai hiện tượng trên giống và khác nhau ở những điểm nào ? 
Sự khác nhau 
Hoa đồng tiền:sáng nở , tối khép cánh 
Cây vạn liên thanh : cành lá hướng về phía ánh sáng . 
Hướng kích thích 
Cấu tạo cơ quan thực hiện 
Loại cảm ứng 
* Giống nhau : 
- Đều là phản ứng của cơ thể thực vật trả lời kích thích của môi trường . 
- Cơ chế:đều liên quan đến sự sai khác trong tốc độ sinh trưởng của các tế bào tại 2 phía đối diện của cơ quan . 
Sự khác nhau 
Hoa đồng tiền : sáng nở , tối khép cánh 
Cây vạn liên thanh ; cành lá hướng về phía ánh sáng 
Hướng kích thích 
Cấu tạo của cơ quan thực hiện 
Loại cảm ứng 
Từ mọi hướng 
Từ một hướng 
Cấu tạo hình dẹp(lá , cánh hoa , đài hoa , cụm hoa ) 
Cấu tạo hình tròn(thân , cành , rễ của các loại cây ) 
ứng động 
Hướng động 
Từ nội dung trong bảng trên , cho biết thế nào là ứng động ? 
I. Khái niệm ứng động . 
Ứng động là vận động của cây nhằm phản ứng lại sự thay đổi của tác nhân môi trường tác động đồng đều đến các bộ phận của cây(tác nhân kích thích không định hướng ). 
Lưu ý:Cơ chế chung của ứng động là do sự thay đổi trương nước , co rút chất nguyên sinh , biến đổi sinh lí , sinh hóa theo nhịp điệu của đồng hồ sinh học . 
II. Các kiểu ứng động 
 H·y so s¸nh tèc ®é sinh tr­ëng cña c¸c tÕ bµo 
ë 2 mÆt ® èi diÖn cña mçi c¸nh hoa . 
Khi hoa në , mÆt trong hay mÆt ngoµi cña mçi c¸nh 
hoa sinh tr­ëng nhanh h¬n ? 
II. Các kiểu ứng động  1. Ứng động sinh trưởng . 
Tèc ®é sinh tr­ëng cña c¸c tÕ bµo ë hai mÆt 
® èi diÖn cña mçi c¸nh hoa kh¸c nhau 
Ứ ng ® éng sinh tr­ëng lµ g×? Ví dụ minh hoạ ? 
IICác kiểu ứng động 1. Ứng động sinh trưởng . 
 Ứng động nở hoa 
Ví dụ : ứng động nở hoa của cây bồ công anh . 
Khái niệm : ứng động sinh trưởng là vận động cảm ứng do sự khác biệt về tốc độ sinh trưởng của các loại tế bào ở hai phía đối diện nhau của cơ quan ( như : lá,cánh hoa).Thường là vận động liên quan dến đồng hồ sinh học . 
a. Tùy thuộc tác nhân kích thích , ứng động sinh trưởng được chia thành các kiểu tương ứng : quang ứng động , nhiệt ứng động . 
- Quang ứng động : 
Tác nhân kích thích là gì ? 
Tác nhân kích thích là cường độ ánh sáng . 
+ Ứng động nở hoa . 
Cho một vài ví dụ về ứng động nở hoa . 
Ví dụ : hoa bồ công anh , các cụm hoa thuộc họ cúc , 
1. Ứng động sinh trưởng  Khái niệm : ứng động sinh trưởng là vận động cảm ứng do sự khác biệt về tốc độ sinh trưởng của các loại tế bào ở hai phía đối diện nhau của cơ quan ( như : lá,cánh hoa).Thường là vận động liên quan dến đồng hồ sinh học . 
+ ứng ñoäng nôû hoa : 
 Sáng 
Chiều tối 
Hoa bồ công anh 
Quang ứng động 
Tác nhân : 
cường độ ánh sáng 
+ Ứng động của lá : 
Hãy cho một số về ứng động của lá . 
Ví dụ : lá me, lá phượng,lá lạc , lá trinh nữ , sáng xòe ra , tối cụp lại . 
Lá cây me 
- Nhiệt ứng động . 
Tác nhân kích thích là gì ? 
Tác nhân kích thích là sự biến đổi của nhiệt độ . 
+ Ứng động nở hoa . 
Cho một vài ví dụ về ứng động nở hoa . 
Ví dụ : Hoa tuylip , hoa nghệ tây . 
Cơ chế ứng động nở hoa và ứng động của lá là gì ? 
 Do sự sinh trưởng không đồng đều của các tế bào ở mặt trên và mặt dưới của hoa , lá vào những thời điểm khác nhau . 
+ ứng ñoäng nôû hoa : 
Nhieät ứng động 
Tác nhân : 
Söï bieán ñoåi nhieät ñoä 
 t o c 
thấp 
 t o c 
cao 
Hoa ngheä taây 
Hoa Tuylip 
b. Theo hình thức phản ứng có một số dạng ứng động sinh trưởng : vận động quấn vòng , vận động nở hoa do nhiệt độ hoặc ánh sáng , vận động ngủ , thức . 
- Vận động quấn vòng 
- Vaän ñoäng quaán voøng ( taïo giaøn , xoaén oác ). 
- Do söï di chuyeån ñænh , choùp cuûa thaân leo , caùc tua cuoán . Caùc tua cuoán taïo caùc voøng gioáng nhau di chuyeån lieân tuïc quanh truïc cuûa noù 
- Ngoaøi aùnh saùng , nhieät ñoä coøn lieân quan ñeán hoocmoân gibeâralin . 
- Thôøi gian vaø hình daïng quaán voøng tuøy loaøi caây 
BAØI 24 : ÖÙNG ÑOÄNG 
- Vận động nở hoa . 
7h 
24h 
 Ứ ng ® éng në hoa chÞu t¸c ® éng cña yÕu tè nµo ? 
Hoa ngheä taây 
Hoa Tulip 
 t o c 
thấp 
 t o c 
cao 
* Dưới tác động của nhiệt độ : Hoa Tuylip cụp khi 
nhiệt độ thấp,nở khi nhiệt độ ấm ( 25-30 0 C ), hoa mười giờ nở lúc ánh sáng ở nhiệt độ 20-25 0 C. Hoa nghệ tây mang ra khỏi phòng lạnh , có as và t 0 thích hợp sẽ nở . 
Hoa bồ công anh 
 Sáng 
Chiều tối 
Hoa cúc khép cánh lại vào ban đêm và nở khi có ánh sáng,hoa 
Quỳnh , hoa dạ hương , hoa xương rồng nở giữa đêm(11-12 giờ ), 
Hoa me đất nở lúc sáng sớm , hoa thanh long nở lúc hoàng hôn . 
* Dưới tác động của ánh sáng : Hoa Bồ công anh 
 nở ra lúc sáng,tối cụp lại 
Cho ví dụ ? 
9h 
7h 
24h 
10h 
Nhìn vaøo caùc loaøi hoa treân 
 ta xaùc ñònh ñöôïc ñieàu gì ? 
Ñoàng hoà hoa 
- Vaän ñoäng nguû , thöùc . * Laù . 
Phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän moâi tröôøng ( aùnh saùng , nhieät ñoä ). 
 Ñaây laø söï vaän ñoäng tuaân theo nhòp ñieäu ñoàng hoà sinh hoïc . 
BAØI 24 : ÖÙNG ÑOÄNG 
+ Vaän ñoäng nguû , thöùc . * C hoài nguû  
- Khi gaëp ñieàu kieän baát lôïi ( muøa ñoâng laïnh , tuyeát rôi , nhieät ñoä thaáp , aùnh saùng keùo daøi .) —> trao ñoåi chaát choài chaäm vaø yeáu —> choài soáng daïng tieàm aån . 
- Ñaùnh thöùc choài baèng nhieät ñoä , hoùa chaát , kích thích sinh tröôûng 
BAØI 24 : ÖÙNG ÑOÄNG 
Caây ruïng laù muøa ñoâng 
Cho ví dụ minh họa ? 
Tóm lại:-Ứng động sinh trưởng có liên quan đến đồng hồ sinh học , được khởi động và điều chỉnh bởi : ánh sáng , nhiệt độ , hoóc môn thực vật .  - Cơ sở tế bào học của hướng động và ứng động sinh trưởng là như nhau đó là sự sai khác trong tốc độ sinh trưởng của các tế bào tại hai phía đối diện của cơ quan . 
Trong sản xuất con người đã lợi dụng tính ứng động sinh trưởng này của TV để :  Trồng hoa , giữ cho hoa nở đúng vào các dịp lễ tết , kéo dài thời gian ngủ của chồi ( Hoa đào ) 
 Lá cụp lại là do sự va chạm cơ học từ mọi hướng . 
Cho biÕt hiÖn t­îng g× x¶y ra khi va ch¹m vµo c©y trinh n÷? 
2. Ứng ® éng kh«ng sinh tr­ëng . 
  Søc tr­¬ng ë nöa d­íi c¸c chç ph×nh bÞ gi¶m do n­íc di chuyÓn vµo m« l©n cËn lµm l¸ côp l¹i 
øng ® éng kh«ng sinh tr­ëng lµ g×? Cho ví dụ ? 
 Lá cây trinh n÷ cụp lại nhờ cơ chế nào ? 
Mất nước ít 
Mất nước nhiều 
2. ứng động không sinh trưởng  - Ứng động không sinh trưởng là vận động cảm ứng có liên quan đến sức trương nước của các miền chuyên hóa .  - Các dạng ứng động không sinh trưởng  + ứng động sức trương . 
* Ứng động sức trương nhanh 
Ví dụ : Cây trinh nữ . 
- Các dạng ứng động không sinh trưởng  * ứng động sức trương nhanh . Ví dụ : Cây trinh nữ .* Ứng động sức trương chậm  Ví dụ : sự vận động của khí khổng . 
H 2 O 
Nguyên nhân gây đóng mở khí khổng là gì ? 
Do sự biến động hàm lượng nước trong tế bào khí khổng . 
Tại sao hiện tượng cụp lá và đóng mở 
khí khổng lại gọi là ứng động không sinh trưởng ? 
+ Ứng động tiếp xúc và hóa ứng động ( vận động bắt mồi ) 
Hoạt động bắt mồi của cây gọng vó . 
Ứng động tiếp xúc và hóa ứng động như cây bắt mồi do xuất hiện các kích thích lan truyền . 
Vaän ñoäng baét moài ôû thöïc vaät 
Cô cheá : 
- Khi con moài chaïm vaøo : 
 —> Giöõ chaët con moài vaø tieâu huûy ( nhôø caùc tuyeán treân caùc loâng cuûa laù tieát enzim phaân giaûi proâteâin con moài ). 
- Sau vaøi giôø , söùc tröông phuïc hoài ▬ > gai , loâng , naép trôû laïi bình thöôøng . 
 —> Söùc tröông nöôùc giaûm . 
 —> Caùc gai , tua , loâng cuïp , caùc naép ñaäy laïi . 
BAØI 24 : ÖÙNG ÑOÄNG 
Cây nắp ấm 
Mô tả cách bắt mồi và tiêu hủy con mồi của cây ăn sâu bọ ? 
3. Vai trò của ứng động . 
Nhắc lại vai trò của hướng động . 
Hãy nêu vai trò của ứng động đối với đời sống thực vật . 
Ứng động giúp thực vật thích nghi đa dạng đối với sự biến đổi của môi trường để tồn tại và phát triển . 
Củng cố :  
- Cơ quan nào của hoa có ứng động sinh trưởng ? 
Cụm hoa . 
 - Sự vận động nở hoa thuộc ứng động sinh trưởng nào ? 
 Ứng động sinh trưởng . 
Dặn dò 
- Phân biệt ứng động sinh trưởng và ứng động không sinh trưởng . 
- Khi trời mưa các gai,lông của các cây ăn sâu bọ có đậy lại không ? Vì sao ? 
-Nghiên cứu đăc điểm cấu tạo hệ thần kinh ở các nhóm động vật - Bài 26. 
XIN CAÛM ÔN CAÙC THAÀY COÂ.