Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 24: Ứng động - Nguyễn Thị Hường

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC ĐỒNG NGHIỆP THAM DỰ. 
 Nhóm 19 : 1. Lê Thị Hà 
 2. Nguyễn Thị Hường 
I/ Cấu trúc lôgíc : 
I/ Khái niệm ứng động : 
 1/Khái niệm . 
 2/Các loại ứng động . 
 3/Cơ chế . 
II/ Các kiểu ứng động : 
 1/Ứng động sinh trưởng : 
 a/ Khái niệm . 
 b/Nguyên nhân . 
 c/Cơ chế . 
 2/Ứng động không sinh trưởng : 
 a/ Khái niệm . 
 b/Phân loại . 
III/ Vai trò của ứng động : 
II/ Phương pháp : Trực quan-hỏi đáp , SGK- hỏi đáp , thảo luận nhóm . 
II/ Các khái niệm có trong bài : 
Khái niệm ứng động . 
Khái niệm hướng động . 
Khái niệm sinh trưởng . 
Khái niệm ứng động sinh trưởng . 
Khái niệm ứng động không sinh trưởng . 
IV/ Những kỹ năng cần rèn cho HS : - So sánh , phân tích tranh hình , thông tin phát hiện kiến thức . - Kỹ năng trình bày . - Khái quát tổng hợp . - Vận dụng lý thuyết vào thực tiễn . - Kỹ năng hoạt động nhóm , vận dụng kiến thức . 
PHẦN GIẢNG DẠY CỤ THỂ. 
I- Kh¸i niÖm øng ® éng : 
1/Khái niệm : 
GV cho HS quan sát tranh bẽ và trả lời lệnh sau : 
So sánh t×m sù kh¸c biÖt trong ph¶n øng h­íng s¸ng 
vµ vËn ® éng në hoa cña c©y . 
Ánh sáng 
Rễ cây hướng 
sáng âm 
Thân cây 
hướng 
sáng dương 
Vận động hướng sáng của cây 
Ứng động nở hoa 
ø ng ® éng lµ g×? Ví dụ ? 
ø ng ® éng ( vËn ® éng c¶m øng ) lµ h×nh thøc ph¶n øng cña c©y tr­íc t¸c nh©n kÝch thÝch kh«ng ® Þnh h­íng . 
VD : Hoa mười giờ nở lúc 10h sáng ; hoa dạ hương nở về đêm ,.. 
2/Các loại ứng động : 
Quang ứng động 
10h 
Cã nh÷ng t¸c nh©n nµo g©y øng ® éng ë thùc vËt ? 
 Dựa vào các tác nhân kích thích có những 
 ứng động nào ? 
 Ứng ® éng gåm : Quang øng ® éng , nhiÖt øng 
® éng,ho ¸ øng ® éng , øng ® éng tiÕp xóc ,ứng động 
 tổn thương , điện ứng động , 
* Kh¸i niÖm : Ứ ng ® éng sinh tr­ëng lµ kiÓu øng ® éng , trong ® ã c¸c tÕ bµo ë 2 phÝa ® èi diÖn nhau cña c¬ quan ( nh ­ l¸, c¸nh hoa ..) cã tèc ®é sinh tr­ëng kh¸c nhau do t¸c ® éng cña c¸c kÝch thÝch 
 kh«ng ® Þnh h­íng cña t¸c nh©n ngo¹i c¶nh (¸ nh 
 s¸ng , nhiÖt ®é) 
 
* Ví duï : 
 + Phaûn öùng töï veä cuûa caây trinh nöõ . 
 + Phaûn öùng baét moài cuûa thöïc vaät . 
 b. Nguyên nhân : 
 + Thay đổi độ trương nước . 
 + Co rút chất nguyên sinh . 
 + Biến đổi quá trình sinh lí , 	 sinh hoá theo nhịp điệu 	 đồng hồ sinh học . 
Ứng động diễn ra theo cơ chế nào ? 
3/Cơ chế : 
So s¸nh øng ® éng vµ h­íng ® éng ? 
H­íng ® éng 
Ứng ® éng 
Gièng 
Kh¸c 
+ H­íng t¸c nh©n kÝch thÝch 
+C¬ quan 
Thùc hiÖn 
Có những kiểu ứng động nào ? 
 H·y so s¸nh tèc ®é sinh tr­ëng cña c¸c tÕ bµo 
ë 2 mÆt ® èi diÖn cña mçi c¸nh hoa . 
Khi hoa në , mÆt trong hay mÆt ngoµi cña mçi c¸nh 
hoa sinh tr­ëng nhanh h¬n ? 
1. Ứ ng ® éng sinh tr­ëng 
Tèc ®é sinh tr­ëng cña c¸c tÕ bµo ë hai mÆt 
® èi diÖn cña mçi c¸nh hoa kh¸c nhau 
a/ Khái niệm : 
Ứ ng ® éng sinh tr­ëng lµ g×? Ví dụ minh hoạ ? 
7h 
24h 
 Ứ ng ® éng në hoa chÞu t¸c ® éng cña yÕu tè nµo ? 
c/ Cơ chế : 
 + Do tèc ®é sinh tr­ëng kh«ng ®ång ®Òu t¹i 2 phÝa ®èi diÖn cña c¬ quan g©y nªn 
 + Biến đổi quá trình sinh lí , sinh hoá theo nhịp điệu đồng hồ sinh học . 
 + Có sự tham gia của các hoocmon thực vật : auxin,giberalin ,. 
* Yêu cầu HS phân tích một số ví dụ : 
 Ứng động sinh trưởng diễn ra theo cơ chế nào ? 
1 - Ứng động nở hoa : 
Ứng động nở hoa có sự tham gia của yếu tố nào ? 
Hoa ngheä taây 
Hoa Tulip 
 t o c 
thấp 
 t o c 
cao 
+ Dưới tác động của nhiệt độ : Hoa Tuylip cụp khi 
nhiệt độ thấp,nở khi nhiệt độ ấm 
Hoa bồ công anh 
 Sáng 
Chiều tối 
Cơ quan nào của hoa có ứng động sinh trưởng ? 
+ Dưới tác động của ánh sáng : Hoa Bồ công anh 
 nở ra lúc sáng,tối cụp lại 
 2- Ứng động ngủ,thức : 
 + ứng động của lá : lá cây me sáng xoè ra,tối cụp l¹i 
+ ứng động của chồi : hoa đào,củ khoai , 
 Khi chuẩn bị đem trồng làm thế nào để đánh thức chồi khoai tây ? 
Trong sản xuất con người đã lợi dụng tính ứng động sinh trưởng này của TV để làm gì ?  Trồng hoa , giữ cho hoa nở đúng vào các dịp lễ tết , kéo dài thời gian ngủ của chồi ( Hoa đào ) 
 Lá cụp lại là do sự va chạm cơ học từ mọi hướng . 
Cho biÕt hiÖn t­îng g× x¶y ra khi va ch¹m vµo c©y trinh n÷? 
2. Ứng ® éng kh«ng sinh tr­ëng : 
 a/ Khái niệm : 
  Søc tr­¬ng ë nöa d­íi c¸c chç ph×nh bÞ gi¶m do n­íc di chuyÓn vµo m« l©n cËn lµm l¸ côp l¹i 
øng ® éng kh«ng sinh tr­ëng lµ g×? Cho ví dụ ? 
 Lá cây trinh n÷ cụp lại nhờ cơ chế nào ? 
Mất nước ít 
Mất nước nhiều 
 * Kh¸i niÖm : Ứ ng ® éng kh«ng sinh tr­ëng lµ kiÓu øng ® éng kh«ng cã sù sinh tr­ëng d·n dµi cña c¸c tÕ bµo thùc vËt 
 VD: Ứng động của cây trinh nữ khi va chạm , 
 
Nguyên nhân đóng , 
 mở khí khổng ? 
Mất nước ít 
Mất nước nhiều 
Do sự biến động 
hàm lượng nước trong 
 tế bào khí khổng 
H 2 O 
Tại sao hiện tượng cụp lá và đóng mở 
khí khổng lại gọi là ứng động không sinh trưởng ? 
b/ Ph©n lo¹i: 
- Ứng ® éng søc tr­¬ng : Do sù thay ® æi hµm l­îng n­íc trong mét sè tÕ bµo chuyªn ho¸ hoÆc cÊu tróc chuyªn ho¸ gåm : 
 + Søc tr­¬ng nhanh ( C©y trinh n÷ khi va ch¹m) 
 + Søc tr­¬ng chËm ( § ãng më khÝ khæng ) 
- Ứng ® éng tiÕp xóc vµ ho¸ øng ® éng nh ­ c©y b¾t måi do xuất hiện các kích thích lan truyền . 
Quan s¸t h×nh ¶ nh c©y b¾t måi vµ nghiªn cøu phÇn 
em cã biÕt -SGK – trang 104 cho biÕt:øng ® éng kh«ng 
sinh tr­ëng cßn cã lo¹i nµo kh¸c ? 
Cho biết sự khác nhau giữa hoạt động bắt mồi của cây gọng vó với vận động cụp lá và đóng mở khí khổng ? 
Cây gọng vó 
* Yêu cầu HS tìm thêm một số ví dụ khác về ứng động không sinh trưởng : cây nắp ấm , cây bèo đất , 
Ph©n biÖt øng ® éng sinh tr­ëng vµ øng ® éng kh«ng sinh tr­ëng ? 
ChØ tiªu ph©n biÖt 
Kh¸i niÖm 
T¸c nh©n 
C¬ chÕ 
III- Vai trß cña øng ® éng 
1. Sù côp l¸ cña c©y trinh n÷ gióp Ých g× 
cho c©y ? 
2. Hiện tượng hoa nở hay cụp lại dưới 
tác động của nhiệt độ , ánh sáng có 
ý nghĩa như thế nào ? 
3. Ở vùng khí hậu lạnh cây rụng lá và 
chồi ngủ có tác dụng gì ? 
 4. Hiện tượng cây bắt mồi ở một số TV 
có ý nghĩa như thế nào ? 
5. Ứ ng ® éng cã vai trß g× ® èi víi 
® êi sèng thùc vËt ? 
1. So s¸nh øng ® éng vµ h­íng ® éng ? 
H­íng ® éng 
Ứng ® éng 
Gièng 
Kh¸c 
+ H­íng t¸c nh©n kÝch thÝch 
+C¬ quan 
Thùc hiÖn 
V/ Bài tập GV : 
2. Ph©n biÖt øng ® éng sinh tr­ëng vµ øng ® éng kh«ng sinh tr­ëng ? 
ChØ tiªu ph©n biÖt 
Kh¸i niÖm 
T¸c nh©n 
C¬ chÕ 
XIN CAÛM ÔN CAÙC THAÀY COÂ.