Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 27, Phần 2: Cảm ứng ở động vật - Dương Phúc Em

TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NGUYỄN ĐÁNG 
MÔN SINH HỌC 
Giáo viên : DƯƠNG PHÚC EM 
KIỂM TRA BÀI CỦ 
Cảm ứng ở động vật là gì ? Chi ví dụ ? 
Là phản ứng ( trả lời ) lại các kích thích từ môi trường sống để tồn tại và phát triển . Tốc độ biểu hiện nhanh 
Ví dụ : khi trời lạnh chim và thú có hiện tượng xù lông 
Một cung phản xạ gồm các bộ phận nào ? Cho ví dụ ? 
Gồm có : 
+ Bộ phận tiếp nhận kích thích ( thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm ) 
+ Bộ phân tích , tổng hợp kích thích ( tủy sống ) 
+ Bộ phận thực hiện phản ứng ( cơ,tuyến ) 
 Ví dụ : khi bị gai nhọn đâm vào tay 
BÀI 27 CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT ( tiếp theo ) 
MỤC TIÊU BÀI HỌC 
Nêu được sự phân hóa về cấu tạo của hệ thần kinh dạng ống 
Trình bày được sự ưu việt trong họat động của hệ thần kinh dạng ống 
Nội dung bài học 
3.Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng ống 
 a. Cấu trúc của hệ thần kinh dạng ống 
 b.Họat động của hệ thần kinh dạng ống 
3.Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh ống  
 a.Cấu trúc của hệ thần kinh dạng ống 
?. Hệ thần kinh dạng ống có ở những lòai động vật nào . 
Hệ thần kinh dạng ống có ở động có xương sống như : cá,lưỡng cư , bò sát , chim và thú ( người ) 
3.Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh lưới  a.Cấu trúc của hệ thần kinh dạng ống 
 Hệ thần kinh dạng ống được cấu tạo gồm những bộ phận nào ? 
Não bộ 
Tủy sống 
Hạch thần kinh 
Dây thần kinh 
Cấu tạo gồm : Não bộ ; tủy sống ; hạch thần kinh ; dây thần kinh 
3.Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh ống  a.Cấu trúc của hệ thần kinh dạng ống 
Não bộ 
Tủy sống 
Hạch thần kinh 
Dây thần kinh 
 Hệ thần kinh dạng ống ở người được chia làm mấy phần ? 
Gồm hai phần : Thần kinh trung ương và thần kinh ngọai biên 
3.Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh lưới  a.Cấu trúc của hệ thần kinh dạng ống 
N·o 
Tủsèng 
Hệ thần kinh trung ương được cấu tạo gồm những thành phần nào ? 
Hệ thần kinh ngọai biên gồm những thành phần nào ? 
Dây thần kinh não 
Dây thần kinh tủy 
Hạch thần kinh 
3.Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh lưới  a.Cấu trúc của hệ thần kinh dạng ống 
Vì sao , các họat động của động vật có hệ thần kinh ống ngày càng đa dạng,chính xácvà hiệu quả ? 
Vì cùng với sự tiến hóa của hệ thần kinh dạng ống , số lượng tế bào thần kinh ngày lớn,sự liên kết và phối hợp họat động của các tế bào thần kinh ngày càng phức tạp và hòan thiện  các họat động của động vật ngày càng đa dạng , chính xác và hiêu quả 
Vậy,hãy mô tả quá trình tiến hóa của hệ thần kinh dạng ống ở động vật ? 
Một số lượng rất lớn tế bào thần kinh tập trung lại thành một ống nằm ở phía lưng , tạo thành thần kinh trung ương . Đầu trước của ống phát triển thành não bộ,phần sau hình thành tủy sống . 
Não bộ chia làm 5 phần với chức năng khác nhau là : Bán cầu đại não ; não trung gian ; não giữa ; tiểu não và hành não . 
Bán cầu đại não rất phát triển , có vai trò điều khiển các họat động của cơ thể . 
3.Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh lưới  b.Họat động của hệ thần kinh dạng ống 
Hệ thần kinh dạng ống họat động theo nguyên tắc nào ? 
Hệ thần kinh dạng ống họat động theo nguyên tắc phản xạ 
Có mấy kiểu phản xạ ở động vật có hệ thần kinh dạng ống ? 
Có hai kiểu phản xạ : phản xạ đơn giản ( phản xạ không điều kiện ) và phản xạ phức tạp ( phản xạ có điều kiện ) 
Phản xạ có điều kiện là gì ? 
Phản xạ không điều kiện là gì ? 
Bẩm sinh , bản năng , bền vững ,do một số tế bào thần kinh tham gia và tủy sống 
Là phản xạ có được là do học tập , rút kinh nghiệm,không bền vững ,do một số lượng lớn tế bào thần kinh tham gia , đặc biệt là tế bào thần kinh vỏ não . 
3.Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh lưới  b.Họat động của hệ thần kinh dạng ống 
Sơ đồ cung phản xạ tự vệ ở người 
Một cung phản xa tự vệ ở người gồm những bộ phận nào ? 
+ bộ phận tiếp nhận kích thích : thụ quan đau ở da . 
+ sợi cảm giác của dây thần kinh tủy . 
+ Bộ phận phân tích , tổng hợp kích thích : tủy sống . 
+ Sợi vận động của dây thần kinh tủy . 
+ Bộ phận thực hiện : các cơ ở tay . 
3.Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh lưới  b.Họat động của hệ thần kinh dạng ống 
Quan sát hình , cho biết : tác nhân kích thích ; bộ phận tiếp nhận kích thích;Bộ phận truyền tin;bộ phận tổng hợp kích thích ; ; bộ phận thực hiện ? 
Đường cảm giác 
Cơ quan cảm nhận 
Tác nhân kích thích 
Tủy sống 
Cơ co 
Đường vận động 
S ơ đồ phản xạ đầu gối 
Giải thích vì sao khi bị kích thích ở đầu gối thì cơ chân co lại ? 
Khi hích thích ở đầu gói thì co chân lại vì đây là phản ứng tự vệ . Khi bị kích thích , thụ quan đầu gối đưa tin về tủy sống và từ đây , lệnh đi đến chân làm cơ chân co lại . 
Cho biết phản xạ co chân khi bị kích thích ở đầu gối là phản xạ có điều kiện hay không điều kiện ? vì sao ? 
Là phản xạ không điều kiện , vì có tính di truyền , bản năng , bền vững,đặc trưng cho từng lòai 
3.Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh lưới  b.Họat động của hệ thần kinh dạng ống 
Thực hiện lệnh trong SGK 
Giả sử bạn đang đi chơi , bất ngờ gặp một con chó dại ngay trước mặt . 
Bạn sẽ có phản ứng ( hành động ) như thế nào ? 
Bạn sẽ suy nghĩ là : bỏ chạy hay đứng im ; tìm gậy đánh đuổi;trèo lên cây ;.. 
Hãy cho biết bộ phận tiếp nhận kích thích ; Bộ phận xử lí , quyết định hành động ; Bộ phận thực hiện phản xạ tự vệ ? 
Bộ phận tiếp nhận là mắt ; bộ phận xử lí thông tin , quyết định hành động là não bộ ; Bộ phận thực hiện là cơ chân , tay . 
Hãy ghi lại tất cả những suy nghĩ diễn ra trong đầu của bạn khi đối phó với chó dại ? 
Nên làm thế nào bây giờ ; chó dại có vi trùng gây bệnh dại ; nếu bị cắn có thể sẽ bị chết ; nên bỏ chạy hay chống lại ; nếu bỏ chạy thì chó dại sẽ chạy theo ;.. 
Đâylà phản xạ có điều kiện hay không có điều kiện ? Tại sao ? 
Đây là phản xạ có điều kiện vì phải qua học tập , rút kinh nghiệm ; dựa vào kinh nghiệm đã có mà xử lý thông tin của mỗi người khác nhau . 
3.Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh lưới  b.Họat động của hệ thần kinh dạng ống 
Tóm lại : cùng với sự tiến hóa của hệ thần kinh dạng ống , số lượng các phản xạ ngày càng nhiều,đặc biệt là phản xạ có điều kiện ngày càng tăng và giúp động vật thích nghi tốt hơn với môi trường sống 
Củng cố kiến thức 
+ Học sinh đọc phần tóm tắt đóng khung SGK trang 113 
+ Học sinh hãy cho biết sự tiến hóa của hệ thần kinh ; cơ chế phản xạ ở các lòai động vật khác nhau ? 
Ph¶n øng chÝnh x¸c , mau lĐ , phøc t¹p. 
C¶m øng b»ng sù co rĩt cđa chÊt nguyªn sinh 
Ph¶n øng toµn th©n , thiÕu chÝnh x¸c . 
Ph¶n øng ® Þnh khu , thiÕu chÝnh x¸c . 
Ph¶n øng ® Þnh khu , chÝnh x¸c h¬n . 
HƯ thÇn kinh cã sù tËp trung dÇn : 
Ch­a cã hƯ thÇn kinh ë ® éng vËt nguyªn sinh 
ThÇn kinh d¹ng l­íi ë ruét khoang 
ThÇn kinh d¹ng chuçi h¹ch ë giun 
HƯ thÇn kinh tËp trung thµnh 3 khèi : h¹ch n·o , h¹ch ngùc,h¹ch bơng(s©u bä ) 
ThÇn kinh d¹ng èng 
Hướng dẫn học bài 
+ Học sinh học thuộc bài và trả lời các câu hỏi SGK 
+ Đọc mục “ Em có biết ” để hiểu thêm kiến thức . 
+ Ôn tập kiến thức bài 28” Điện thế nghỉ ” 
XIN CẢM ƠN QUÍ THẦY, CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH LỚP 11A3 
TẠM BIỆT VÀ HẸN GẶP LẠI