Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 29: Điện thế hoạt động và sự lan truyền xung thần kinh - Đặng Thị Thùy Trang

Xin kính chào quý thầy cô 
 và các em học sinh lớp 11B9 ! 
Giáo viên : Đặng Thị Thùy Trang 
Kiểm tra bài cũ : 
Câu 1. Thế nào là điện thế nghỉ? Các yếu tố tham gia 
hình thành điện thế nghỉ? 
Câu 2. Nêu vai trò của bơm Na – K trong việc hình thành điện thế nghỉ? 
BÀI 29 – TIẾT 32 
ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG 
VÀ SỰ LAN TRUYỀN XUNG THẦN KINH 
I. Điện thế hoạt động 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
Điện cực 1 
Điện cực 2 
Điện kế 
màng 
Sợi thần kinh 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
Đuôi gai 
Nhân 
Sợi trục 
Bao miêlin 
Eo Ranviê 
Thân nơron 
 Điện thế trong sợi 
trục bị thay đổi như thế 
 nào ? 
Vậy khi nào xuất hiện điện thế động ? 
1. Đồ thị điện thế hoạt động 
Điện thế đỉnh 
Điện thế động có mấy 
giai đoạn ? Kể tên . 
 Điện thế hoạt động gồm 3 giai đoạn : 
 + Mất phân cực ( khử cực ). 
 + Đảo cực . 
 + Tái phân cực . 
 Các em hãy quan sát đồ thị 
2. Cơ chế hình thành điện thế hoạt động 
Ở trạng thái điện thế nghỉ 
 nồng độ ion Na+ và K+ 
bên trong và ngoài tế bào 
như thế nào? 
Bên trong tế bào 
Bên ngoài tế bào 
Màng tế bào 
K + 
K + 
K + 
K + 
K + 
K + 
Cổng K + 
đóng 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
Cổng Na + mở 
K + 
K + 
K + 
Giai đoạn mất phân cực và đảo cực 
Hình 29.2. Cơ chế hình thành điện thế hoạt động 
Màng tế bào 
Bên ngoài tế bào 
Bên trong tế bào 
K + 
K + 
K + 
K + 
Na + 
Cổng K + mở rộng 
Cổng Na + đóng 
K + 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
Na + 
K + 
K + 
K + 
K + 
Giai đoạn tái phân cực 
 Giai đoạn tái phân cực : 
Ion K + đi qua màng tế bào ra ngoài 
 Mặt trong màng tích điện âm 
 Mặt ngoài màng tích điện dương . 
* Khái niệm điện thế hoạt động : 
 Điện thế hoạt động là sự biến đổi điện thế nghỉ , từ phân cực sang mất phân cực , đảo cực và tái phân cực . 
 Giai đoạn mất phân cực và giai đoạn đảo cực : 
Cổng Na + mở , Na + đi qua màng vào trong tế bào gây mất phân cực và đảo cực . 
 Na + tích điện dương đi vào làm trung hòa điện tích âm ở mặt trong tế bào ( ứng với giai đoạn mất phân cực ). 
 Na + còn đi vào dư thừa làm cho mặt trong màng tế bào tích điện dương so với mặt ngoài màng tích điện âm ( ứng với giai đoạn đảo cực ). 
II. Lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh 
 Điện thế hoạt động khi xuất hiện được gọi là 
xung TK hay xung điện . 
Xung thần kinh là gì? 
Dựa vào cấu tạo, sợi thần kinh chia thành 
mấy loại? 
Sợi thần kinh không có bao miêlin có 
đặc điểm gì ? 
1. Lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh không có bao miêlin 
 Đặc điểm sợi TK không có bao miêlin : Sợi TK trần , không có bao miêlin bao bọc . 
1. Lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh không có bao miêlin 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
_ 
_ 
_ 
_ 
_ 
_ 
_ 
_ 
_ 
+ 
+ 
+ 
_ 
Chiều lan truyền của xung thần kinh 
Xung thần kinh lan truyền trên sợi thần kinh khộng có bao miêlin 
Chiều lan truyền của xung thần kinh 
Xung thần kinh lan truyền trên sợi thần kinh không có bao miêlin 
Quan sát hình 29.3 cho biết cách thức và cơ chế lan truyền xung TK trên sợi TK không có bao miêlin . 
 Cách thức lan truyền xung TK: Lan truyền liên tục từ vùng này sang vùng kế tiếp ở phiá trước cuả sợi TK. 
 Cơ chế lan truyền xung TK: Do mất phân cực , đảo cực và tái phân cực liên tiếp từ điểm này sang điểm khác . 
2. Lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh có 
bao miêlin 
Sợi thần kinh có bao miêlin có 
đặc điểm gì ? 
 Đặc điểm sợi TK có bao miêlin : Có bao miêlin bao bọc không liên tục tạo thành các eo Ranviê . 
Xem đoạn phim và cho biết cách thức và cơ chế lan truyền xung TK trên sợi TK có bao miêlin . 
 Cách thức lan truyền xung TK: Nhảy cóc từ eo Ranviê này sang eo Ranviê khác . 
 Cơ chế lan truyền xung TK: Do mất phân cực , đảo cực và tái phân cực diễn ra ở các eo Ranviê cạnh nhau . 
Tại sao xung TK lan truyền trên sợi TK có bao miêlin theo cách nhảy cóc ? 
So sánh tốc độ lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh có và không có bao miêlin ? 
 Xung thaàn kinh lan truyeàn theo caùc boù sôïi thaàn kinh coù bao mieâlin töø voû naõo xuoáng ñeán caùc cô ngoùn chaân laøm ngoùn chaân co laïi . Haõy tính thôøi gian xung thaàn kinh lan truyeàn töø voû naõo xuoáng ngoùn chaân ( bieát chieàu cao cuûa ngöôøi naøo ñoù laø 1,6 m, toác ñoä lan truyeàn laø 100 m/ giaây ). 
Thôøi gian xung thaàn kinh lan truyeàn töø voû naõo xuoáng ngoùn chaân laø : 
1,6 m : 100 m / giaây = 0,016 giaây 
Bài tập 
Caù Ñuoái 
Ñieän phaùt ra laø 60V 
Caù Chình 
Ñieän phaùt ra laø 600V 
Caù Nheo 
Ñieän phaùt ra laø 400V 
CỦNG CỐ BÀI HỌC 
Câu 1: Xung thần kinh là : 
A. sự xuất hiện điện thế hoạt động 
B. thời điểm sắp xuất hiện điện thế hoạt động 
C. thời điểm chuyển giao giữa điện thế nghỉ sang điện thế hoạt động 
D. thời điểm sau khi xuất hiện điện thế hoạt động 
Câu 2: Vì sao trong ĐTHĐ xảy ra giai đoạn mất phân cực ? 
A. Do Na + đi vào làm trung hoà điện tích d ương trong màng TB. 
B. Do Na + đi vào làm c ân bằng điện tích trong và ngoài màng TB. 
C. Do K + đi vào làm trung hoà điện tích âm trong màng TB. 
D. Do K + đi vào làm trung hoà điện tích trong và ngoài màng TB. 
CỦNG CỐ BÀI HỌC 
Câu 3: Vì sao sự lan truyền xung thần kinh trên sợi trục có bao miêlin lại “ nhảy cóc ” ? 
A. Vì giữa các eo Ranvie , sợi trục bị bao bằng bao miêlin cách điện . 
B. Vì tạo cho tốc độ truyền xung nhanh . 
C. Vì không thay đổi tính thấm của màng chỉ xảy ra tại các eo Ranvie . 
D. Vì đảm bảo cho sự tiết kiệm năng lượng . 
BÀI TẬP VỀ NHÀ 
Giai ñoaïn 
Coång Na + 
Coång K + 
Điện tích trong maøng 
Điện tích ngoaøi maøng 
Ñieän theá nghæ 
Ñieän theá hoaït ñoäng 
Maát phaân cöïc 
Ñaûo cöïc 
Taùi phaân cöïc 
Phaân bieät cô cheá hình thaønh ñieän theá nghæ vaø ñieän theá hoaït ñoäng ? 
Trên sợi không có bao miêlin 
Trên sợi có bao miêlin 
Cách thức lan truyền 
Cơ chế lan truyền 
Tốc độ lan truyền 
Tiêu tốn năng lượng 
So sánh sự dẫn truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh không có và có bao miêlin 
Về nhà : 
 Học bài 
 Đọc trước bài 30: Truyền tin qua xináp . 
XIN CẢM ƠN 
CÁC THẦY CÔ VÀ CÁC EM!