Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 3: Thoát hơi nước (Bản hay)

Chúc các em học tập tập tốt 
Chào 11C1 
10 – 9 - 2009 
 Kiểm tra bài cũ : 
Hãy cho biết Điểm khác biệt giữa sự vận chuyển của dòng mạch gỗ và dòng mạch rây ? 
 Mạch gỗ : Sự vận chuyển ngược chiều trọng lực , phải có lực cản thấp . T hành phần của dòng mạch gỗ hướng lên trên. Là những TB chết tạo thành ống mạch gỗ rỗng nên di chuyển nhanh . 
 Mạch rây : Sự vận chuyển xuôi dòng theo chiều trọng lực . Thành phần mạch rây không chỉ hướng xuống dưới mà còn đến các cơ quan dự trữ ở phía trên ( Hạt, quả ). Là những TB Sống, không tạothành ống rỗng nên 
di chuyển chậm . 
Các yếu tố ( Động lực ) giúp cho nước được vận chuyển từ rễ  thân  lá 
1 
1 
2 
2 
LỰC ĐẨY CỦA RỄ 
LỰC HÚT CỦA LÁ 
LỰC LIÊN KẾT GIỮA CÁC PHÂN TỬ NƯỚC 
Các yếu tố ( Động lực ) nào giúp 
cho nước được vận chuyển từ 
rễ  thân  lá ? 
 Kiểm tra bài cũ : 
Bài trước chúng ta đã nghiên cứu về sự vân chuyển các chất trong cây . 
Ngoài ý nghĩa là động lực đầu trên của dòng mạch gỗ, giúp vận chuyển các chất từ rễ đến mọi cơ quan của cây trên mặt đất , thoát hơi nước còn có vai trò gì đối với cây , và thoát nước như thế nào ? 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
 Bắt đầu thí nghiệm Sau thí nghiệm 24 giờ 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
I.VAI TRÒ CỦA QUÁ TRÌNH THOÁT HƠI NƯỚC: 
 1) Lượng nước cây sử dụng và vai trò của nó trong cây : 
	 Khoảng 98% lượng nước mà rễ cây hấp thụ được bị mất đi qua con đường thoát hơi nước.Chỉ có 2% lượng nước đi qua cây được sử dụng để tạo môi trường cho các hoạt động sống , trong đó có chuyển hóa vật chất , tạo vật chất hữu cơ cho cơ thể . 
 So sánh tỉ lệ giữa lượng nước cây sử dụng để trao đổi tạo chất hữu cơ và lượng nước cây hấp thu được? 
vậy sự thoát hơi nước của cây có vai trò gì? 
2) Vai trò của quá trình thoát hơi nước đối với đời sống của cây : 
 +) Thoát hơi nước là động lực đấu trên để hút dòng nước và ion khoáng từ rễ lên các cơ quan , bộ phân của cây . 
 +) Nhờ có thoát hơi nước , khí khổng mở ra cho khí CO 2 khuếch tán vào lá cung cấp cho quá trình quang hợp 
Ví dụ: ngô thoát 250 kg nước để tổng hợp 1 kg chất khô, lúa mì hay khoai tây thoát 600kg nước mới tổng hợp được 1kg chất khô. Vậy sự thoát hơi nước liên quan với quá trình tổng hợp chất hữu cơ của thực vật như thế nào? 
 Khí khổng mở cho khí CO2 khuếch tán vào lá cung cấp cho quá trình quang hợp 
 Tại sao những ngày nắng, nóng mà cây vẫn xanh tươi ? 
 +) Nhờ có thoát hơi nước , giúp hạ nhiệt độ cho lá nên lá không bị đốt nóng 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
I.VAI TRÒ CỦA QUÁ TRÌNH THOÁT HƠI NƯỚC: 
Nước từ trong cây thoát ra ngoài môi trường qua bộ phận nào ? 
II.THOÁT HƠI NƯỚC QUA LÁ: 
1. Lá là cơ quan thoát hơi nước 
Nghiên cứu SGK và cho biết kết quả thí nghiệm của Garô chứng tỏ lá là cơ quan thoát hơi nước? Qua bảng 3 SGK ? 
Bảng kết quả thực nghiệm của Garô . 
Tên cây 
Mặt lá 
Số lượng 
Khí khổng/mm 2 
Thoát hơi nước 
(mg/24h) 
Cây thược dược 
(Dahlia variabilis ) 
Mặt trên 
Mặt dưới 
22 
30 
500 
600 
Cây đoạn 
( Tilia sp.) 
Mặt trên 
Mặt dưới 
0 
60 
200 
490 
Cây thường xuân 
( Hedera helix) 
Mặt trên 
Mặt dưới 
0 
80 
0 
180 
I.VAI TRÒ CỦA QUÁ TRÌNH THOÁT HƠI NƯỚC: 
II.THOÁT HƠI NƯỚC QUA LÁ: 
1. Lá là cơ quan thoát hơi nước: 
 - Khí khổng và lớp cu tin bao phủ bề mặt lá là 
 những cấu trúc tham gia vào quá trình thoát hơi của lá 
 - Chủ yếu là qua khí khổng phân bố ở mặt dưới của lá 
* Lưu ý: Lá cây thường xuân và nhiều loài cây khác cũng như những cây sống ở sa mạc ở biểu bì trên không có khí khổng nhưng có lớp cu tin day và không thoát hơi nước qua mặt trên của lá 
 - Mặt dưới có nhiều khí khổng hơn mặt trên nên có cường độ thoát hơi nước cao hơn ở cả 3 loài cây . 
 - Hơi nước có thể khuếch tán qua bề mặt lá . Trường hợp này gọi là thoát hơi nước qua cutin . 
1, Những số liệu nào khẳng định số lượng khí khổng có vai trò quan trọng trong sự thoát hơi nước của lá cây ? 
Nghiên cứu bảng 3 trả lời các câu hỏi sau ? 
2, Vì sao mặt trên của cây đoạn không có khí khổng , nhưng vẫn có sự thoát hơi nước ? 
3, Vậy những cấu trúc nào tham gia vào sự thoát hơi nước ? 
4, Vì sao mặt trên của cây đoạn không có khí khổng , nhưng vẫn có sự thoát hơi nước còn cây thường xuân thì không ? 
 Khí khổng 
2. Các con đường thoát hơi nước : 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
I.VAI TRÒ CỦA QUÁ TRÌNH THOÁT HƠI NƯỚC: 
II.THOÁT HƠI NƯỚC QUA LÁ: 
1. Lá là cơ quan thoát hơi nước: 
 +) Qua khí khổng +) Qua cu tin 
a.Thoát hơi nước qua khí khổng 
Thành dày 
H3.4 Khí khổng 
a 
b 
 a.Khí khổng mở 
 b Khí khổng đóng 
Thành mỏng 
H. Mô tả cấu tạo tế bào khí khổng? 
* Cấu tạo tế bào khí khổng: (H 3.4SGK) 
Là các tế bào hạt đậu 
 Có khả năng đóng , mở 
H. Nghiên cứu SGK và giải thích cơ 
chế đóng mở khí khổng? 
 *Cơ chế đóng mở khí khổng 
 -Khi no nước, thành mỏng của khí khổng căng ra làm cho thành dày cong theo  khí khổng mở  thoát hơi nước mạnh 
 -Khi mất nước,thành mỏng hết căng,thành dày duỗi thẳng  khí khổng khép lại  thoát hơi nước yếu 
H 3 . 4 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
I.VAI TRÒ CỦA QUÁ TRÌNH THOÁT HƠI NƯỚC: 
II.THOÁT HƠI NƯỚC QUA LÁ: 
1. Lá là cơ quan thoát hơi nước: 
2. Các con đường thoát hơi nước : 
 +) Qua khí khổng +) Qua cu tin 
a.Thoát hơi nước qua khí khổng 
b.Thoát hơi nước qua cutin trên biểu bì lá 
Thế nào là thoát hơi nước qua cu tin? 
 - Hơi nước có thể khuếch tán qua bề mặt lá ( Lớp biểu bì của lá) gọi là thoát hơi nước qua cutin 
 -Lớp cutin càng dày thoát hơi nước càng giảm và ngược lại 
 Lá non và lá già,loại lá nào thoát hơi nước qua cutin mạnh hơn?Vì sao? 
 + Lá non thoát hơi nước qua cutin mạnh hơn 
 + Do có sự rạn nứt cu tin 
III. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUÁ TRÌNH THOÁT HƠI NƯỚC 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
I.VAI TRÒ CỦA QUÁ TRÌNH THOÁT HƠI NƯỚC: 
II.THOÁT HƠI NƯỚC QUA LÁ: 
 - Qua nghiên cứu thấy cây cải bắp thoát hơi nước khá mạnh ; cây lúa thời kì làm đòng thoát hơi nước mạnh nhất ... 
Vậy sự thoát hơi nước còn chịu ảnh hưởng những yếu tố nào ? 
 - Nước,ánh sáng,nhiệt độ,gió,các ion khoáng ... điều tiết hàm lượng nước trong tế bào khí khổng,làm tăng hay giảm độ mở khí khổng  ảnh hưởng đến thoát hơi nước 
Nghiên cứu phần III (SGK) và cho biết . 
 Những yếu tố nào ảnh hưởng đến thoát hơi nước ? 
 - Sự thoát hơi nước còn chịu ảnh hưởng của:đặc điểm sinh học của loài , giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây . 
 Quá trình sinh trưởng , phát triển của cây chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố trong môi trường , quá trình thoát nước của lá có tương tự như vậy không ? 
Những tác nhân ảnh hưởng đến độ mở khí khổng sẽ ảnh hưởng đến sự thoát hơi nước . 
Những tác nhân chủ yếu ảnh hưởng đến sự thoát hơi nước : 
 Nước : Điều kiện cung cấp nước và độ ẩm không khí ảnh hưởng nhiều đến sự thoát hơi nước thông qua việc điều tiết độ mở của khí khổng 
Ánh sáng : Khi cây được chiếu sáng thì khí khổng mở . Độ mở của khí khổng tăng từ sáng đến trưa và nhỏ nhất lúc chiều tối . Ban đêm khí khổng hé mở . 
Nhiệt độ , gió , ion khoáng:ion Kali làm tăng sự thoát hơi nước 
Lưu ý: 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
 I.VAI TRÒ CỦA QUÁ TRÌNH THOÁT HƠI NƯỚC: 
 II.THOÁT HƠI NƯỚC QUA LÁ: 
 III. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUÁ TRÌNH THOÁT HƠI NƯỚC 
 IV. CÂN BẰNG NƯỚC VÀ TƯỚI TIÊU HỢP LÍ CHO CÂY TRỒNG: 
 Muốn cây phát triển bình thường , cần tưới nước hợp lí như thế nào ? 
 -) Cân bằng nước được tính bằng sự so sánh lượng nước do rễ hút vào (A) và lượng nước thoát ra (B): 
 1. Cân bằng nước : 
 Thế nào là cân bằng nước của cây trồng ? 
 +) Khi A = B, mô cây đủ nước , cây phát triển bình thường . 
+) Khi A > B, mô cây dư thừa nước , cây phát triển bình thường . 
+) Khi A < B, mô cây thiếu nước , cây có thể bị chết . Do đó năng suất của cây sẽ giảm 
2. Tưới tiêu hợp lý cho cây : 
 -) Căn cứ vào đặc điểm di truyền , pha sinh trưởng , phát triển của giống và loài cây , đặc điểm của đất và thời tiết mà cung cấp nước cho cây một cách hợp lý 
1 
2 
1 
1 
2 
2 
TRÒ CỦA QUÁ 
TRÌNH THOÁT 
 HƠI NƯỚC 
II. THOÁT HƠI 
NƯỚC QUA LÁ: 
IV. CÂN BẰNG NƯỚC 
 VÀ TƯỚI TIÊU HỢP 
LÍ CHO CÂY TRỒNG: 
III. CÁC NHÂN TỐ 
ẢNHHƯỞNG ĐẾN 
 QUÁ TRÌNH THOÁT 
 HƠI NƯỚC 
- Lượng nước cây sử dụng và 
vai trò của nó trong cây : 
- Lá là cơ quan thoát hơi nước: 
Các con đường 
 thoát hơi nước : 
- Vai trò của quá trình thoát hơi 
nước đối với đời sống của cây :  
- Thoát hơi nước 
qua khí khổng 
- Thoát hơi nước qua 
cutin trên biểu bì lá 
a 
b 
 Cân bằng nước : 
 Tưới tiêu hợp lý cho cây : 
BÀI 3: THOÁT HƠI NƯỚC 
Củng cố: 
Câu 1. Các con đường 
thoát hơi nước : 
 Cu tin 
 Khí khổng 
 Lá 
 Cả A và B 
D 
Câu 2. Tác nhân chủ yếu điều 
tiết độ mở của khí khổng là : 
A. Ánh sáng 
B. Nước 
C. nhiệt độ 
D. Gió 
Câu 3. Ở thực vật hơi 
nước thoát chủ yếu qua: 
 Cutin 
 Rễ 
 Khí khổng 
 Biểu bì lá 
Câu 4. Ở thực vật hơi nước 
thoát chủ yếu qua: 
 Mặt trên của lá 
 Mặt dưới của lá 
 Cu tin 
 Thân 
B 
C 
B 
 Học kĩ phần kiến thức trong phần ghi nhớ . 
 Trả lời các câu hỏi sách giáo khoa . 
 Trên cơ sở nắm vững kiến thức , tự đặt tiếp các câu hỏi trắc nghiệm khác 
Đọc trước bài 4 ( SGK) 
Dặn dò: 
Xin chân thành cảm ơn