Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 30: Sự lan truyền điện thế hoạt động qua xinap - Nguyễn Thị Bảo Trân

Giấc mơ về dẫn truyền xung động thần kinh của nhà sinh vật học Otto Loewi 
Đêm trước lễ phục sinh năm 1921, nhà sinh vật học người Áo Otto Loewi (1873 – 1961) trong giấc ngủ đã nằm mơ rồi bừng tỉnh lấy giấy ra , viết lại . Sáng hôm sau ông vào phòng thí nghiệm làm thí nghiệm với 2 con ếch . Ông mổ lấy 2 quả tim ngâm trong nước muối sinh lý : 1 quả còn dây TK số 10, 1 quả không có dây TK. Ông nhận định rằng có một số chất tiết ra từ dây TK, về sau tìm ra đó là axêtincôlin . Nhờ phát hiện này mà Loewi đã đạt giải Nobel sinh lý y học năm 1936. 
Người dạy : 
Nguyễn Thị Bảo Trân MSSV: HC0775A037 
Vũ Kim Thảo 	 MSSV: HC0775A033 
Truyền tin qua xi náp 
Bài 30 
TRUYỀN TIN QUA XINÁP 
I./ KHÁI NIỆM XINÁP: 
II./ CẤU TẠO CỦA XINÁP: 
III./ QUÁ TRÌNH TRUYỀN TIN QUA XINÁP: 
I. KHÁI NIỆM XINÁP: 
Quan sát hình vẽ chú ý vị trí của Xináp và cho biết : 
Có mấy kiểu Xináp ? Kể tên các kiểu Xináp đó ? 
Em hãy s o sánh điểm giống nhau giữa 3 hình A, B và C? 
Xináp là gì ? 
II./ CẤU TẠO CỦA XINAP 
Có 2 loại : Xináp Điện và Xináp hoá học . 
Trong đó Xináp hoá học là phổ biến nhất ở Động vật . 
Quan s át và cho biết cấu tạo của xináp hóa học trên bài giảng thuộc kiểu Xináp hóa học nào ? 
Vì sao ? 
II- CẤU TẠO XINÁP 
1 
3 
4 
5 
2 
 1. Chuỳ xináp 
 2. Màng trước 
 3. Khe xináp 
 4. Màng sau có thụ thể tiếp nhận chất trung gian hóa học 
 5. Bóng chứa chất trung gian hoá học 
2 HS/1 Nhóm 
Thảo luận 1 phút 
Điền từ hoặc cụm từ vào các số thứ tự sau : 
Xináp điện : cấu tạo từø các kênh ion nối giữa 2 tế bào cạnh nhau 
III./ QUÁ TRÌNH TRUYỀN TIN QUA XINÁP: 
 Các em theo dõi đọan video sau đây chú ý quá trình truyền tin qua Xináp để trả lời câu hỏi thảo luận nhóm sau : 
 N 1: Tóm tắt lại 3 giai đọan trong quá trình truyền tin qua Xináp ? 
Gợi ý : 
 + Xung thần kinh đến làm chất gì đi vào chùy Xináp . 
 + Chất đó đi vào chùy tác động gì lên bóng Xináp , chất nào được giải phóng vào khe Xináp . 
 + Chất vừa được giải phóng ra tác động như thế nào lên các thụ quan , xuất hiện điều gì tiếp theo để xung thần kinh được lan truyền đi tiếp . 
  N 2: Vai trò chất trung gian hoá học trong lan truyền xung thần kinh qua Xináp ra sao ? 
Gợi ý : 
 + Chất trung gian hóa học có tác động gì lên màng sau Xináp . 
 + Màng sau xuất hiện điều gì ? 
  N 3: Tại sao thông tin thần kinh được truyền qua Xináp chỉ truyền theo 1 chiều ? 
Gợi ý : 
 + Chú ý sự khác biệt giữa cấu tạo màng trước và màng sau của Xináp . 
 N4: Tại sao chất trung gian hoá học không bị ứ đọng lại ở màng sau Xináp ? 
Gợi ý : 
 + Enzim axêtincơlinesteraza có tác dụng như thế nào ? 
 + Tại sao bóng Xináp chứa axêtincôlin luôn tồn tại trong chùy Xináp ? 
Thảo Luận Nhóm 
 N 1: Quan sát H30.3 ( sgk ) hãy mơ tả trình tr uyền tin qua Xináp ? 
 N4: Tại sao chất trung gian hoá học không bị ứ đọng lại ở màng sau Xináp ? 
 N 3: Tại sao thông tin thần kinh được truyền qua Xináp chỉ truyền theo 1 chiều ? 
 N 2: Vai trò chất trung gian hoá học trong lan truyền xung thần kinh qua Xináp ra sao ? 
Thảo luận trong 4 phút 
 Ca ++ 
Xung thần kinh đến làm Ca ++ đi vào trong chùy xinap . 
Ca ++ vào làm túi chứa axetylcolin gắn vào màng trước và vỡ ra , giải phóng axêtylcolin vào khe xinap . 
Axetylcolin gắn vào thụ quan trên màng sau và làm xuất hiện điện thế hoạt động lan truyền đi tiếp . 
N2: Em hãy cho biết vai trò chất trung gian hoá học trong lan truyền xung thần kinh qua Xinap ? 
Vai trò chất trung gian hoá học trong lan truyền xung thần kinh qua Xinap : 
- Đi qua khe Xinap lµm thay ® ỉi tÝnh thÊm ë mµng sau xin¸p 
- Lµm xuÊt hiƯn ® iƯn thÕ ho¹t ® éng lan truyỊn ®i tiÕp 
N3: Em hãy cho biết : Tại sao tin được truyền qua Xinap chỉ theo 1 chiều từ màng trước qua màng sau mà không thể truyền theo chiều ngược lại ? 
 Chú ý: Vì màng sau khơng cĩ bĩng chứa chất trung gian hĩa học để đi về màng trước và màng trước cũng khơng cĩ các thụ thể nhận chất trung gian hĩa học nên thơng tin chỉ được truyền theo 1 chiều từ màng trước tới màng sau mà khơng truyền ngược lại . 
N4: Tại sao chất trung gian hoá học không bị ứ đọng lại ở màng sau Xináp ? 
Enzim axetylcolin esteraza ở màng sau sẽ phân hủy axetylcolin thành axetat và colin . 
2 chất này quay lại màng trước , vào trong chùy và được tổng hợp lại thành axetylcolin chứa trong túi . 
III./ QUÁ TRÌNH TRUYỀN TIN QUA XINÁP: 
Xináp 
K hái niệm Xináp 
Cấu tạo Xináp 
Quá trình truyền tin 
Qua Xináp 
Là diện tiếp xúc giữa tế bào TK 
với tế bào TK hay tế bào khác 
3 kiểu Xináp 
TK - TK 
TK - Cơ 
TK - Tuyến 
Chùy Xináp 
Màng sau 
Khe Xináp 
Màng trước 
Ty thể 
Bóng Xináp 
Ion Na + 
Thụ thể nhận 
chất TGHH 
1. Xung TK đến làm Ca + đi vào 
chùy Xináp 
3. Ach gắn vào thụ thể trên màng sau 
xuất hiện ĐTHĐ lan truyền đi tiếp 
2. Ca+ vào làm bóng chứa Ach gắn vào 
màng trước và vỡ ra g.phóng Ach vào khe 
1./ Câu có nội dung đúng về Xináp là: 
CỦNG CỐ 
a. Tốc độ truyền tin qua Xináp chậm hơn so với tốc độ lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh khơng cĩ bao miêlin 
b. Tất cả Xinap đều cĩ chứa chất trung gian hĩa học là axêtincơlin. 
c. Truyền tin qua Xináp hố học cĩ thể khơng cần chất trung gian hố học. 
d. Xináp là diện tích tiếp xúc của các tế bào cạnh nhau. 
(1) bĩng 
(3) điện hoạt động 
(4) hoá học 
(2) các thụ thể 
2./ Quá trình truyền tin qua Xináp xảy ra như sau: 
 Khi thơng tin dưới dạng xung thần kinh truyền đến chuỳ Xináp, sẽ tác động làm vỡ các ...(1)... chất trung hố học lan truyền qua màng trước và khe Xináp đến tác dụng lên ... (2)... ở màng sau Xinap làm xuất hiện ...(3)... tức là xung thần kinh và từ đây xung thần kinh tiếp tục lan truyền. 
 Như vậy sự lan truyền qua Xináp cĩ bản chất ...(4)... . 
M 
N 
Z 
I 
E 
1/ Axetylcolin bị enzim phân giải thành  và colin . 
2/ Đây là một bào quan biến đổi năng lượng cho mọi hoạt động sống của cơ thể . 
3/ Màng miêlin trên sợi thần kinh không bao bọc liên tục mà ngắt quãng tạo thành  
4/ Đây là một loại tế bào có diện tiếp xúc với tế bào thần kinh 
5/ Đây là diện tiếp xúc giữa 2 tế bào thần kinh 
6/ Mọi cơ thể sống đều có  
7/ Khi xung thần kinh đến ,  được đưa vào chùy xinap . 
8/ Đây là một thành phần tham gia “ dọn sạch ” màng sau xinap . 
9/ Điện thế hoạt động lan truyền  trên sợi thần kinh không có màng mielin . 
E 
H 
T 
I 
T 
Ca 2+ 
N 
O 
I 
I 
E 
N 
Đ 
A 
E 
I 
V 
N 
R 
O 
E 
I 
A 
N 
P 
X 
E 
I 
L 
T 
N 
U 
C 
T 
C 
O 
E 
O 
A 
B 
T 
T 
E 
X 
A 
A 
X 
I 
N 
A 
P 
Đ 
I 
E 
N 
DẶN DÒ 
Trả lời câu hỏi SGK 1, 2 ,3,4 
Đọc mục “ em có biết ” 
Đọc , nghiên cứu bài 31 SGK : 
	 Cho ví dụ về tập tính bẩm sinh và 
tập tính học được ở động vật mà em biết