Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 31: Tập tính ở động vật - Thân Thị Diệp Nga

KHOA TỰ NHIÊN-TRƯỜNG CĐSP BÌNH DƯƠNG 
GIÁO ÁN 
 SINH HỌC 
3/2008 
Diệp Nga 
Thân Thị 
BÀI GIẢNG 
TẬP TÍNH CỦA ĐỘNG VẬT 
TRƯỜNG CĐSP BÌNH DƯƠNG 
	 SAU KHI HỌC XONG BÀI NÀY SINH VIÊN CÓ KHẢ NĂNG : 	1-Hiểu được thế nào là tập tính và vai trò với đời sống ĐV. Phân biệt được các tập tính bẩm sinh và học được ở động vật2- Hiểu rõ bản chất thần kinh của tập tính 3- Phân tích được sự khác biệt giữa các hình thức học tập của động vật 4- Có ý thức và hành động bảo vệ các loài động vật 5- Rèn luyện kĩ năng thuyết trình, thu thập và xử lý thông tin, củng cố kĩ năng hợp tác học tập theo nhóm. Có khả năng vận dụng để giảng dạy SH 7 
 MỤC TIÊU 
TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT 
I. Định nghĩa tập tính. 
 II. Phân loại tập tính. 
 III. Cơ sở thần kinh của tập tính. 
 IV. Một số hình thức học tập ở ĐV 
I- ĐỊNH NGHĨA t ẬP TÍNH 
Th ẢO LUẬN 
	1- h ãy quan sát các tư liệu sau và cho biết các họat động của động vật ở mỗi trường hợp là gì? 
	2 -T ập tính động vật là g ì ? Tập tính có vai trò gì trong đời sống ĐV? 	 
TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT 
Video 2 
HÌNH1 
HÌNIH 2 
4 
VIDEO 1 
I. Định nghĩa tập tính. 
 Tập tính là chuỗi phản ứng của động vật trả lời kích thích từ môi trường (bên trong hoặc bên ngoài cơ thể) nhờ đó giúp động vật thích nghi với môi trường sống và tồn tại. 
TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT 
Em h·y lÊy mét sè vÝ dô 
 kh¸c vÒ tËp tÝnh cña ® éng vËt ? 
TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT 
Tập tính chọn bạn tình ở loài chim 
II. Phân loại tập tính: 
TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT 
 H·y quan s¸t mét sè hiÖn t­îng sau vµ cho biÕt ho¹t ® éng nµo cña sinh vËt sinh ra ®· cã vµ ho¹t ® éng nµo cña sinh vËt míi häc ®­ îc ? 
VÝ dô 1 
Sự gặp gỡ của chuồn chuồn dực và chuồn chuồn cái trong mùa sinh sản . 
VÝ du 2 
KhØ sö dông èng hót ®Ó uèng n­íc dõa 
VÝ dô 3 
Săn mồi theo bầy đàn 
VÝ du 4 
S¬n d­¬ng ®¸ nh dÊu l·nh thæ 
VÝ dô 5 
Nh÷ng chó chã biÕt ch¬i thÓ thao 
VÝ dô 6 
Chim m ẹ mớm mồi cho con 
TT Bẩm sinh ? 
TT Học được ? 
Hãy phân loại 
Bẩm sinh 
Học được 
Loµi A : c¾p r¸c b»ng má 
Loµi B : gµi sîi r¸c trªn l«ng ë phÝa l­ng. 
Con lai : khi tha r¸c võa c¾p trªn l­ng võa tha b»ng má. 
TËp tÝnh tha r¸c vÒ lµm tæ cña loµi vÑt . 
Ví dụ 
PhiÕu häc tËp sè 1: Ph©n lo¹i tËp tÝnh 
H ãy điền vào phiếu 
TËp tÝnh bÈm sinh 
TËp tÝnh häc ®­ îc 
Kh¸i niÖm 
VÝ dô 
TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT 
1. Tập tính bẩm sinh: 
sinh ra đã có; 
 Di truyền; 
 Đặc trưng cho loài. 
Một số ví dụ minh họa: 
	- Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì nắng, bay vừa thì râm(ca dao) 
	- Trẻ biết đòi bú mẹ khi đói;Chim làm tổ, ấp trứng, nuôi con; 
	-Gà gáy sáng 
TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT 
2. Tập tính học đựơc. 
Đựơc hình thành trong quá trình sống. 
 Không di truy ền. 
 Tập tính học đựơc càng nhiều và càng phức tạp theo mức độ tiến hóa của sinh vật. 
Một số ví dụ minh họa: 
Săn mồi theo bầy đàn; 
- Học tiếng nói, chữ viết; 
TËp tÝnh cña ® éng vËt rÊt 
®a d¹ng. Ngoµi 2 lo¹i tËp tÝnh trªn 
th × cßn cã mét lo¹i tËp tÝnh kh¸c 
® ã lµ tËp tÝnh hçn hîp . 
TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT 
Thế nào là tập tính hỗn hợp? Hãy lấy ví dụ? 
TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT 
Tập tính hỗn hợp 
là tập tính sinh ra đã có 
và được hoàn thiện dần 
 trong đời cá thể 
TẬP TÍNH XÂY TỔ CỦA CHIM  Chim roàng roäc :Toå cuûa noù ñöôïc ñan baèng sôïi coû hay sôïi thöïc vaät khaùc , quaán vaøo ñaàu caønh tre , laù cau , laù döøa . 
TẬP TÍNH HỖN HỢP 
TẬP TÍNH XÂY TỔ CỦA ONG, KIẾN MỐI 
III. C¬ së thÇn kinh cña tËp tÝnh 
KÝch thÝch bªn ngoµi 
KÝch thÝch bªn trong 
C¬ quan thô c¶m 
HÖ thÇn kinh 
C¬ quan thùc hiÖn 
Liªn hÖ ng­îc 
TK c¶m gi¸c 
TK vËn ® éng 
PhiÕu häc tËp sè 2: 
T×m hiÓu c¬ së thÇn kinh cña tËp tÝnh 
TËp tÝnh bÈm sinh 
TËp tÝnh häc ®­ îc 
C¬ së thÇn kinh 
§ Æc ® iÓm 
 - Sù h×nh thµnh tËp tÝnh thø sinh phô thuéc: 
 + Møc ®é tiÕn ho¸ cña hÖ TK. 
 + Tuæi thä cña sinh vËt. 
- TËp tÝnh bÈm sinh lµ tËp tÝnh chñ ®¹o trong ®êi sèng cña c¸c §V bËc thÊp. 
T¹i sao c¸c ho¹t ® éng trong ® êi sèng cña ® éng vËt bËc thÊp chñ yÕu thuéc lo¹i tËp tÝnh bÈm sinh ? 
 Cã ph¶i tËp tÝnh bÈm sinh nµo còng bÊt biÕn vµ kh«ng bao giê thay ®æi kh«ng ? 
TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT 
IV. Một số hình thức học tập ở ĐV: 
1- Quen nhờn 
2- In vết 
3- Điều kiện hóa 
4- Học khôn 
5- Học ngầm 
TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT IV. Một số hình thức học tập ở ĐV: 
1- Quen nhờn : 
Là đơn giản nhất. Động vật phớt lờ, không trả lời những kích thích lặp lại nhiều lần nếu những kích thích đó không kèm theo nguy hiểm. 
TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT IV. Một số hình thức học tập ở ĐV: 
2- In vết: 
In vết có ở nhiều loài động vật, 
 dễ thấy nhất là ở chim. 
TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT IV. Một số hình thức học tập ở ĐV: 
3- Điều kiện hóa: 
Điều kiện hóa đáp ứng: là hình thành mối liên kết mới trong thần kinh trung ương dưới tác động của các kích thích kết hợp động thời 
	( Kiểu Paplop) 
TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT IV. Một số hình thức học tập ở ĐV: 
3- Điều kiện hóa: 
	 B. Điều kiện hóa hành động : 
 là kiểu liên kết một hành vi của động với một phần thưởng(hoặc phạt), sau đó động vật chủ động lặp lại các hành vi đó ( Kiểu Skinno) 
TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT IV. Một số hình thức học tập ở ĐV: 
4- Học khôn: 
Là kiểu học phối hợp các 
kinh nghiệm cũ 
để tìm cách giải quyết những 
tình huống mới 
TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT IV. Một số hình thức học tập ở ĐV: 
	 5- Học ngầm: 
 Là kiểu học không có ý thức, không biết mình đã học được.Khi có nhu cầu thì kiến thức đó tái hiện Giúp ĐV tìm thức ăn,tránh thú săn mồi 
KẾT LUẬN 
	1-Tập tính là chuỗi các phản ứng của ĐV 	trả lời các kích thích của môi trường.Có 	hai loại tập tính là TT bẩm sinh và TT học 	được ( Ngoài ra còn có TT hỗn hợp) 
	2-Cơ sở thần kinh của TT là các phản xạ 	không điều kiện và phản xạ có điều kiện 
	3-Các hình thức học tập chủ yếu của ĐV l	à: quen nhờ, in vết,ĐK hóa đáp ứng, ĐK 	hóa hành động học ngầm và học khôn 
TRÒ CHƠI : HÁI HOA DÂN CHỦ 
Thể lệ : 
Mỗi nhóm được chọn một bông hoa bất kỳ trong 5 bông. 
Thời gian cho đọc câu hỏi và suy nghĩ là 20s. Nếu trả lời sai sẽ dành cho thanh viên của lớp ( giơ tay trước) 
HAÙI 
HOA 
DAÂN 
CHUÛ 
1 
2 
3 
4 
5 
Caâu soá 1: 
 H ọc ngầm là hình thức học kèm theo sự phân tích tổng hợp vấn đề nêu ra ñuùng hay sai ? 
Traû lôøi : Sai , Học ngầm là hình thức học không chủ động và không có ý thức 
Đáp án 
Chọn câu 
Câu 1 ( Hái hoa dân chủ ) 
Caâu soá 2: 
 H ình thức học tập thông qua sự phối hợp các kinh nghiệm cũ để tìm cách giải quyết những tình huống mới là: 
điều kiện hóa B. Quen nhờn 
C. In vết D. Học khôn 
Traû lôøi : D - H ọc khôn 
Đáp án 
Chọn câu 
Câu 2 ( Hái hoa dân chủ ) 
Caâu soá 3: 
 Tr ước khi cho gà ăn, ta tạo tiếng động đặc trưng và lặp lại nhiều lần việc phối hợp này. về sau khi nghe tiếng động đặc trưng ấy, gà chạy đến. Đây là ví dụ về hình thức học tập: 
Điều kiện hóa đáp ứng B. In vết 
 C. Điều kiện hóa hành động D. Học khôn 
Traû lôøi : A - Điều kiện hóa đáp ứng 
Đáp án 
Chọn câu 
Câu 3 ( Hái hoa dân chủ ) 
Caâu soá 4: 
 L oài động vật nào sau đây có tập tính chuẩn bị thức ăn cho con non trong hoạt động sinh sản ? 
R ùa biển B. Chim bồ câu 
C. T ò vò D. Thằn lằn 
Traû lôøi : C- T ò vò 
Đáp án 
Chọn câu 
Câu 4 ( Hái hoa dân chủ ) 
Caâu soá 5: 
 H ãy quan sát đoạn video sau ( 3 lần)và cho biết đây có phải là tập tính không ? H ãy giải thích 
Traû lôøi : Đây không phải là tập tính. Đây là vận động bắt mồi ở thực vật ( kết hợp của ứng động tiếp xúc và hóa ứng động) 
Đáp án 
Chọn câu 
CHUẨN BỊ CHO BÀI SAU 
 1- Phân công chuấn bị nội dung thuyết trình: 
N1:Tập tính kiếm ăn của ĐV 
N2: Tập tính bảo vệ lãnh thổ 
N3: Tập tính sinh sản 
N4 :Tập tính di cư 
N5 : Tập tính xã hội 
 2- Tìm các ví dụ về ứng dụng những hiểu biết về tập tính vào đời sống sản xuất 
CHUÙC CAÙC EM HOÏC TOÁT