Bài giảng Sinh học Lớp 12 - Bài 19: Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến và công nghệ tế bào (Chuẩn kiến thức)

KIỂM TRA BÀI CŨ 
ƯU THẾ LAI LÀ GÌ? NÊU PHƯƠNG PHÁP TẠO GIỐNG CÓ ƯU THẾ LAI? 
Tiết 22:TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 
I. TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN 
Đ/k tốt nhất 
Muốn tạo giống lúa 
9,5 tấn /ha thì phải 
làm thế nào ? 
Giống mới – kiểu gen mới 
( mức phản ứng mới ) 
ĐỘT BIẾN 
9 tấn /ha 
I. TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN 
1. Quy trình 
Xử lí mẫu vật bằng tác nhân gây đột biến 
Chọn lọc các thể đột biến có kiểu hình mong muốn 
Tạo dòng thuần chủng cho thể đột biến được chọn 
Tiết 22:TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 
Nghiên cứu SGK cho biết các bước trong quy trình tạo giống bằng phương pháp gây đột biến ? 
Trong các bước trên bước nào quan trọng nhất . Để thực hiện bước này cần chú ý điều gì ? 
- Quy trình 
I. TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN 
1. Quy trình 
Xử lí mẫu vật bằng tác nhân gây đột biến 
Chọn lọc thể đột biến có kiểu hình mong muốn 
Tạo dòng TC cho thể ĐB được chọn 
ĐỐI 
TƯỢNG 
Tác nhân 
Cường độ 
Thời gian 
Những tác nhân nào thường sử dụng gây đột biến trong chọn giống ? 
Tiết 22:TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 
- Quy trình 
Tác nhân vật lí : Tia phóng xạ , tia tử ngoại , sốc nhiệt 
Tác nhân hóa học : 5-BU, EMS, Conxixin 
I. TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN 
1. Quy trình 
Tiết 22:TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 
- Quy trình 
- Đối tượng áp dụng : 
Tại sao rất khó sử dụng phương pháp tạo giống này ở ĐV bậc cao ? 
Vi sinh vật và thực vật 
Phương pháp tạo giống bằng gây đột biến thích hợp với những đối tượng sinh vật nào ? 
I. TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN 
1. Quy trình 
2. Một số thành tựu tạo giống ở Việt Nam 
Bưởi (3n) không hạt 
Cam mật (3n) không hạt 
Tiết 22:TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 
Dưa hấu tam bội không hạt 
Táo Gia Lộc cho 2 vụ quả/năm 
Cà chua không hạt 
2n 
4n 
Nho tứ bội không hạt 
Tạo giống Ngô DT6: chín sớm, năng suất cao, hàm lượng Pr tăng 1,5%.. 
Bưởi đường lá cam Tân Triều 
Giống cà chua DT28 
( Chọn tạo bằng phương pháp đột biến thực nghiệm ) 
Giống hoa cúc VCM1 
( Cải tiến giống từ giống gốc : hoa cúc CN43 có hoa màu trắng được nhập nội từ Hà Lan bằng chiếu xạ in vitro) 
II. TẠO GIỐNG BẰNG CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 
1. Công nghệ tế bào thực vật 
+ Lai tế bào sinh dưỡng ( xoma ) 
Tiết 22:TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 
I. TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN 
Cây lai P omato 
72 NST (24+48) 
TB lai 
72 NST (24+48 ) 
2n= 24 
2n= 48 
(2n) 
(2n) 
TB trần 
Vẽ sơ đồ tóm tắt quy trình lai tế bào xôma ? 
Tế bào lai 
Loại bỏ thành tế bào của 2 loài 
Cây lai khác loài 
MT thích hợp 
Dung hợp 
MT thích hợp 
Phân chia và tái sinh 
 ý nghĩa của phương pháp lai tế bào xôma ? 
II. TẠO GIỐNG BẰNG CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 
1. Công nghệ tế bào thực vật 
+ Lai tế bào sinh dưỡng ( xoma ) 
Tiết 22:TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 
I. TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN 
+ Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn 
Vẽ sơ đồ tóm tắt quy trình nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn ? 
II. TẠO GIỐNG BẰNG CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 
1. Công nghệ tế bào thực vật 
+ Lai tế bào sinh dưỡng ( xoma ) 
Tiết 22:TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 
I. TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN 
+ Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn 
Cây đơn bội 
Hạt phấn hoặc noãn chưa thụ tinh 
Mô đơn bội 
MT thích hợp 
MT thích hợp 
Cây lưỡng bội 
consixin 
II. TẠO GIỐNG BẰNG CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 
1. Công nghệ tế bào thực vật 
2. Công nghệ tế bào động vật 
Tiết 22:TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 
I. TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN 
Nhân bản vô tính chó cưng 
Tiến hành : 
Công ty 
RNL Bio 
( Hàn Quốc ) 
Năm thành công : 
2005 
 Những chú chó này được nhân bản từ tế bào của một con chó đã chết – giống chó Booger . 
▼ N ếu bạn có 1 con chó có kiểu gen quý hiếm, làm thế nào để bạn có thể tạo ra nhiều con chó có kiểu gen y hệt con chó của bạn ? 
II. TẠO GIỐNG BẰNG CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 
1. Công nghệ tế bào thực vật 
2. Công nghệ tế bào động vật 
Tiết 22:TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 
I. TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN 
- Nhân bản vô tính 
Vẽ sơ đồ quy trình và cho biết ý nghĩa của nhân bản vô tính ở động vật ? 
Cừu  Dolly ( 5 tháng 7   năm   1996  -  14 tháng 2   năm   2003 ) là   động vật có vú đầu tiên được   nhân bản vô tính   trên thế giới . Nó dược tạo ra bởi   Ian Wilmut , Keith Campbell   và các cộng sự tại   Viện Roslin  ở  Edinburgh ,  Scotland . 
từ 277 quả trứng thì chỉ có 29 phôi được tạo thành , trong đó chỉ có 3 con cừu được sinh ra và có duy nhất Dolly sống sót 
Dolly sống đến hết cuộc đời ở Viện Roslin . Nó đã ba lần sinh nở với sáu đứa con. 5 tuổi , Dolly bị mắc chứng viêm khớp và trở nên đi lại khó khăn , Vào   14 tháng 2   năm   2003 , Dolly đã được tiêm một mũi tiêm gây chết không đau đớn ( cái chết êm ái ) nhằm thoát khỏi bệnh phổi đang trở nên trầm trọng  . Thông thường một con cừu giống Finn Dorset như Dolly có vòng đời từ 12 đến 15 năm , tuy nhiên Dolly chỉ sống được đến 7 tuổi 
Cái tên  Dolly  bắt nguồn từ việc nó được tạo ra từ tuyến vú   của một con cừu cái ,  mà cứ nhắc tới động vật có vú , họ không thể không nghĩ tới ca sỹ , diễn viên  Dolly Parton  với  bộ ngực khủng và tài năng rất khủng với việc bán được 100 triệu đĩa nhạc Country trên toàn thế giới đồng thời giành được 26 đĩa vàng , bạc , bạch kim . Bà cũng nhận được 7 giải Grammy trong 42 lần được đề cử . 
Tế bào chuyển nhân 
Nhân TB tuyến vú của cừu + TB trứng loại bỏ nhân 
Phôi 
MT thích hợp 
Con có đặc điểm DT giống cơ thể cho nhân tế bào 
Cấy vào tử cung cơ thể mẹ 
Nhân bản chuột chết 
Con chuột đã chết được 16 năm 
Hậu duệ của con chuột chết 
Người tiến hành : 
Nhóm nghiêu cứu của Trung tâm Sinh học phát triển tại thành phố Kobe ( Nhật Bản ) 
Đây là lần đầu tiên nhân bản được động vật chết . 
SỬ DỤNG TẾ BÀO NÃO 
Năm nghiên cứu thành công : 
Tháng 11 năm 2008 
Nhân bản cá trạch 
Người tiến hành : GS.TS Nguyễn Mộng Hùng và nhà khoa học Nga Nikitina . 
Lạc đà Injaz 
Tiến hành : 
 Trung tâm nhân giống lạc đà và Viện nghiên cứu thú y trung ương của Các tiểu vương quốc Ảrập Thống nhất nhân bản từ một con lạc đà bị giết lấy thịt năm 2005. 
Chào đời : 8/4/2009 
Mèo CC (copycat) 
Nhân bản vô tính ngựa 
II. TẠO GIỐNG BẰNG CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 
1. Công nghệ tế bào thực vật 
2. Công nghệ tế bào động vật 
Tiết 22:TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 
I. TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN 
- Nhân bản vô tính 
- Cấy truyền phôi 
Ý nghĩa của cấy truyền phôi ? 
CÔNG 
NGHỆ 
TẾ 
BÀO 
 ĐỘNG 
 VẬT 
CÔNG 
NGHỆ 
TẾ 
BÀO 
THỰC 
 VẬT 
Cá thể mới được tạo ra có giống 
nhau và giống bố mẹ không ? 
Cho biết quá trình phân bào nào 
chi phối quá trình tạo giống bằng 
công nghệ tế bào ? 
Nuôi cấy hợp tử . 
Kỹ thuật chuyển 
Cấy truyền phôi 
Nhân giống đột biến 
Câu 1: Chia c ắt một phôi động vật thành nhiều phôi , rồi cấy vào tử cung của các con cái khác nhau từ đó nhanh chóng tạo ra hàng loạt con có kiểu gen giống nhau được gọi là phương pháp : 
CỦNG CỐ 
các tế bào xôma tự do được tách ra từ mô sinh dưỡng 
các tế bào đã được xử lí làm tan màng sinh chất 
các tế bào đã được xử lí làm tan thành tế bào 
các tế bào khác loài đã hoà nhập để trở thành tế bào lai 
Câu 2 : Trong k ĩ thuật lai tế bào , các tế bào trần là : 
tạo nguồn biến dị cho công tác chọn giống 
làm tăng khả năng sinh sản của cá thể 
làm tăng năng suất vật nuôi , cây trồng 
a, b, c 
Câu 3 : M ục đích của việc gây đột biến ở vật nuôi và cây trồng là : 
Về nhà 
Trả lời các câu hỏi và bài tập trong SGK	 
2. Đọc bài 20: TẠO GIỐNG NHỜ CÔNG NGHỆ GEN