Bài giảng Sinh học Lớp 12 - Bài 3: Điều hoà hoạt động gen (Bản chuẩn kiến thức)

Chµo mõng c¸c em häc sinh 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
Câu 2. Liên kết giữa các axit amin trong phân tử prôtêin là: 
 a. liên kết hiđrô. b. liên kết hóa trị. 
 c. liên kết ion. 
d. liên kết peptit. 
Câu 1. Trình tự của nuclêôtit trên mạch khuôn của gen như sau: ATGXTAAXXGATGXG. Phân tử mARN có trình tự là 
a. UAXGAUUGGXUAXGX 
b. TAXGATTGGXTAXGX. 
c. UAXGUUUGGXUAXGX 
d. TAXGAATGGXTAXGX . 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
Câu 3. Thành phần nào sau đây không tham gia trực tiếp vào quá trình dịch mã ? 
A. ADN. B. tARN . C. mARN . D. Ribôxôm 
A. ADN. 
Câu 4. Hoạt động nào sau đây mở đầu cho quá trình dịch mã ? 
Tổng hợp mARN . 
B. tARN mang axit amin vào ribôxôm . 
C. Hoạt hóa axit amin . 
D. Hình thành liên kết peptit . 
§iÒu hoµ ho¹t ®éng gen 
Tiết 3 
 Ví dụ : 
	 - Ở thú , các gen tổng hợp prôtêin sữa chỉ hoạt động ở cá thể cái , vào giai đoạn sắp sinh và nuôi con bằng sữa . 
	 - Ở E.coli các gen tổng hợp enzim chuyển hoá đường lactôzơ chỉ hoạt động khi môi trường có lactôzơ . 
I. Khái quát về điều hòa hoạt động gen 
§ iÒu hßa ho¹t ® éng cña gen lµ g×? 
- Điều hoà hoạt động gen là điều hoà lượng sản phẩm của gen , đảm bảo cho hoạt động sống của tế bào phù hợp với môi trường và phát triển bình thường . 
Các nhà khoa học phát hiện ra cơ chế hoạt động 
của opêron Lac ở E.Coli 
II. ĐiÒu hoµ ho¹t ®éng cña gen ë sinh vËt nh©n s¬ 
1. Mô hình cấu trúc của opêron Lac 
Các gen cấu trúc có liên quan về chức năng , phân bố thành cụm , có chung một cơ chế điều hoà gọi là opêron . 
Opêrôn là gì ? 
Ví dụ : opêron Lac ở E.Coli 
Vùng vận hành 
Vùng khởi động 
Z 
Y 
A 
Gen điều hoà 
ADN 
O 
P 
R 
P 
Opêron 
Các gen cấu trúc (Z, Y, A) 
có liên quan về chức năng 
Kể tên các thành phần cấu tạo của ôpêrôn Lac? 
5 
II. C¬ chÕ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña gen ë sinh vËt nh©n s¬ 
Opêron Lac gồm : 
	+ Nhóm gen cấu trúc (Z, Y, A) 
	+ Vùng vận hành (O) 
	+ Vùng khởi động (P) 
1. Mô hình cấu trúc của opêron Lac 
Vùng vận hành 
Vùng khởi động 
Z 
Y 
A 
Gen điều hoà 
ADN 
O 
P 
R 
P 
Opêron 
Các gen cấu trúc (Z, Y, A) 
có liên quan về chức năng 
II. C¬ chÕ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña gen ë sinh vËt nh©n s¬ 
2. Sự điều hòa hoạt động của opêron Lac 
Quan sát sơ đồ và điền vào bảng sau 
Các thành phần cấu trúc 
Đặc điểm hoạt động 
Gen điều hoà R 
Tổng hợp .. 
Prôtêin ức chế 
.... với vùng chỉ huy(O ) 
Các gen cấu trúc Z, Y, A 
Không .. 
a. Khi môi trường không có lactôzơ 
Các thành phần cấu trúc 
Đặc điểm hoạt động 
Gen điều hoà R 
 chất ức chế 
Prôtêin ức chế 
 Gắn với .., bị bất hoạt 
Các gen cấu trúc Z, Y, A 
 tổng hợp prôtêin 
( các enzim sử dụng lactôzơ ) 
TỪ ĐỂ CHỌN : không hoạt động ; kết hợp ; prôtêin ức chế ; lipit ; phiên mã ; tương tác ; tổng hợp ; lactôzơ ; prôtêin ; hoạt động ; không tổng hợp . 
a. Khi môi trường có lactôzơ 
2. Sự điều hòa hoạt động của opêron Lac 
Sơ đồ cơ chế điều hòa hoạt động của Operon Lac ở E.coli 
I. ỨC CHẾ 
II. HOẠT ĐỘNG 
Chất cảm ứng ( lactôzơ ) 
Prôtêin ức chế bị bất hoạt 
Các prôtêin được tạo thành bởi các gen Z, Y, A 
mARN 
ADN 
ADN 
Z 
Y 
A 
Z 
Y 
A 
Không phiên mã 
Vùng vận hành (O) 
( Khi môi trường không có lactôzơ ) 
( Khi môi trường có lactôzơ ) 
Prôtêin ức chế 
Các thành phần cấu trúc 
Đặc điểm hoạt động 
Gen điều hoà R 
Tổng hợp .. 
Prôtêin ức chế 
.... với vùng chỉ huy(O ) 
Các gen cấu trúc Z, Y, A 
Không .. 
Các thành phần cấu trúc 
Đặc điểm hoạt động 
Gen điều hoà R 
 prôtêin ức chế 
Prôtêin ức chế 
 Gắn với .., bị bất hoạt 
Các gen cấu trúc Z, Y, A 
 tổng hợp prôtêin 
( các enzim sử dụng lactôzơ ) 
TỪ ĐỂ CHỌN : không hoạt động ; kết hợp ; prôtêin ức chế ; lipit ; phiên mã ; tương tác ; tổng hợp ; lactôzơ ; prôtêin ; hoạt động ; không tổng hợp . 
 prôtêin ức chế 
tương tác 
phiên mã 
tổng hợp 
hoạt động 
lactôzơ 
a. Khi môi trường không có lactôzơ 
a. Khi môi trường có lactôzơ 
2. Sự điều hòa hoạt động của opêron Lac 
Câu 1. Thành phần của opêrôn Lac ở E.coli gồm 
A. gen điều hòa (R), nhóm gen cấu trúc (Z, Y, A). 
B. gen điều hòa (R), vùng khởi động (P), nhóm gen cấu trúc (Z, Y, A). 
C. vùng khởi động (P), vùng vận hành (O), nhóm gen cấu trúc (Z, Y, A). 
D. gen điều hòa (R), vùng vận hành , nhóm gen cấu trúc (Z, Y, A). 
Củng cố 
Câu 2. Trong cơ chế điều hòa hoạt động gen ở SV nhân sơ , gen điều hòa R có vai trò 
A. mang thông tin quy định enzim ARN- pôlimeraza . 
B. mang thông tin quy định prôtêin điều hòa . 
C. là nơi tiếp xúc với enzim ARN- pôlimeraza . 
D. Là nơi liên kết với prôtêin điều hòa . 
Củng cố 
c¶m ¬n c¸c em häc sinh!