Bài giảng Sinh học Lớp 12 - Thực hành phần mở rộng

 Phương pháp thống kê 
 Bước 1: Xây dựng giả thuyết H o . Giả thuyết cho rằng tỉ lệ phân li KH trong lai thực nghiệm thu được là tuân theo quy lật (1 : 1 : 1 : 1), những sai khác là do yếu tố ngẫu nhiên . 
 Bước 2: Sử dụng công thức , lập bảng để tính giá trị 
- O là số liệu quan sát được ( tỉ lệ phân li KH trong thực nghiệm ) 
- E là tỉ lệ phân li theo quy luật (1 : 1 : 1 : 1) 
Tỉ lệ kiểu hình 
O 
E 
(O – E) 2 
Đỏ , tròn 
140 
125 
225 
1,8 
Trắng , nhăn 
135 
125 
100 
0,8 
Đỏ , nhăn 
110 
125 
225 
1,8 
Trắng , tròn 
115 
125 
100 
0,8 
500 
500 
= 5,2 
(O – E) 2 
E 
Lập bảng để tính giá trị 
 Bước 3: Sử dụng bảng phân bố giá trị để xác định sự sai khác giữa lí thuyết và thực nghiệm có thực sự là do yếu tố ngẫu nhiên hay không . 
n 
P 
0,5 
0,1 
0,05 
0,01 
1 
0,016 
0,455 
2,706 
3,841 
6,635 
2 
0,211 
1,386 
4,605 
5,991 
9,210 
3 
0,584 
2,366 
6,251 
7,815 
11,345 
4 
1,064 
3,357 
7,779 
9,488 
13,277 
5 
1,610 
4,351 
9,236 
11,070 
15,086 
0,9 
Bảng phân bố giá trị 
- Các nhà khoa học thường lấy mức xác suất p = 0,05 (5%). Ở hàng đầu tiên ( hàng p), ta tìm giá trị xác suất bằng 0,05 rồi gióng xuồng gặp hàng 3 gióng qua, trị số thu được là giá trị (7,815). 
- n là số bậc tự do ( số loại KH), n – 1 ( tăng tính chính xác ), tức (n = 4 – 1 = 3). Trong cột n ( cột đầu tiên ) dò hàng 3 ( trị số của n). 
 Bước 4: Nếu kết quả tính giá trị tra trong bảng thì giả thuyết H o được chấp nhận , sự sai khác trong thực nghiệm chỉ là do yếu tố ngẫu nhiên . Cụ thể ta thấy giả thuyết H o được chấp nhận , vì 5,2 < 7,815. Nếu lơn hơn thì bác bỏ H o 
 Bài tập vận dụng . 
 Bài tập 1: Kết quả một phép lai thu được có tỉ lệ KH phân li là 165 quả tròn : 28 quả dài . Tỉ lệ này có tuân theo tỉ lệ trong định luật phân li của Menđen không ? 
 Giả thuyết Ho: cho rằng tỉ lệ trên là 3 quả tròn : 1 quả dài tuân theo tỉ lệ trong định luật phân li của Menđen , sai lệch nếu có là do yếu tố ngẫu nhiên 
 Tính : 
Tỉ lệ KH 
O 
E 
(O – E) 2 
(O – E) 2 /E 
Tròn 
165 
144,75 
410,0625 
2,8329 
Dài 
28 
48,25 
410,0625 
8,4987 
193 
193 
 = 11,3316 
 Tính bậc tự do: n = 2 – 1 = 1. P = 0,05 ( sai khác 5%) ta có = 11,3316. Trong bảng phân phối giá trị này là 3,841, giả thuyết H O bị bác bỏ . 
Chú ý! Trong những trường hợp đơn giản , chỉ với 2 loại KH ta có thể áp 
 dụng công thức : Trong đó a và b lần lượt là số cá thể 2 loại 
KH, r là tỉ lệ lí thuyết giữa a và b. Ta có a = 165, b = 28, r = 3 
 Bài tập 2: Cây đậu Hà Lan hạt vàng , trơn tự thụ thu được tỉ lệ 64 hạt xanh-nhăn : 185 hạt xanh-trơn : 190 hạt vàng-nhăn , 561 hạt vàng-trơn . Tỉ lệ này có tuân theo quy luật PLĐL của Menđen không ? 
 Giả thuyết Ho: cho rằng tỉ lệ trên là (9V,T : 3V,N : 3X,T : 1X,N). Sai lệch là do yếu tố ngẫu nhiên . 
 Tính : 
Tỉ lệ KH 
O 
E 
(O – E) 2 
(O – E) 2 /E 
Vàng , trơn 
561 
562,5 
2,25 
0,004 
Vàng , nhăn 
190 
187,5 
6,25 
0,033 
Xanh , trơn 
185 
187,5 
6,25 
0,033 
Xanh , nhăn 
64 
62,5 
2,25 
0,036 
1000 
193 
 = 0,106 
 Tính bậc tự do: n = 4– 1 = 3. P = 0,05 ( sai khác 5%) ta có = 7,815. Trong bảng phân phối giá trị này là 0,106, giả thuyết H O được chấp nhận .