Bài giảng Sinh học Lớp 12 - Tiết 22, Bài 19: Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến và công nghệ tế bào

 ét bi Õ n Basmati: 
 Th êi gian sinh trư ë ng 3 tháng , h ¹ t dài thon, ® Ñp , và năng su Ê t tăng g Ê p 2 - 2,5 l Ç n so v í i gi è ng g è c . 
Giống hoa cúc VCM1 
( Cải tiến từ giống gốc là hoa cúc CN43 có hoa màu trắng được nhập nội từ Hà Lan bằng chiếu xạ in vitro) 
Phương pháp 
Cách tiến hành 
Kết quả 
( Ứng dụng ) 
Nuôi cấy mô , tê ́ bào 
Lai tê ́ bào sinh dưỡng(Xô ma) 
Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn 
* Yêu cầu : Nghiên cứu SGK SH 12 trang 80, hoàn thành nội dung PHT sau : 
1. Công nghê ̣ tê ́ bào thực vật 
Phương pháp 
Cách tiến hành 
Kết quả 
( Ứng dụng ) 
Nuôi cấy mô , tê ́ bào 
Lai tê ́ bào sinh dưỡng ( Xô ma) 
Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn 
NỘI DUNG PHIẾU HỌC TẬP 
- Nuôi cấy mô hay tế bào thực vật trong ống nghiệm → Tái sinh thành cây. 
Nuôi cấy mô ở Viện Di truyền 
Hoa Phong lan nuôi cấy mô 
Công ty cổ phần Giống - Vật tư công nghệ cao Việt Nam 
Nhân giống vô tính một số giống Lily nhập nội 
Chuối nuôi cấy mô trong vườn ươm 
Chuối nuôi cấy mô trồng ngoài đồng 
Dứa 
NHÂN GIỐNG VÔ TÍNH “ BẰNG PHƯƠNG PHÁP NUÔI CẤY MÔ” Ở CÂY BẠCH ĐÀN  
Phương pháp 
Cách tiến hành 
Kết quả 
( Ứng dụng ) 
Nuôi cấy mô , tê ́ bào 
Lai tê ́ bào sinh dưỡng ( Xô ma) 
Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn 
NỘI DUNG PHIẾU HỌC TẬP 
- Nuôi cấy mô hay tế bào thực vật trong ống nghiệm → Tái sinh thành cây. 
- Tạo quần thể cây trồng đồng nhất về kiểu gen. 
- Nhân giống nhanh , sô ́ lượng lớn . 
Cây lai P omato 
72 NST (24+48) 
TB lai 
72 NST (24+48 ) 
2n= 24 
2n= 48 
(2n) 
(2n) 
TB trần 
Sơ đồ tóm tắt quy trình lai tế bào xôma 
Phương pháp 
Cách tiến hành 
Kết quả 
( Ứng dụng ) 
Nuôi cấy mô , tê ́ bào 
Lai tê ́ bào sinh dưỡng ( Xô ma) 
Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn 
NỘI DUNG PHIẾU HỌC TẬP 
- Nuôi cấy mô hay tế bào thực vật trong ống nghiệm → Tái sinh thành cây. 
 Loại bỏ thành tế bào của các tế bào lai khác loài → Tế bào trần. 
 Dung hợp hai tế bào trần → tế bào lai 
- Nuôi tế bào lai → Cây lai khác loài. 
- Tạo quần thể cây trồng đồng nhất về kiểu gen. 
- Nhân giống nhanh , sô ́ lượng lớn . 
Kết quả lai giữa Khoai tây v à Cà chua 
do sinh viên Việt Nam tạo ra năm 2010 
Kết quả lai giữa Khoai tây v à cà chua 
 do các nh à làm vườn nước Anh tạo ra năm 2013 
Phương pháp 
Cách tiến hành 
Kết quả 
( Ứng dụng ) 
Nuôi cấy mô , tê ́ bào 
Lai tê ́ bào sinh dưỡng ( Xô ma) 
Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn 
NỘI DUNG PHIẾU HỌC TẬP 
- Nuôi cấy mô hay tế bào thực vật trong ống nghiệm → Tái sinh thành cây. 
 Loại bỏ thành tế bào của các tế bào lai khác loài → Tế bào trần. 
 Dung hợp hai tế bào trần → tế bào lai 
- Nuôi tế bào lai → Cây lai khác loài. 
 Tạo cây lai khác loài , ( không qua lai hữu tính ). 
- Tạo quần thể cây trồng đồng nhất về kiểu gen. 
- Nhân giống nhanh , sô ́ lượng lớn . 
1. Cây con 
2. Cây con 
Hạt phấn (n) AB 
T ế bào đơn bội 
Cây đơn bội 
Lưỡng bội hóa 
Cây lưỡng bội 
(n) AB 
(n) AB 
(2n) AABB 
Phương pháp 
Cách tiến hành 
Kết quả 
( Ứng dụng ) 
Nuôi cấy mô , tê ́ bào 
Lai tê ́ bào sinh dưỡng ( Xô ma) 
Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn 
NỘI DUNG PHIẾU HỌC TẬP 
- Nuôi cấy mô hay tế bào thực vật trong ống nghiệm → Tái sinh thành cây. 
- Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn trong ống nghiệm → Cây đơn bội . 
- Tế bào đơn bội (n) lưỡng bội hóa Cây lưỡng bội (2n) 
 Loại bỏ thành tế bào của các tế bào lai khác loài → Tế bào trần. 
 Dung hợp hai tế bào trần → tế bào lai 
- Nuôi tế bào lai → Cây lai khác loài. 
 Tạo cây lai khác loài , ( không qua lai hữu tính ). 
- Tạo quần thể cây trồng đồng nhất về kiểu gen. 
- Nhân giống nhanh , sô ́ lượng lớn . 
Hạt phấn (n) AB 
T ế bào đơn bội 
Cây đơn bội 
Lưỡng bội hóa 
Cây lưỡng bội 
(n) AB 
(n) AB 
(2n) AABB 
Phương pháp 
Cách tiến hành 
Kết quả 
( Ứng dụng ) 
Nuôi cấy mô , tê ́ bào 
Lai tê ́ bào sinh dưỡng ( Xô ma) 
Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn 
NỘI DUNG PHIẾU HỌC TẬP 
- Nuôi cấy mô hay tế bào thực vật trong ống nghiệm → Tái sinh thành cây. 
- Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn trong ống nghiệm → Cây đơn bội . 
- Tế bào đơn bội (n) lưỡng bội hóa Cây lưỡng bội (2n) 
- Tạo các cây lưỡng bội đồng hợp về tất cả các gen → Tính trạng ổn định . 
 Loại bỏ thành tế bào của các tế bào lai khác loài → Tế bào trần. 
 Dung hợp hai tế bào trần → tế bào lai 
- Nuôi tế bào lai → Cây lai khác loài. 
 Tạo cây lai khác loài , ( không qua lai hữu tính ). 
- Tạo quần thể cây trồng đồng nhất về kiểu gen. 
- Nhân giống nhanh , sô ́ lượng lớn . 
Phương pháp 
Cách tiến hành 
Kết quả 
( Ứng dụng ) 
Nhân bản vô tính động vật 
Cấy truyền phôi 
* Yêu cầu : Nghiên cứu SGK SH 12 trang 80, 81 hoàn thành nội dung PHT sau : 
2. Công nghê ̣ tê ́ bào động vật 
Cho nhân TB tuyến vú 
Cho TBC của trứng 
Chuyển nhân TB tuyến vú vào TBC của trứng 
Nuôi cây trong ống nghiệm 
Phôi sớm 
Cừu 1 
Cừu 2 
Cừu 3 
Cấy phôi vào tử cung 
Cừu con ra đời (Dolly) 
 
Phương pháp 
Cách tiến hành 
Kết quả 
( Ứng dụng ) 
Nhân bản vô tính động vật 
Cấy truyền phôi 
NỘI DUNG PHIẾU HỌC TẬP 
 1. Tách nhân tế bào của động vật cần nhân bản . Tách tế bào trứng và loại bỏ nhân. 	 
 2. Cho nhân tê ́ bào cần nhân bản vào tế bào trứng đã mất nhân -> Phôi . 
 3. Chuyển phôi vào tử cung của con cái khác cho mang thai , sinh đẻ bình thường . 
- Nhân bản nhiều loài động vật ( đặc biệt là động vật biến đổi gen). 
 Cừu cái Dolly ra đời ( 1997) tại Scotland, gây chấn động to àn cầu khi trở th à nh con vật được nhân bản đầu tiên . 
 Dolly đã 3 lần sinh nở với 6 đứa con. Lên 5 tuổi , Dolly bị mắc chứng viêm khớp và trở nên đi lại khó khăn . Năm 2003 (7 tuổi ) nó đã được tiêm một mũi tiêm gây chết không đau đớn ( cái chết êm ái ) nhằm thoát khỏi bệnh phổi đang trở nên trầm trọng . 
Tỷ lệ thất bại của trứng cũng kh á cao v à trong số những phôi thành công thi ̀ có rất nhiều phôi bị lỗi , như trường hợp của Dolly đã bị chết sớm . Nguyên nhân do phần mềm gene không được chuyển giao hoàn toàn hoặc bị hư hỏng trong lúc chuyển . 
Cừu Dolly 
Nhân bản vô tính chó cưng 
Tiến hành : 
Công ty 
RNL Bio 
( Hàn Quốc ) 
Năm thành công : 
2005 
 Những chú chó này được nhân bản từ tế bào của một con chó giống Booger . 
▼ N ếu bạn có 1 con chó có kiểu gen quý hiếm, làm thế nào để bạn có thể tạo ra nhiều con chó có kiểu gen y hệt con chó của bạn ? 
Nhân bản chuột chết 
Con chuột đã chết được 16 năm 
Hậu duệ của con chuột chết 
Người tiến hành : 
Nhóm nghiêu cứu của Trung tâm Sinh học phát triển tại thành phố Kobe ( Nhật Bản ) 
Năm nghiên cứu thành công : 
Tháng 11 năm 2008 
Nhân bản cá trạch 
Người tiến hành : GS.TS Nguyễn Mộng Hùng và nhà khoa học Nga Nikitina . 
Lạc đà Injaz 
Tiến hành : 
 Trung tâm nhân giống lạc đà và Viện nghiên cứu thú y trung ương của Các tiểu vương quốc Ảrập Thống nhất nhân bản từ một con lạc đà bị giết lấy thịt năm 2005. 
Chào đời : 8/4/2009 
Chuột nhân bản từ tế bào lấy từ da ( Mỹ ) 
Khỉ nhân bản vô tính ( Anh ) 
Ngựa nhân bản vô tính ở Ý 
 Sói nhân bản vô tính ở Hàn Quốc (2005) 
Sao la 
Sếu đầu đỏ 
Vooc quần đùi trắng 
Quy trình cấy truyền phôi b ò 
Phương pháp 
Cách tiến hành 
Kết quả 
( Ứng dụng ) 
Nhân bản vô tính động vật 
Cấy truyền phôi 
NỘI DUNG PHIẾU HỌC TẬP 
 1. Tách nhân tế bào của động vật cần nhân bản . Tách tế bào trứng và loại bỏ nhân. 	 
 2. Cho nhân vào tế bào trứng đã bị lấy mất nhân . 
 3. Nuôi tế bào này trong ống nghiệm → phôi . 
 4. Chuyển phôi vào tử cung của con cái cho mang thai , sinh đẻ bình thường . 
- Nhân bản động vật ( đặc biệt là động vật biến đổi gen). 
- Lấy phôi t ừ động vật cho -> tách thành nhiều phôi → cấy các phôi này vào động vật nhận đê ̉ mang thai v à sinh đ e ̉ bình thường . 
- Tạo nhiều con vật kiểu gen giống nhau trong thời gian ngắn . 
Câu 1. Trong các bước sau đây: 
I. Chọn lọc cá thể có kiểu hình mong muốn. 
II. Tạo dòng thuần. 
III. Xử lí mẫu vật bằng tác nhân đột biến. 
 Quy trình tạo giống mới bằng phương pháp gây đột biến theo trình tự nào sau đây? 
	A. I --> --> II --> III.    
	B. III --> II --> I.              
	C. II --> III --> I.           
	D. III --> I --> II. 
CỦNG CỐ 
các tế bào xôma tự do được tách ra từ mô sinh dưỡng 
các tế bào đã được xử lí làm tan màng sinh chất 
các tế bào đã được xử lí làm tan thành tế bào 
các tế bào khác loài đã hoà nhập để trở thành tế bào lai 
Câu 2: Trong k ĩ thuật lai tế bào , các tế bào trần là : 
CỦNG CỐ 
Câu 3. Phương pháp nuôi cấy hạt phấn là : 
Cho mọc thành cây đơn bội rồi đa bội hóa cây lưỡng bội . 
B. Dùng hóa chất để nuôi cấy tạo cây lưỡng bội . 
C. Cho những giao tử đơn bội giao phấn tạo cây lưỡng bội . 
D. Cho giao tử đơn bội nuôi cấy trong môi trường đủ chất dinh dưỡng phát triển thành cây lưỡng bội . 
CỦNG CỐ 
Câu 4. Điều nào sau đây không đúng với nhân bản vô tính ở động vật bằng kỹ thuật chuyển nhân? 
	 A. Cần có sự tham gia của nhân tế bào sinh dục. 
	B. ĐV có vú có thể nhân bản từ tế bào xôma. 
	C. Cần có sự tham gia tế bào chất của noãn bào. 
	D. Có thể tạo ra giống ĐV mang gen người. 
CỦNG CỐ 
Nuôi cấy hợp tử . 
Kỹ thuật chuyển 
Cấy truyền phôi 
Nhân giống đột biến 
Câu 5: Chia c ắt một phôi động vật thành nhiều phôi , rồi cấy vào tử cung của các con cái khác nhau từ đó nhanh chóng tạo ra hàng loạt con có kiểu gen giống nhau được gọi là phương pháp : 
CỦNG CỐ 
Câu 6. Để tạo ra cơ thể mang bộ nhiễm sắc thể của 2 lo ài khác nhau m à không qua sinh sản hữu t ính người ta sử dụng phương pháp 
đột biến nhân tạo . 
B. lai tế b à o . 
C. kĩ thuật di truyền. 
D. chọn lọc c á thể. 
Về nhà 
Trả lời các câu hỏi và bài tập trong SGK	 
2. Đọc bài 20: TẠO GIỐNG NHỜ CÔNG NGHỆ GEN