Bài giảng Vật lí Lớp 10 - Bài 6: Tính tương đối của chuyển động. Công thức cộng vận tốc - Trần Thị Thu Sương

Tiết 10 – Bài 6: 
TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
GV: TRẦN THỊ THU SƯƠNG 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
 Câu 1: Em hãy cho biết hệ quy chiếu là gì ? 
- Tr ¶ lêi : HÖ quy chiÕu lµ mét hÖ gåm : 
 + Mét hÖ trôc to¹ ®é g¾n vµo vËt mèc . 
 + Mét mèc thêi gian . 
 + Mét ® ång hå dïng ®Ó ®o thêi gian . 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
 Câu 2 : ChuyÓn ® éng c¬ häc lµ g× ? Lµm thÕ nµo ®Ó biÕt ®­ îc mét vËt chuyÓn ® éng hay ® øng yªn so víi vËt kh¸c ? 
- Tr ¶ lêi : 
 + ChuyÓn ® éng c¬ häc lµ sù thay ® æi vÞ trÝ cña vËt nµy so víi vËt kh¸c theo thêi gian . 
 + Muèn biÕt ®­ îc mét vËt cã chuyÓn ® éng hay kh«ng ta ph¶i ta ph¶i so s¸nh xem vÞ trÝ cña nã cã thay ® æi so víi vËt kh¸c theo thêi gian hay kh«ng . 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
 Câu 3 : Quü ®¹o chuyÓn ® éng lµ g×? Trong thùc tÕ c¸c em hay gÆp nh÷ng d¹ng nµo ? 
- Tr ¶ lêi : 
 + TËp hîp tÊt c¶ c¸c vÞ trÝ cña mét chÊt ® iÓm chuyÓn ® éng t¹o ra mét ®­ êng nhÊt ® Þnh . §­ êng ® ã gäi lµ quü ®¹o cña chuyÓn ® éng . 
 + Trong thùc tÕ th­êng gÆp : §­ êng th¼ng; ®­ êng cong; ®­ êng trßn  
Câu 4 : Cho ®¼ng thøc sau : 
- Tr ¶ lêi : : + TH1: a = b + c 
Nªu c¸ch tÝnh ®é lín cña vÐc t¬ 
trong c¸c tr­êng hîp : 
+ Hai vÐc t¬ thµnh phÇn cïng ph­¬ng cïng chiÒu . 
+ Hai vÐc t¬ thµnh phÇn cïng ph­¬ng ng­îc chiÒu . 
+ Hai vÐc t¬ thµnh phÇn vu«ng gãc nhau . 
+ TH2: | b-c | 
+ TH3: a 2 = b 2 + c 2 
Trong ® ã : a, b, c lÇn l­ît lµ ®é lín cña c¸c vÐc t¬ t­¬ng øng . 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
BÀI 6. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
A. NỘI DUNG BÀI HỌC: 
TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG 
CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
B. VẬN DỤNG – CỦNG CỐ 
BÀI 6. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
I. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG 
1. TÝnh t­¬ng ® èi cña quü ®¹o 
H·y quan s¸t h×nh 6 – 1 SGK vµ tr ¶ lêi c©u hái C1? 
Tr ¶ lêi : 
+ § èi víi ng­êi quan s¸t ® øng bªn ®­ êng th × quü ®¹o lµ ®­ êng cong. 
+ § èi víi ng­êi ®i xe ®¹p th ì quü ®¹o lµ ®­ êng trßn . 
BÀI 6. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
I. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG 
1. TÝnh t­¬ng ® èi cña quü ®¹o 
H·y quan s¸t h×nh biễu diễn sau : 
BÀI 6. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
I. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG 
1. TÝnh t­¬ng ® èi cña quü ®¹o 
Em có nhận xét gì về quỹ đạo của quả bóng trong 2 hình biễu diễn trên ? 
Vậy hình dạng quỹ đạo của chuyển động trong các hệ quy chiếu khác nhau thì như thế nào ? 
BÀI 6. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
I. TÍNH TƯƠNG ĐỐI 
CỦA CHUYỂN ĐỘNG 
1. TÝnh t­¬ng ® èi cña quü ®¹o 
 Hình dạng quỹ đạo của chuyển động trong các hệ quy chiếu khác nhau thì khác nhau - quỹ đạo có tính tương đối . 
1. TÝnh t­¬ng ® èi cña quü ®¹o 
BÀI 6. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
I. TÍNH TƯƠNG ĐỐI 
CỦA CHUYỂN ĐỘNG 
1. TÝnh t­¬ng ® èi cña quü ®¹o 
2. TÝnh t­¬ng ® èi cña vận tốc : 
Giả sử một hành khách đang ngồi yên trong một toa tàu chuyển động với vận tốc 50km/h.Em hãy cho biết vận tốc của hành khách đó là bao nhiêu . Nếu : 
 so với toa tàu ? 
 so với người đứng dưới đường ? 
BÀI 6. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
I. TÍNH TƯƠNG ĐỐI 
CỦA CHUYỂN ĐỘNG 
1. TÝnh t­¬ng ® èi cña quü ®¹o 
2. TÝnh t­¬ng ® èi cña vận tốc : 
H·y quan s¸t h×nh biễu diễn sau : 
A 
A’ 
Em cã nhËn xÐt g× vÒ vËn tèc cña hép gç so víi tÊm gç vµ so víi ® iÓm A? 
B ’ 
BÀI 6. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
I. TÍNH TƯƠNG ĐỐI 
CỦA CHUYỂN ĐỘNG 
1. TÝnh t­¬ng ® èi cña quü ®¹o 
2. TÝnh t­¬ng ® èi cña vận tốc : 
Vậy vận tốc của vật chuyển động trong các hệ quy chiếu khác nhau thì như thế nào ? 
BÀI 6. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
I. TÍNH TƯƠNG ĐỐI 
CỦA CHUYỂN ĐỘNG 
1. TÝnh t­¬ng ® èi cña quü ®¹o 
2. TÝnh t­¬ng ® èi cña vận tốc : 
 Vận tốc của vật chuyển động trong các quy chiếu khác nhau thì khác nhau – vận tốc có tính tương đối . 
2. TÝnh t­¬ng ® èi cña vận tốc : 
BÀI 6. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
I. TÍNH TƯƠNG ĐỐI 
CỦA CHUYỂN ĐỘNG 
1. TÝnh t­¬ng ® èi cña quü ®¹o 
2. TÝnh t­¬ng ® èi cña vận tốc : 
II. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
1. Hệ quy chiếu đứng yên và hệ quy chiếu chuyển động 
H·y quan s¸t h×nh biễu diễn sau : 
O’ 
y’ 
X ’ 
x 
y 
o 
HÖ quy chiÕu nµo lµ ® øng yªn , chuyÓn ® éng ? 
HÖ quy chiÕu ® øng yªn g¾n víi vËt mèc nh ­ th ế nµo , hÖ quy chiÕu chuyÓn ® éng g¾n víi vËt mèc nh ­ thÕ nµo ? 
BÀI 6. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
I. TÍNH TƯƠNG ĐỐI 
CỦA CHUYỂN ĐỘNG 
1. TÝnh t­¬ng ® èi cña quü ®¹o 
2. TÝnh t­¬ng ® èi cña vận tốc 
II. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
1. Hệ quy chiếu đứng yên và hệ quy chiếu chuyển động 
+ HÖ quy chiÕu ® øng yªn lµ hÖ quy chiÕu g¾n víi vËt mèc lµ vËt ® øng yªn . 
+ HÖ quy chiÕu chuyÓn ® éng lµ hÖ quy chiÕu g¾n víi vËt mèc lµ vËt chuyÓn ® éng . 
1. Hệ quy chiếu đứng yên và hệ quy chiếu chuyển động 
BÀI 6. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
I. TÍNH TƯƠNG ĐỐI 
CỦA CHUYỂN ĐỘNG 
1. TÝnh t­¬ng ® èi cña quü ®¹o 
2. TÝnh t­¬ng ® èi cña vận tốc 
II. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
1. Hệ quy chiếu đứng yên và hệ quy chiếu chuyển động 
H·y quan s¸t h×nh biễu diễn sau : 
2. Công thức cộng vận tốc 
A 
A 
B’ 
A’ 
B 
H·y chØ ra qu ã ng ®­ êng mµ vËt ®i ®­ îc so víi bê vµ so víi tÊm gç ? Qu ã ng ®­ êng tÊm gç ®i ®­ îc so víi bê ? 
Tõ thÝ dô nµy em h·y suy nghÜ lµm thÕ nµo ®Ó tÝnh vËn tèc cña vËt so víi bê ? 
A 
A 
B’ 
A’ 
B 
BÀI 6. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
I. TÍNH TƯƠNG ĐỐI 
CỦA CHUYỂN ĐỘNG 
1. TÝnh t­¬ng ® èi cña quü ®¹o 
2. TÝnh t­¬ng ® èi cña vận tốc 
II. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
1. Hệ quy chiếu đứng yên và hệ quy chiếu chuyển động 
2. Công thức cộng vận tốc 
2. Công thức cộng vận tốc 
 + Vận tốc tuyệt đối : là vận tốc của vật đối với hệ quy chiếu đứng yên : 
 + Vận tốc tương đối : là vận tốc của vật đối với hệ quy chiếu chuyển động : 
 + Vận tốc kéo theo : là vận tốc của hệ quy chiếu chuyển động đối với hệ quy chiếu đứng yên : 
3 
1 
2 
BÀI 6. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
I. TÍNH TƯƠNG ĐỐI 
CỦA CHUYỂN ĐỘNG 
1. TÝnh t­¬ng ® èi cña quü ®¹o 
2. TÝnh t­¬ng ® èi cña vận tốc 
II. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
1. Hệ quy chiếu đứng yên và hệ quy chiếu chuyển động 
2. Công thức cộng vận tốc 
a. Trường hợp vận tốc cùng phương 
cùng chiều : 
Các trường hợp đặc biệt : 
3 
2 
BÀI 6. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
I. TÍNH TƯƠNG ĐỐI 
CỦA CHUYỂN ĐỘNG 
1. TÝnh t­¬ng ® èi cña quü ®¹o 
2. TÝnh t­¬ng ® èi cña vận tốc 
II. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
1. Hệ quy chiếu đứng yên và hệ quy chiếu chuyển động 
2. Công thức cộng vận tốc 
a. Trường hợp vận tốc cùng phương 
cùng chiều : 
Các trường hợp đặc biệt : 
b. Trường hợp vận tốc cùng phương 
ngược chiều : 
BÀI 6. TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
I. TÍNH TƯƠNG ĐỐI 
CỦA CHUYỂN ĐỘNG 
1. TÝnh t­¬ng ® èi cña quü ®¹o 
2. TÝnh t­¬ng ® èi cña vận tốc 
II. CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC 
1. Hệ quy chiếu đứng yên và hệ quy chiếu chuyển động 
2. Công thức cộng vận tốc 
1/ Nếu vận tốc tương đối vuông góc với vận tốc kéo theo thì vận tốc tuyệt đối được tính như thế nào ? 
Hãy về nhà suy nghĩ ? 
2/ Tr­êng hîp tæng qu¸t , nÕu vËn tèc t­¬ng ® èi t¹o víi vËn tèc kÐo theo mét gãc  nµo ® ã th × ®é lín cña vËn tèc tuyÖt ® èi ®­ îc tÝnh như thế nào ? 
CỦNG CỐ 
+ Nhắc lại tính tương đối của chuyển động ? 
+ Thế nào là hệ quy chiếu đứng yên , hệ quy chiếu chuyển động , vận tốc tuyệt đối , vận tốc tương đối , vận tốc kéo theo ? 
+ Nhắc lại công thức cộng vận tốc ? 
VẬN DỤNG 
C1: Tại sao trạng thái đứng yên hay chuyển động của một chiếc ô tô có tính tương đối ? 
Vì chuyển động của ô tô được quan sát ở các thời điểm khác nhau . 
Vì chuyển động của ô tô được quan sát bởi những người khác nhau đứng bên lề đường . 
Vì chuyển động của ô tô không ổn định : lúc đứng yên , lúc chuyển động 
Vì chuyển động của ô tô được quan sát trong các hệ quy chiếu khác nhau ( gắn với đường và gắn với ô tô ) 
VẬN DỤNG 
C2: Mét chiÕc thuyÒn chuyÓn ® éng th¼ng ng­îc chiÒu dßng n­íc víi vËn tèc 6,5km/h ® èi víi dßng n­íc . VËn tèc ch¶y cña dßng n­íc ® èi víi bê s«ng lµ 1,5km/h. VËn tèc cña thuyÒn ® èi víi bê s«ng lµ. 
 A. 8 km/h. B. 5 km/h. 
 C. 6,7 km/h. D. 6,3 km/h. 
VẬN DỤNG 
C3: Mét chiÕc thuyÒn ch¹y trªn mét dßng s«ng . BiÕt vËn tèc t­¬ng ® èi cña thuyÒn so víi dßng n­íc lµ 4m/s, vËn tèc dßng n­íc lµ 2m/s. Hái vËn tèc tuyÖt ® èi cña thuyÒn cã thÓ nhËn gi ¸ trÞ nµo trong c¸c gi ¸ trÞ sau : 
 A. 1m/s. B. 3m/s. 
 C. 7m/s. D. 9m/s. 
VẬN DỤNG 
C4: Mét chiÕc phµ ch¹y xu«i dßng tõ bÕn A ® Õn bÕn B mÊt 3 giê . Khi ch¹y vÒ ( ® éng c¬ vÉn ho¹t ® éng nh ­ lÇn ®i ) th × mÊt 6 giê . NÕu phµ háng m¸y vµ tr«i theo dßng n­íc th × tõ A ® Õn B mÊt bao nhiªu thêi gian . 
 A. 9 giê . B. 12 giê . 
 C. 15 giê . C. 3 giê . 
NHIỆM VỤ VỀ NHÀ 
 Bµi tËp vÒ nh µ: 
 + C¸c c©u hái , bµi tËp cña bµi 6 SGK. 
 + Bµi tËp 6.7; 6.8 vµ 6.9 s¸ch bµi tËp VËt lý 10. 
* VÒ nh µ ® äc , chuÈn bÞ tr­íc Bµi 7. 
Bµi häc ® Õn ®©y kÕt thóc 
Gặp lại các em vào giờ sau !