Bài giảng Vật lí Lớp 11 - Bài: Từ trường của ống dây có dòng điện chạy qua

nhiÖt liÖt chµo mõng c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o 
 Câu hỏi : Nêu quy ước chiều đường sức từ ? Đường sức từ của Nam châm có chiều như thế nào ? 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
Quy ước chiều đường sức từ : Chiều của đường sức từ là chiều đi từ cực Nam sang cực Bắc xuyên dọc kim Nam châm đặt cân bằng trên đường sức từ đó . 
Bên ngoài Nam châm đường sức từ có chiều đi vào ở cực Nam và đi ra từ cực Bắc . 
 Trả lời : 
TIẾT 25: 
I. TỪ PHỔ, ĐƯỜNG SỨC TỪ CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
1) Thí nghiệm 
Rắc đều một lớp mạt sắt trên tấm nhựa có luồn các vòng dây của một ống dây dẫn có dòng điện chạy qua. Gõ nhẹ tấm nhựa . 
TỪ TRƯỜNG CỦA ỐNG DÂYCÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
12 V 
+ 
- 
Gõ nhẹ 
I. TỪ PHỔ, ĐƯỜNG SỨC TỪ CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
1) Thí nghiệm 
TỪ TRƯỜNG CỦA ỐNG DÂYCÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
TIẾT 25: 
Từ phổ của ống dây 
Từ phổ của thanh nam châm 
* Giống nhau : Phần từ phổ ở bên ngoài ống dây có dòng điện chạy qua và bên ngoài thanh nam châm giống nhau 
* Khác nhau : Trong lòng ống dây cũng có các đường mạt sắt được sắp xếp gần như song song 
I. TỪ PHỔ, ĐƯỜNG SỨC TỪ CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
1) Thí nghiệm 
TỪ TRƯỜNG CỦA ỐNG DÂYCÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
a) Quan sát từ phổ vừa được tạo thành bên trong và bên ngoài ống dây . 
C1: So sánh từ phổ của ống dây và từ phổ của thanh nam châm , cho biết chúng có gì giống nhau , khác nhau ? 
TIẾT 25: 
12 V 
+ 
- 
I. TỪ PHỔ, ĐƯỜNG SỨC TỪ CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
1) Thí nghiệm 
TỪ TRƯỜNG CỦA ỐNG DÂYCÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
C2: Nh ận xét về hình dạng của các đường sức từ 
b) Dựa vào các đường mạt sắt , hãy vẽ một vài đường sức từ của ống dây ngay trên tấm nhựa . 
Đường sức từ trong và ngoài ống dây tạo thành những đường cong khép kín . 
TIẾT 25: 
12 V 
+ 
- 
c) Đặt các kim nam châm nối tiếp nhau trên một trong các đường sức từ vừa vẽ được . vẽ mũi tên chỉ chiều đường sức từ . 
C3: Cho nhận xét về chiều của đường sức từ ở hai đầu ống dây so với chiều các đường sức từ ở hai cực của thanh nam châm 
I. TỪ PHỔ, ĐƯỜNG SỨC TỪ CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
1) Thí nghiệm 
TỪ TRƯỜNG CỦA ỐNG DÂYCÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
Giống như thanh nam châm , tại hai đầu ống dây , các đường sức từ cùng đi vào ở một đầu và cùng đi ra ở đầu kia 
TIẾT 25: 
I. TỪ PHỔ, ĐƯỜNG SỨC TỪ CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
1) Thí nghiệm 
TỪ TRƯỜNG CỦA ỐNG DÂYCÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
c) Giống như thanh nam châm , tại hai đầu ống dây , các đường sức từ cùng đi vào ở một đầu và cùng đi ra ở đầu kia 
2) Kết luận 
a) Phần từ phổ ở bên ngoài ống dây có dòng điện chạy qua và bên ngoài thanh nam châm giống nhau . Trong lòng ống dây cũng có các đường sức từ được sắp xếp gần như song song . 
b) Đường sức từ trong và ngoài ống dây tạo thành những đường cong khép kín . 
* Hai đầu của ống dây có dòng điện chạy qua cũng là hai từ cực . Đầu có các đường sức từ đi ra gọi là cực Bắc , đầu có các đường sức từ đi vào gọi là cực Nam. 
12 V 
+ 
- 
N 
S 
TIẾT 25: 
12 V 
- 
+ 
12 V 
+ 
- 
I. TỪ PHỔ, ĐƯỜNG SỨC TỪ CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
1) Thí nghiệm 
TỪ TRƯỜNG CỦA ỐNG DÂYCÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
2) Kết luận 
II. QUY TẮC NẮM BÀN TAY PHẢI 
1) Chiều của đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua phụ thuộc vào yếu tố nào ? 
Kết luận : Chiều đường sức từ của ống dây phụ thuộc vào chiều của dòng điện chạy qua các vòng dây . 
TIẾT 25: 
I. TỪ PHỔ, ĐƯỜNG SỨC TỪ CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
1) Thí nghiệm 
TỪ TRƯỜNG CỦA ỐNG DÂYCÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
2) Kết luận 
II. QUY TẮC NẮM BÀN TAY PHẢI 
1) Chiều của đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua phụ thuộc vào yếu tố nào ? 
2) Quy tắc nắm bàn tay phải 
Nắm bàn tay phải , rồi đặt sao cho bốn ngón tay hướng theo chiều dòng điện chạy qua các vòng dây thì ngón tay cái choãi ra chỉ chiều các đường sức từ trong lòng ống dây 
Chiều dòng điện 
Chiều đường sức từ bên trong ống dây 
TIẾT 25: 
I. TỪ PHỔ, ĐƯỜNG SỨC TỪ CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
TỪ TRƯỜNG CỦA ỐNG DÂYCÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
II. QUY TẮC NẮM BÀN TAY PHẢI 
Nắm bàn tay phải , rồi đặt sao cho bốn ngón tay hướng theo chiều dòng điện chạy qua các vòng dây thì ngón tay cái choãi ra chỉ chiều các đường sức từ trong lòng ống dây 
Phần từ phổ bên ngoài ống dây có dòng điện chạy qua rất giống phần từ phổ bên ngoài thanh nam châm 
III. VẬN DỤNG 
C4: Cho ống dây AB có dòng điện chạy qua. Một nam châm thử ở đầu B, khi đứng yên nằm định hướng như hình vẽ . Xác định tên các từ cực của ống dây . 
S 
N 
A 
B 
TIẾT 25: 
B 
A 
I. TỪ PHỔ, ĐƯỜNG SỨC TỪ CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
TỪ TRƯỜNG CỦA ỐNG DÂYCÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
II. QUY TẮC NẮM BÀN TAY PHẢI 
Nắm bàn tay phải , rồi đặt sao cho bốn ngón tay hướng theo chiều dòng điện chạy qua các vòng dây thì ngón tay cái choãi ra chỉ chiều các đường sức từ trong lòng ống dây 
Phần từ phổ bên ngoài ống dây có dòng điện chạy qua rất giống phần từ phổ bên ngoài thanh nam châm 
III. VẬN DỤNG 
C5: Trên hình 24.5 có một kim nam châm bị vẽ sai chiều . Hãy chỉ ra đó là kim nam châm nào và vẽ lại cho đúng . Dùng quy tắc nắm tay phải xác định chiều dòng điện chạy qua các vòng dây . 
Chiều dòng điện 
Chiều đường sức từ bên trong ống dây 
1 
2 
3 
4 
5 
Kim nam châm số 5 vẽ sai chiều 
TIẾT 25: 
I. TỪ PHỔ, ĐƯỜNG SỨC TỪ CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
TỪ TRƯỜNG CỦA ỐNG DÂYCÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA 
II. QUY TẮC NẮM BÀN TAY PHẢI 
Nắm bàn tay phải , rồi đặt sao cho bốn ngón tay hướng theo chiều dòng điện chạy qua các vòng dây thì ngón tay cái choãi ra chỉ chiều các đường sức từ trong lòng ống dây 
Phần từ phổ bên ngoài ống dây có dòng điện chạy qua rất giống phần từ phổ bên ngoài thanh nam châm 
III. VẬN DỤNG 
C6: Hình 24.6 cho biết chiều dòng điện chạy qua các vòng dây . Hãy dùng quy tắc nắm tay phải để xác định tên các từ cực của ống dây . 
Chiều dòng điện 
Chiều đường sức từ bên trong ống dây 
B 
A 
N 
S 
TIẾT 25: 
Học kỹ bài , thuộc quy tắc nắm tay phải 
Làm các bài tập từ bài 24.1 đến bài 24.5 SBT trang 29, 30 
Chuẩn bị bài 25: Sự nhiễm từ của sắt , thép – Nam châm điện . 
H­íng dÉn häc ë nh µ 
N 
S 
Bµi 24.5: Cuén d©y cña mét nam ch©m ® iÖn ®­ îc nèi víi mét nguån ® iÖn mµ tªn c¸c tõ cùc cña nam ch©m ® iÖn ®­ îc ghi trªn h×nh . H·y x¸c ® Þnh cùc d­¬ng , ©m cña nguån ® iÖn . 
A 
B 
Bµi 24.8: V× sao cã thÓ coi èng d©y cã dßng ® iÖn mét chiÒu ch¹y qua nh ­ mét thanh nam ch©m th¼ng? 
V× èng d©y còng t¸c dông lùc tõ lªn kim nam ch©m . 
V× èng d©y còng t¸c dông lùc tõ lªn kim s¾t 
 V× èng d©y còng cã 2 cùc tõ nh ­ thanh nam ch©m . 
 V× mét kim nam ch©m ® Æt trong lßng èng d©y còng chÞu t¸c dông cña mét lùc tõ gièng nh ­ khi ® Æt trong lßng thanh nam ch©m .