Bài giảng Vật lí Lớp 12 - Bài 28: Tia X (Bản chuẩn kiến thức)

Hãy nêu tính chất và công dụng của tia tử ngoại . 
* Tác dụng lên phim ảnh . 
* Kích thích sự phát quang của nhiều chất  Đèn huỳnh quang . 
* Kích thích nhiều phản ứng hoá học , tạo ra phản ứng quang hợp . 
* Làm iôn hoá không khí và nhiều chất khác . 
* Có tác dụng sinh học . 
+ Trong công nghiệp thực phẩm : Tiệt trùng thực phẩm , nước giải khát . 
+ Trong công nghiệp cơ khí : Tìm vết nứt , xước trên bề mặt các vật bằng kim loại . 
+ Trong y học : Chữa bệnh , tiệt trùng các dụng cụ phẫu thuật . 
 Hãy nêu tính chất và công dụng của tia tử ngoại . 
BÀI 41. TIA X 
I. PHÁT HIỆN TIA X 
Tia X được phát hiện trong 
Trường hợp nào ? 
Mỗi khi một chùm tia catôt - tức là một chùm electron có năng lượng lớn - đập vào một vật , dù vật đó là chất rắn , chất lỏng hoặc chất khí có nguyên tử lượng tương đối lớn thì vật đó phát ra bức xạ không trông thấy nhưng lại làm đen kính ảnh , bức xạ đó gọi là tia X. 
BÀI 41. TIA X 
I. PHÁT HIỆN TIA X 
II. CÁCH TẠO TIA X 
1.CẤU TẠO 
F 
F’ 
BT 
N 
220V 
 
N­íc lµm ngu«Þ 
CT 
A 
F 
F’ 
K 
Ống Cu – lít - giơ 
Đối Catot 
+ 
- 
Ca tốt 
Anốt 
Dòng electron 
Tia Rơnghen 
Ống Cu – lít - giơ 
BÀI 41. TIA X 
I. PHÁT HIỆN TIA X 
II. CÁCH TẠO RA 
1.CẤU TẠO 
2. HOẠT ĐỘNG 
F 
F’ 
BT 
N 
220V 
 
N­íc lµm ngu«Þ 
CT 
A 
F 
F’ 
Tia X 
K 
Ống Cu – lít – giơ hoạt động 
Làm thế nào để tăng cường độ của chùm tia X ? 
F 
F’ 
BT 
N 
220V 
 
N­íc lµm ngu«Þ 
CT 
A 
F 
F’ 
Tia X 
K 
Ống Cu – lít – giơ hoạt động 
BÀI 41. TIA X 
I. PHÁT HIỆN TIA X 
II. CÁCH TẠO RA 
1.CẤU TẠO 
2. HOẠT ĐỘNG 
III.BẢN CHẤT VÀ T/C 
CỦA TIA X 
1.BẢN CHẤT 
Có người cho rằng tia Rơn-ghen chính là chùm hạt electron phản xạ từ Anốt . Điều đó có đúng không ? Có cách nào kiểm tra được điều đó ? 
BÀI 41. TIA X 
I. PHÁT HIỆN TIA X 
II. CÁCH TẠO RA 
1.CẤU TẠO 
2. HOẠT ĐỘNG 
III.BẢN CHẤT VÀ T/C 
CỦA TIA X 
1.BẢN CHẤT 
Theo em tia Rơn-ghen có bản chất như thế nào ? 
Tia X ( tia Rơn-ghen ) là sóng điện từ có bước sóng vào khoảng 10 -8  10 -11 m. 
+ 
- 
Tia X đi qua điện trường 
N 
S 
Tia X đi qua từ trường 
BÀI 28. TIA X 
I. PHÁT HIỆN TIA X 
II. CÁCH TẠO TIA X 
1.CẤU TẠO 
2. HOẠT ĐỘNG 
III.BẢN CHẤT VÀ T/C 
CỦA TIA X 
1.BẢN CHẤT 
2. TÍNH CHẤT 
Hãy quan sát hai bức ảnh sau và nêu cách chụp của từng tấm ảnh ? 
a 
Chụp bằng ánh sáng nhìn thấy ( ánh sáng trắng ) 
r 
Chụp bằng tia X ( tia Rơn-ghen ) 
Hãy quan sát hai bức ảnh sau và nêu cách chụp của từng tấm ảnh . 
p 
x 
Tia X khi gặp vật cản có thể xuyên qua vật cản . 
Ánh sáng nhìn thấy khi gặp vật cản có thể bị hấp thụ hoặc phản xạ . 
F 
F’ 
BT 
N 
220V 
 
N­íc lµm ngu«Þ 
CT 
A 
F 
F’ 
Tia X ( tia Rơn-ghen ) kích thích tính phát huy ánh sáng của một số chất 
Thí nghiệm này chứng tỏ tia X có tính chất gì ? 
? 
F 
F’ 
BT 
N 
220V 
 
N­íc lµm ngu«Þ 
CT 
A 
F 
F’ 
Tia X 
K 
+ 
- 
Tia Rơn-ghen tác động vào không khí giữa hai bản cực của tụ điện đang tích điện 
Thí nghiệm này cho thấy tia X có tính chất gì ? 
? 
Tia X làm iôn hoá không khí . 
BÀI 41. TIA X 
I. PHÁT HIỆN TIA X 
II. CÁCH TẠO TIA X 
1.CẤU TẠO 
2. HOẠT ĐỘNG 
III.BẢN CHẤT VÀ T/C 
CỦA TIA X 
1.BẢN CHẤT 
2. TÍNH CHẤT 
A. Có khả năng đâm xuyên 
B. Làm đen kính ảnh 
c.Làm phát quang một số chất 
d.Làm ion hóa không khí 
e. Tác dụng sinh lý 
Tóm lại : Tia X có đủ các tính chất 
của tia tử ngoại 
Tia X có thể gây ra hiện tượng quang điện 
GV:Trịnh Thi Lệ Hoa 
BÀI 41. TIA X 
I. PHÁT HIỆN TIA X 
II. CÁCH TẠO TIA X 
1.CẤU TẠO 
2. HOẠT ĐỘNG 
III.BẢN CHẤT VÀ T/C 
CỦA TIA X 
1.BẢN CHẤT 
2. TÍNH CHẤT 
3.CÔNG DỤNG 
Với những tính chất của tia X, tia X được ứng dụng như thế nào trong đời sống ? 
- T rong y học : Chiếu điện , chụp điện để chuẩn đoán bệnh, để chữa bệnh ung thư . 
- Trong công nghiệp : Tìm khuyết tật trong các vật đúc . bằng kim loại và trong các tinh thể . 
- T rong ngành hàng không : Kiểm tra hành lí của các hành khách đi máy bay. 
- Trong phòng thí nghiệm : Nghiên cứu thành phần và cấu trúc của các vật rắn . 
BÀI 41. TIA X 
I. PHÁT HIỆN TIA X 
II. CÁCH TẠO RA 
III.BẢN CHẤT VÀ T/C 
CỦA TIA X 
IV.THANG SÓNG ĐIỆN 
 TỪ 
Sóng điện từ , ánh sáng trông thấy , với các bức xạ mà ta đã học liên quan với nhau như thế nào ? 
1.Nhìn tổng quát về 
Sóng điện từ 
+ Sóng điện từ và sóng ánh sáng có sự đồng nhất , sóng điện từ có đủ mọi tính chất của sóng ánh sáng . 
+ Sóng điện từ và tia hồng ngoại có sự liên tục và đồng nhất . 
+ Phổ tia tử ngoại và phổ Rơn-ghen có sự liên tục và chúng có cùng bản chất là sóng điện từ . 
Sóng Hec ( sóng vô tuyến ), tia hồng ngoại , ánh sáng thông thường , tia tử ngoại , tia Rơn-ghen và tia gamma, đều có cùng bản chất là sóng điện từ , chỉ khác nhau về tần số (hay bước sóng ) mà thôi . 
Như vậy : 
BÀI 41. TIA X 
I. PHÁT HIỆN TIA X 
II. CÁCH TẠO TIA X 
III.BẢN CHẤT VÀ T/C 
CỦA TIA X 
IV.THANG SÓNG ĐIỆN 
 TỪ 
1.Nhìn tổng quát về 
Sóng điện từ 
2.Thang sóng điện 
 từ 
BÀI 41. TIA X 
Thang sóng điện từ 
Hz 
Tần số 
Bước sóng 
f 
 
.10 4 
3.10 5 
3.10 8 
3.10 12 
3.10 14 
3.10 17 
3.10 20 
3.10 23 
10 4 
10 2 
1 
10 -2 
10 -6 
10 -10 
10 -12 
10 -14 
m 
10 -8 
Ánh sáng nhìn thấy - các nguồn sáng 
Sóng vô tuyến 
Tia h ồng ngoại 
Tia tử ngoại 
Tia Rơn-ghen 
Tia gamma 
Nhìn hình hình ảnh mô tả thang sóng điện từ , em có nhận xét gì về thang sóng điện từ ? 
Thang sóng điện từ là bảng sắp xếp tất cả các loại sóng điện từ theo thứ tự tần số , hoặc bước sóng . 
BÀI 41. TIA X 
Câu hỏi 
1. Tia X có bước sóng 
A. lớn hơn bước sóng của tia hồng ngoại . 
B. lớn hơn bước sóng của tia tử ngoại . 
C. nhỏ hơn bước sóng của tia tử ngoại . 
D. không thể đo được . 
BÀI 41. TIA X 
Câu hỏi 
2. Ống Cu- lít-giơ 
A. chỉ hoạt động được với một nguồn hiệu điện thế xoay chiều . 
B. chỉ hoạt động được với một nguồn hiệu điện thế một chiều . 
D. có thể hoạt động với cả hai loại nguồn . 
C. chỉ có thể hoạt động với một trong hai loại nguồn trên . 
Tiết học kết thúc