Bài giảng Vật lí Lớp 12 - Bài: Phóng xạ - Trường THPT Đông Tiền Hải

QUÝ THẦY, CÔ VỀ DỰ HỘI GIẢNG 
GIÁO VIÊN GIỎI 
CỤM HUYỆN TIỀN HẢI 
N¨m häc : 2009 - 2010 
nhiÖt liÖt chµo mõng 
M«n vËt lý 12 
phãng x¹ 
Së Gi¸o dôc - §µo t¹o Th¸i B×nh 
Tr­êng THPT ®« ng tiÒn h¶i 
NÂNG CAO 
Vũ 
 Thuỳ 
 Linh 
Gi¸o 
 viªn : 
( Tiết 1 ) 
Hãy chọn một câu hỏi : 
1 
2 
3 
4 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
 I-Hiện tượng phóng xạ 
1-Thế nào là hiện tượng phóng xạ. 
2-Đặc điểm của sự phóng xạ 
3-Khái niệm quá trình phân rã phóng xạ 
II-Các tia phóng xạ 
1-Các loại tia phóng xạ 
2-Bản chất các loại tia phóng xạ 
+Tia α 
+Tia β 
+Tia  
phãng x¹ 
CAÙC NHAØ VAÄT LYÙ ÑI TIEÂN PHONG 
 NGHIEÂN CÖÙU HIEÄN TÖÔÏNG PHOÙNG XAÏ 
Becquere l 
(1852-1908) 
Nhaø vaät lyù ngöôøi 
Phaùp giaûi Nobel 
naêm 1903 
Pierre Curie 
(1859-1906) 
Nhaø vaät lyù ngöôøi 
Phaùp giaûi Nobel 
naêm 1903 
Marie Curie 
(1867-1934) 
Nhaø vaät lyù ngöôøi 
Phaùp giaûi Nobel 
naêm 1903 vaø 
 hoùa hoïc naêm 1911 
Mô hình nguyên tử có hạt nhân phóng xạ 
 Hiện tượng một hạt nhân không bền vững tự phát phân rã, phát ra các tia phóng xạ và biến đổi thành hạt nhân khác gọi là hiện tượng phóng xạ 
Tia phóng xạ 
I. HIỆN TƯỢNG PHÓNG XẠ 
1- Thế nào là hiện tượng phóng xạ 
Hạt nhân 
phãng x¹ 
Đặc điểm của sự phóng xạ 
Tăng áp suất 
Không ảnh hưởng 
đến sự phóng xạ 
I. HIỆN TƯỢNG PHÓNG XẠ 
1- Thế nào là hiện tượng phóng xạ 
2- Đặc điểm của hiện tượng phóng xạ 
phãng x¹ 
Đặc điểm của sự phóng xạ 
Tăng nhiệt độ 
Không ảnh hưởng 
đến sự phóng xạ 
Quá trình phân rã phóng xạ chỉ do các nguyên nhân bên trong gây ra và hoàn toàn không chịu tác động của các yếu tố thuộc môi trường ngoài như nhiệt độ, áp suất.... 
I. HIỆN TƯỢNG PHÓNG XẠ 
1- Thế nào là hiện tượng phóng xạ 
2- Đặc điểm của hiện tượng phóng xạ 
phãng x¹ 
Là quá trình dẫn đến sự biến đổi hạt nhân. 
 Hạt nhân phóng xạ là hạt nhân mẹ. 
 Hạt nhân sản phẩm phân rã là hạt nhân con 
P 
P 
P 
P 
P 
N 
P 
N 
N 
N 
N 
N 
N 
N 
P 
P 
P 
P 
P 
N 
N 
N 
N 
N 
N 
N 
P 
I. HIỆN TƯỢNG PHÓNG XẠ 
1- Thế nào là hiện tượng phóng xạ 
2- Đặc điểm của hiện tượng phóng xạ 
3- Khái niệm quá trình phân rã phóng xạ 
P 
Hạt nhân mẹ 
Hạt nhân con 
phãng x¹ 
- 
NGUOÀN PHOÙNG XAÏ 
 
 - 
 
 + 
 
 
 
 
II-CÁC LOẠI TIA PHÓNG XẠ 
Tia  
1- Các loại tia phóng xạ 
Có ba loại: 
Tia α 
Tia β 
G ồm β + và β - 
? Nêu tính chất chung của các loại tia trên 
phãng x¹ 
NGUOÀN PHOÙNG XAÏ 
Đối với các phản ứng hoá học: 
Các phản ứng hoá học 
chưa x ảy ra 
phãng x¹ 
NGUOÀN PHOÙNG XAÏ 
 
 
 
 
Kích thích một số phản ứng hoá học 
Đối với các phản ứng hoá học 
phãng x¹ 
Nguồn phóng xạ 
Đối với các chất khí 
Ion hoá 
 không khí mạnh 
phãng x¹ 
T ác dụng đâm xuyên: 
 
Tờ bìa daøy 1mm 
 
 
Taám nhoâm daøy vaøi mm 
Taám beâtoâng daøy 
Các tia phóng xạ khác nhau thì tính chất đâm xuyên cũng khác nhau 
phãng x¹ 
NGUOÀN PHOÙNG XAÏ 
Đối với các loại tế bào sống 
Tế bào 
chưa bị phân huỷ 
phãng x¹ 
NGUOÀN PHOÙNG XAÏ 
 
 
 
 
Tế bào 
bị phá huỷ 
Đối với các loại tế bào sống 
phãng x¹ 
Tia α ? 
+ Tia α l à c ác h ạt nh â n c ủa nguy ê n t ử heli ( ) 
Tờ bìa dày 1mm 
NGUOÀN PHOÙNG XAÏ α 
 + Được phóng ra từ hạt nhân với vận tốc khoảng 2.10 7 m/s 
8cm 
+Tia α có tác dụng ion hoá mạnh nên mất năng lượng nhanh, v ì vậy chỉ đi được tối đa khoảng 8cm trong không khí. 
 + Có tác dụng đâm xuyên yếu. 
II-CÁC LOẠI TIA PHÓNG XẠ 
1- C ác loại tia phóng xạ 
2- Bản chất các loại tia phóng xạ 
phãng x¹ 
Tia β ? 
Taám nhoâm daøy vaøi mm 
+ 
- 
+Tia β là các hạt phóng ra với vận tốc rất lớn: 3.10 8 m/s 
+ Tia β cũng làm ion hoá môi trường nhưng yếu hơn tia α . 
+ Tia β đi được quãng đường dài hơn, tới vài mét trong không khí và có thể xuyên qua được lá nhôm dày cỡ milimét 
+ 
- 
- 
+ 
Tia β - 
Tia β + 
II-CÁC LOẠI TIA PHÓNG XẠ 
1- C ác loại tia phóng xạ 
2- Bản chất các loại tia phóng xạ 
phãng x¹ 
PAO-LI 
Wolfgang Pauli; 1900 - 1958. 
Giải thưởng Nôben (1945). 
Ngoài ra nhà vật lí lí thuyết Thuỵ Sĩ gốc Áo đã tiên đoán (1930) sự tồn tại của hạt sơ cấp mới trong phân rã β là nơtrino (kí hiệu ) và phản nơtrino ( kí hiệu ). Các hạt này không mang điện, có khối lượng nghỉ bằng 0, chuyển động với tốc độ bằng tốc độ ánh sáng.   
 
+Trong phân rã β + , hạt phát ra là nơtrino. 
 +Trong phân rã β - , hạt phát ra là phản nơtrino. 
phãng x¹ 
Tia  ? 
 
 + Là sóng điện từ có bước sóng rất ngắn (dưới 10 -11 m). 
Tờ bìa daøy 1mm 
Taám nhoâm daøy vaøi mm 
Taám beâtoâng daøy 
 + Có khả năng đâm xuyên rất lớn 
 + Trong phân rã  và , hạt nhân con sinh ra ở trang thái kích thích và phóng xạ tia  để trở về trạng thái cơ bản. 
NGUOÀN PHOÙNG XAÏ  
II-CÁC LOẠI TIA PHÓNG XẠ 
1- C ác loại tia phóng xạ 
2- Bản chất các loại tia phóng xạ 
phãng x¹ 
phãng x¹ 
CỦNG CỐ BÀI HỌC 
1, Hiện tượng phóng xạ là gì ? Nó có phụ thuộc vào yếu tố bên ngoài không? 
2, Nêu bản chất cuả các tia phóng xạ ? 
CÂU 1: Các tia không bị lệch trong điện trường và từ trường là: 
Tia  và tia  
Tia  và tia  
Tia  và tia Rơnghen 
Tia  và tia Rơnghen 
XEM 
CÂU HỎI VẬN DỤNG 
phãng x¹ 
CÂU 2: Chọn câu phát biểu đúng 
A. Khi tăng nhiệt độ, hiện tượng phóng xạ xảy ra mạnh hơn. 
B. Khi giảm áp suất của môi trường, hiện tượng phóng xạ bị chậm lại. 
C. Quá trình phân rã phóng xạ chỉ do các nguyên nhân bên trong gây ra và hoàn toàn không chịu tác động của các yếu tố thuộc môi trường ngoài như nhiệt độ, áp suất.... 
D. Muốn điều chỉnh quá trình phóng xạ người ta phải dùng điện trường hoặc từ trường cực mạnh. 
CÂU HỎI VẬN DỤNG 
phãng x¹ 
C âu 3: Choïn caâu ñuùng : 
Phoùng xaï laø moät hieän töôïng haït nhaân 
 phaùt ra moät böùc xaï ñieän töø 
 töï phaùt phoùng ra caùc tia α , β v aø  nh ưng không thay đổi hạt nhân 
 töï phaùt phoùng ra caùc tia phoùng xaï vaø bieán thaønh caùc haït nhaân khaùc 
 phoùng ra caùc tia phoùng xaï khi bò baén phaù baèng nhöõng haït chuyeån ñoäng nhanh 
phãng x¹ 
CÂU HỎI VẬN DỤNG 
 C âu 4: Ñieàu naøo sau ñaây laø sai khi noùi veà tia α ? 
 Tia α phoùng ra töø haït nhaân vôùi vaän toác baèng vaän toác aùnh saùng 
 Khi ñi qua ñieän tröôøng giöõa hai baûn tuï ñieän, tia α bò leäch veà phía baûn aâm cuûa tuï ñieän. 
. Tia α thöïc chaát laø haït nhaân nguyeân töû heâli 
 Khi ñi qua khoâng khí, tia α ion hoùa khoâng khí vaø maát daàn naêng löôïng 
CÂU HỎI VẬN DỤNG 
phãng x¹ 
C âu 5: Ñieàu naøo sau ñaây laø sai khi noùi veà tia β - : 
 Haït β - thöïc chaát laø electron. 
 Trong ñieän tröôøng, tia β - bò leäch vôùi phía baûn döông cuûa tuï ñieän vaø leäch nhieàu hôn so vôùi tia α 
 Tia β - coù theå xuyeân qua moät taám chì daøy côõ centimet. 
 vaän toác truyeàn laø 3.10 8 (m/s) 
phãng x¹ 
CÂU HỎI VẬN DỤNG 
CHÚNG TA CẦN BIẾT ? 
 Thảm họa 
Vào sáng ngày 6/8/1945, quả bom nguyên tử đã phát nổ từ độ cao 580m trên bầu trời thành phố Hiroshima với một ánh sáng chói lòa, tạo ra quả cầu lửa khổng lồ và nhiệt độ bề mặt tăng lên đến 4000 0 C. Sức nóng và phóng xạ vỡ tung ra theo nhiều hướng, tạo thành những cột khói áp suất cực cao ngay lập tức làm bốc hơi hàng chục vạn người và động vật, làm tan chảy những tòa nhà và xe cộ trên đường, biến một thành phố 400 năm tuổi thành tro bụi. 
Đám mây hình nấm do quả bom nguyên tử ném xuống Nagasaki, Nhật Bản vào năm 1945 cao đến 18 km 
Sự nguy hiểm chết người của các chất phóng xạ thậm chí còn tiếp diễn nhiều ngày sau đó. “Không vì lý do gì rõ ràng, sức khỏe của họ bắt đầu suy giảm nghiêm trọng.  
Họ không muốn ăn. Tóc rụng. Các vết thâm tím xuất hiện khắp cơ thể. Và máu bắt đầu chảy ra từ tai, miệng và mũi.” 
Caùc nhaø maùy ñieän nguyeân töû treân theá giôùi 
Nhaø maùy ñang hoaït ñoäng 
Moät nhaø maùy ñieän haït nhaân 
Xin cảm ơn các thầy cô 
 và các em học sinh ! 
BÀI HỌC KẾT THÚC TẠI ĐÂY 
 A. có thể âm hoặc dương 
 B. càng lớn thì hạt nhân càng bền 
 C. càng nhỏ thì hạt nhân càng bền 
 D. có thể triệt tiêu đối với một số hạt nhân đặc biệt 
1. N ăng lượng liên kết riêng của một hạt nhân 
2. Đối với hạt nhân nguyên tử : 
 X: tên của hạt nhân , N: số nơtrôn, 
 Z: số prôtôn, A: tổng số nuclôn, 
 Ký hiệu đầy đủ của hạt nhân nguyên tử là: 
X 
A 
N 
X 
A 
Z 
X 
N 
Z 
X 
Z 
N 
A 
B 
C 
D 
 3, Hạt nhân của nguyên tử chứa 
 A. 9 prôtôn và 4 nơtrôn 
 B. 4 prôtôn và 9 nơtron 
 4 nơtrôn và 5 prôtôn 
 D. 4 prôtôn và 5 nơtrôn 
p 
p 
p 
p 
n 
n 
n 
n 
n 
4. Đồng vị là những nguyên tử mà hạt nhân : 
A. có cùng số prôtôn Z và khác số nơtrôn N 
B . có cùng số nơtrôn N và khác số prôtôn Z 
C . có cùng số nuclôn A 
D . có cùng số nơtrôn N và số prôtôn Z