Bài thuyết trình Sinh học Lớp 12 - Bài 43: Trao đổi vật chất trong hệ sinh thái

Bµi 43: 
 Trao ® æi VẬT chÊt 
trong hÖ sinh th¸i 
Nhóm : 22 
Trần Trọng Hưng 
Hà Thị Long Mỹ 
A. CẤU TRÚC LOGIC CỦA BÀI 
I. Trao đổi vật chất trong quần xã sinh vật 
1. Chuỗi thức ăn : 
a. Chuỗi thức ăn mở đầu bằng sinh vật tự dưỡng 
b. Chuỗi thức ăn mở đầu bằng sinh vật phân giải chất hữu cơ 
2. Lưới thức ăn : 
a. Lưới thức ăn mở đầu bằng sinh vật sản xuất 
b. Lưới thức ăn mở đầu bằng sinh vật phân giải chất hữu cơ 
3. Bậc dinh dưỡng : 
a. Bậc dinh dưỡng cấp 1 
b. Bậc dinh dưỡng cấp 2 
c. Bậc dinh dưỡng cấp 3 
d. Bậc dinh dưỡng cao nhất 
II. Tháp sinh thái 
1. Tháp số lượng 
2. Tháp khối lượng 
3. Tháp năng lượng 
B. CÁC KHÁI NIỆM CÓ TRONG BÀI 
- Khái niệm chuỗi thức ăn 
- Khái niệm lưới thức ăn 
- Khái niệm bậc dinh dưỡng 
- Khái niệm tháp sinh thái 
C. PHƯƠNG PHÁP 
- Trực quan , sách giáo khoa hỏi đáp 
- Phân tích , tổng hợp 
BµI 43 TRAO ® æi VẬT chÊt trong hÖ sinh th¸i 
- Gv ĐVĐ: Trong hệ sinh thái(HST ), các sinh vật gắn bó với nhau bởi những quan hệ nào ? 
Hs nêu được quan hệ dinh dưỡng , nơi ở, giới tính , cha mẹ - con cái , bầy đàn . 
- Gv : Quan hệ nào là thường xuyên và quan trọng nhất cho sự tồn tại và phát triển của HST? 
 Hs: mối quan hệ dinh dưỡng 
 Quan hệ dinh dưỡng đó biểu hiện như thế nào ? Để hiểu sâu hơn về vấn đề này chúng ta nghiên cứu phần 
Trong quÇn x· cã c¸c sinh vËt : r¾n, cá , s©u bä , ®¹i bµng , nh¸i , l¸, th»n l»n , mèi , H·y biÓu diÔn mèi quan hÖ vÒ dinh d­ìng giữa c¸c sinh vËt trªn d­íi d¹ng chuæi . Chuæi (a) b¾t ® Çu b»ng sinh sinh vËt s¶n xuÊt , chuæi (b) b¾t ® Çu b»ng sinh vËt ph©n gi¶i . 
Cá  
s©u bä  
nh¸i  
r¾n 
®¹i bµng 
L¸, cµnh c©y kh «  
mèi  
nhÖn  
th»n l»n 
(a) 
(b) 
I. Trao ® æi vËt chÊt trong quÇn x· sinh vËt 
1. Chu ỗi thức ăn 
ThÕ nµo lµ chuæi thøc ă n ? Cã mÊy lo¹i chuæi thøc ă n ? 
 Chuçi thøc ăn lµ mét d·y gåm nhiÒu loµi sinh vËt cã quan hÖ dinh d­ìng víi nhau, mçi loµi lµ mét m¾t xÝch cã thÓ võa lµ sinh vËt tiªu thô m¾t xÝch phÝa tr­íc võa lµ sinh vËt bÞ m¾t xÝch phÝa sau tiªu thô. Cã 2 lo¹i chuçi thøc ăn. 
Chuçi thøc ăn më ®Çu b»ng sinh vËt s¶n xuÊt: 
Sinh vËt tù d­ìng  ®éng vËt ă n sinh vËt tù d­ìng  ®éng vËt ăn ®éng vËt. 
b. Chuçi thøc ăn më ®Çu b»ng sinh vËt ph©n gi¶i: 
Sinh vËt ph©n gi¶i mïn b· h ữ u c¬  ĐV ăn sinh vËt ph©n gi¶i  ĐV ăn ®éng vËt. 
2. L ưới thức ăn 
Quan s¸t H 43.1, cho biÕt loµi nµo lµ m¾t xÝch chung cña hai hay nhiÒu chuæi thøc ¨n ? ChØ ra mét sè chuæi thøc ¨n? ThÕ nµo lµ l­íi thøc ¨n ? 
- L­íi thøc ăn gåm nhiÒu chuçi thøc ăn cã c¸c m¾t xÝch chung. 
- QXSV cµng ®a d¹ng vÒ thµnh phÇn loµi  l­íi thøc ă n cµng phøc t¹p (vïng nhiÖt ®íi cã ®é ®ang d¹ng cao nªn chuæi thøc ă n th­êng dµi h¬n vïng «n ®íi l¹nh) 
3. BËc dinh d­ìng 
- Trong l­íi thøc ăn cã nhiÒu bËc dinh d­ìng: 
CÊp 1 (SVSX)  cÊp 2 (SV tiªu thô bËc 1)  cÊp 3 (SV tiªu thô bËc 2) cÊp 4 (Sv tiªu thô bËc 3 ... BËc cuèi cïng lµ bËc dinh d­ìng cao nhÊt . 
Quan sát hình 43.2. hãy cho biết ẩn chứa trong a,b,c,d,e là gì . 
a: Sinh vật sản xuất ; b: Sinh vật tiêu thụ bậc 1; c: Sinh vật tiêu thụ bậc 2; d: Sinh vật tiêu thụ bậc 3; e: Sinh vật tiêu thụ bậc cao nhất 
- BËc dinh d­ìng: TËp hîp c¸c loµi sinh vËt cã cïng møc dinh d­ìng trong l­íi thøc ăn 
Bậc dinh dưỡng cấp 1 (SVSX) : 
- Sinh vật sản xuất gồm những loại sinh vật nào? 
Gồm các loại sinh vật có khả năng tổng hợp chất hữu cơ từ chất vô cơ của môi trường. 
b. Bậc dinh dưỡng cấp 2 : 
- Bậc dinh dưỡng cấp 2 sử dụng nguồn thức ăn là những loại sinh vật nào? 
Ăn trực tiếp thực vật hoặc ký sinh trên thực vật. 
c. Bậc dinh dưỡng cấp 3 : 
- Bậc dinh dưỡng cấp 3 chúng ăn các sinh vật tiêu thụ bậc mấy? 
Chúng sử dụng sinh vật cấp 2 làm thức ăn 
d. Bậc dinh dưỡng cấp cao nhất : 
Sử dụng tất cả các loại sinh vât bậc 1,2,3... làm thức ăn. 
C¸c loµi sinh vËt trong H 43.1 t­¬ng øng víi c¸c bÆc dinh d­ìng nµo trong tõng chuæi thøc ăn ? 
Qu ¶ dÎ 
Nãn th«ng 
Sãc 
XÐn tãc 
Th»n l»n 
Chim gâ kiÕn 
DiÒu h©u 
Trăn 
VSV ph©n gi¶i 
NÊm 
Vi khuÈn 
II. Th¸p sinh th¸I ( hoạt động nhóm ) 
Quan s¸t H 43.3 vµ cho biÕt thÕ nµo lµ th¸p sinh th¸i . Cã nh ữ ng lo¹i hinh th¸p sinh th¸i nµo . Ph©n tÝch ­u nh­îc ® iÓm cña tõng lo¹i th¸p sinh th¸i ? 
- Th¸p sinh th¸i : Có nhiÒu hình ch ữ nhËt xÕp chång lªn nhau ( mçi hình lµ 1 bËc dinh d­ìng ), c¸c hình chữ nhËt cã chiÒu cao b»ng nhau , chiÒu réng kh¸c nhau biÓu thÞ ®é lín cña mçi bËc dinh d­ìng . 
- Cã ba lo¹i th¸p sinh th¸i : 
1. Th¸p sè l­îng : là tháp ®­ îc x©y dùng dùa trªn c¸ thÓ sinh vËt ë mçi bËc dinh d­ìng . 
2. Th¸p sinh khèi : là tháp ®­ îc x©y dùng dùa trªn khèi l­îng tæng sè cña tÊt c¶ c¸c sinh vËt trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch hay thÓ tÝch ë mçi bËc dinh d­ìng . 
3. Th¸p n ă ng l­îng : là tháp ®­ îc x©y dùng dùa trªn sè n ă ng l­îng ®­ îc tÝch lòy trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch hay thÓ tÝch trong mét ®¬n vÞ thêi gian ë mçi bËc dinh d­ìng . 
- ¦u ® iÓm , nh­îc ® iÓm 
+ Th¸p sè l­îng dÔ x©y dùng song Ýt cã gi ¸ trÞ 
+ Th¸p sinh khèi cã gi ¸ trÞ cao h¬n th¸p sè l­îng . Nh­ng thµnh phÇn ho¸ häc vµ gi ¸ trÞ n ă ng l­îng cña chÊt sèng trong c¸c bËc dinh d­ìng kh¸c nhau ; th¸p sinh khèi kh«ng chó ý ® Õn thêi gian tÝch lòy sinh khèi ë mçi bËc dinh d­ìng 
+ Th¸p n ă ng l­îng hoµn thiÖn nhÊt . Tuy nhiªn x©y dùng phøc t¹p, ® ßi hái nhiÒu c«ng søc , thêi gian 
Ch ọ n phương án đúng cho cho câu trắc nghiệm sau 
 1. Quan s¸t mét h ì nh th¸p sinh khèi , chóng ta cã thÓ biÕt ®­ îc nhữ ng th«ng tin nµo sau ®©y ? 
A. C¸c loµi trong chuæi vµ l­íi thøc ă n . 
B. N ă ng suÊt cña sinh vËt ë mçi bËc dinh d­ìng 
C. Møc ®é dinh d­ìng cña tõng bËc vµ toµn bé quÇn x· 
D. Quan hÖ dinh d­ìng gi ữ a c¸c loµi trong quÇn x· 
10 
9 
8 
7 
6 
5 
4 
3 
2 
1 
0 
Chọn phương án đúng cho cho câu trắc nghiệm sau 
 2. Chuæi thøc ă n vµ l­íi thøc ă n biÓu thÞ mèi quan hÖ nµo sau ®©y gi ữ a c¸c loµi sinh vËt trong hÖ sinh th¸i ? 
A. Quan hÖ dinh d­ìng gi ữ a c¸c loµi sinh vËt 
B. Quan hÖ gi ữ a thùc vËt víi ® éng vËt ă n thùc vËt 
C. Quan hÖ g iữ a ® éng vËt ă n thÞt bËc 1 víi ® éng vËt ă n thÞt bËc 2 
D. Quan hÖ gi ữ a ® éng vËt ă n thÞt vµ con ng­êi 
10 
9 
8 
7 
6 
5 
4 
3 
2 
1 
0 
Chọn phương án đúng cho cho câu trắc nghiệm sau 
 3. Chuæi thøc ă n cña hÖ sinh th¸i ë n­íc th­êng dµi h¬n hÖ sinh th¸i trªn c¹n v ì : 
A. hÖ sinh th¸i n­íc cã ®é ®a d¹ng sinh häc cao h¬n 
B. m«i tr­êng n­íc khong bÞ n ă ng l­îng mÆt trêi ® èt nãng 
C. m«i tr­êng n­íc cã nhiÖt ®é æn ® Þnh 
D. m«i tr­êng n­íc giµu chÊt dinh d­ìng h¬n m«i tr­êng trªn c¹n 
10 
9 
8 
7 
6 
5 
4 
3 
2 
1 
0 
Chọn phương án đúng cho cho câu trắc nghiệm sau 
 4. NÕu c¶ 4 hÖ sinh th¸i d­íi ®©y ® Òu bÞ « nhiÓm thuû ng©n víi møc ®é ngang nhau , con ng­êi ë hÖ sinh th¸i nµo trong 4 hÖ sinh th¸i ® ã bÞ nhiÓm ® éc nhiÒu nhÊt ?	 
A. T¶o ®¬n bµo  ®éng vËt phï du  c¸  ng­êi 
B. T¶o ®¬n bµo  ®éng vËt phï du  gi¸p x¸c  c ¸  chim  ng­êi 
C. T¶o ®¬n bµo  c ¸  ng­êi 
D. T¶o ®¬n bµo  th©n mÒm  c¸  ng­êi 
10 
9 
8 
7 
6 
5 
4 
3 
2 
1 
0 
BÀI TẬP GIÁO VIÊN 
Cỏ 
Thỏ 
Hãy sắp xếp các miếng gếp trên bậc dinh duỡng của quần xã sinh vật trên cạn và dinh duỡng của quần xã sinh vật ở biển 
Mặt trời 
Cáo 
Chó sói 
Hổ 
Cá lớn 
ĐV K xưong sống 
Cá nhỏ 
Thực vật nổi 
Vi sinh vật 
CÁC KIẾN THỨC CẦN ĐẠT ĐƯỢC 
Nêu được khái niệm chuỗi , lưới thức ăn và bậc dinh dưỡng . Lấy ví dụ 
 Nêu nguyên tắc thiết lập các bậc dinh dưỡng , lấy ví dụ . 
 Rèn luyện kĩ năng phân tích của môi trường hop và nâng cao ý thức bảo vệ môi trường .