Chuyên đề Kĩ năng cảm thụ tác phẩm thơ Việt Nam hiện đại - Trường THPT Yên Mô B

 c¸c thÇy c« gi¸o vÒ dù chuyªn ®Ò NhiÖt liÖt chµo mõngNhãm v¨nSở GD – ĐT Ninh BìnhTrường THPT Yên Mô BKĨ NĂNG CẢM THỤ TÁC PHẨM THƠ VIỆT NAM HIỆN ĐẠINhóm chuyên môn: Ngữ VănTháng 3 năm 2010I. CÁC KĨ NĂNG CẢM THỤ THƠ VIỆT NAM HIỆN ĐẠIKĩ năng đọc tác phẩm thơ: Đây là hoạt động có tính chất đặc thù của nhận thức về văn học.* Vai trò:	- Làm âm vang những tín hiệu của cuộc sống mà nhà thơ định gửi gắm trong tác phẩm. HS thấy được “sự sống dậy của cảm xúc đang ngủ yên trong chữ nghĩa”	- Làm cho hình ảnh thơ nổi rõ nhất, trực diện nhất, trực tiếp nhất tác động vào cảm quan của HS.* Yêu cầu: Đọc đúng văn bản.- Đọc truyền cảm: xác lập được không khí giao hoà, giao cảm giữa người đọc - người nghe. I. CÁC KĨ NĂNG CẢM THỤ THƠ VIỆT NAM HIỆN ĐẠIKĩ năng đọc tác phẩm thơ: 2. Kĩ năng tìm hiểu chung về bài thơ Tìm hiểu về tác giả: 	+ Họ tên, bút danh, ngày tháng năm sinh, quê quán, nơi sinh, năm sinh – năm mất. + Những chi tiết về hoàn cảnh xuất thân, gia đình riêng, những thăng trầm trong đường đời, những đặc điểm về cá tính. + Đặc điểm, phong cách sáng tác.Vd:- Thơ Quang Dũng: phóng khoáng, hồn hậu, lãng mạn, hào hoa - Thơ Tố Hữu: chất trữ tình chính trị sâu sắc, đậm đà tính dân tộc - Thơ Nguyễn Khoa Điềm: giàu chất triết lý, suy tưởng. - Thơ Thanh Thảo: tượng trưng, siêu thực.I. CÁC KĨ NĂNG CẢM THỤ THƠ VIỆT NAM HIỆN ĐẠIKĩ năng đọc tác phẩm thơ: 2. Kĩ năng tìm hiểu chung về bài thơ Tìm hiểu về tác giả: 	Vd : Cảm thụ bài thơ “Đò Lèn” - Nguyễn Duy (SGK Ngữ văn 12 - tập 1) cần chú ý các vấn đề sau về tác giả: Mẹ mất sớm, Nguyễn Duy ở với bà ngoại từ nhỏ. Do vậy trong tâm hồn Nguyền Duy , bà ngoại là người gần gũi thân thuộc nhất- Thơ Nguyễn Duy có sự kết hợp hài hoà giữa chất trữ tình với chất thế sự, nhiều bài thơ trầm tĩnh giàu chiêm nghiệm.I. CÁC KĨ NĂNG CẢM THỤ THƠ VIỆT NAM HIỆN ĐẠIKĩ năng đọc tác phẩm thơ: 2. Kĩ năng tìm hiểu chung về bài thơTìm hiểu về tác giả: Tìm hiểu về hoàn cảnh sáng tác:- Tìm hiểu chủ đề: là tìm hiểu vấn đề cốt lõi của bài thơ. Không xác định đúng chủ đề bài thơ, việc cảm thụ dễ dẫn đến dàn trải, xa rời tư tưởng của tác giả gửi gắm trong tác phẩm.Ví dụ: Cảm thụ về bài thơ : “Đất nước” (trích trường ca “Mặt đường khát vọng”- Nguyễn Khoa Điểm) - Hoµn c¶nh trùc tiÕp (hoµn c¶nh hÑp): bµi th¬ ra ®êi dùa vµo mét dÊu Ên riªng trong cuéc ®êi t¸c gi¶. - Hoµn c¶nh gi¸n tiÕp (hoµn c¶nh réng): lµ bèi c¶nh x· héi, thêi ®¹i chi phèi ®Õn viÖc s¸ng t¸c th¬.ĐAÁT NÖÔÙC(Trích trường ca “Mặt đường khát vọng”)- Nguyễn Khoa Điềm- I. CÁC KĨ NĂNG CẢM THỤ THƠ VIỆT NAM HIỆN ĐẠIEm ơi, em Đất nước là máu xương của mình Phải biết gắn bó và san sẻPhải biết hoá thân cho dáng hình xứ sở Làm nên đất nước muôn đờiI. CÁC KĨ NĂNG CẢM THỤ THƠ VIỆT NAM HIỆN ĐẠIKĩ năng đọc tác phẩm thơ: 2. Kĩ năng tìm hiểu chung về bài thơTìm hiểu về tác giả: Tìm hiểu về hoàn cảnh sáng tác:- Tìm hiểu chủ đề: Tìm hiểu nhan đề (hoặc lời đề từ - nếu có): Nhan đề là hồn cốt của bài thơ, chứa đựng những thông tin quan trọng đối với người đọc về ý nghĩa tác phẩm.I. CÁC KĨ NĂNG CẢM THỤ THƠ VIỆT NAM HIỆN ĐẠIKĩ năng đọc tác phẩm thơ: 2. Kĩ năng tìm hiểu chung về bài thơ3. Kĩ năng xác định cách tiếp cận tác phẩm- Cách 1: từ hình thức nghệ thuật đến nội dung tư tưởng. Cách 2: từ nội dung tư tưởng đến hình thức nghệ thuật. Cách 3: Bổ dọc - bổ ngang Cách 4: từ hình tượng nhân vật trữ tình- Cách 5: từ đặc trưng thi pháp thể loại: không gian nghệ thuật - thời gian nghệ thuật, giọng điệu, hình ảnh, ngôn ngữ.I. CÁC KĨ NĂNG CẢM THỤ THƠ VIỆT NAM HIỆN ĐẠIKĩ năng đọc tác phẩm thơ: 2. Kĩ năng tìm hiểu chung về bài thơ3. Kĩ năng xác định cách tiếp cận tác phẩm4. Kĩ năng so sánh văn học: Xác định mục đích so sánh: làm nổi bật đối tượng cảm thụ (bài thơ, đoạn thơ)- Nắm vững nguyên tắc so sánh:+ Không được lấy nội dung so sánh thay cho việc cảm thụ tác phẩm. (so sánh chỉ là phương tiện chứ không phải là mục đích cảm thụ).+ Không được làm đứt mối dây liên hệ với chủ đề bài thơ.I. CÁC KĨ NĂNG CẢM THỤ THƠ VIỆT NAM HIỆN ĐẠIKĩ năng đọc tác phẩm thơ: 2. Kĩ năng tìm hiểu chung về bài thơ3. Kĩ năng xác định cách tiếp cận tác phẩm4. Kĩ năng so sánh văn học: Xác định mục đích so sánh: - Lựa chọn cách thức so sánh:	+ So sánh tương đồng.	+ So sánh tương phản.- Nắm vững nguyên tắc so sánh:M×nh vÒ m×nh cã nhí taTa vÒ ta nhí nh÷ng hoa cïng ng­êiRõng xanh hoa chuèi ®á t­¬i§Ìo cao n¾ng ¸nh dao g¸i th¾t l­ngNgµy xu©n m¬ në tr¾ng rõngNhí ng­êi ®an nãn chuèt tõng sîi giangVe kªu rõng ph¸ch ®æ vµngNhí c« em g¸i h¸i m¨ng mét m×nhRõng thu tr¨ng räi hoµ b×nhNhí ai tiÕng h¸t ©n t×nh thuû chung (TrÝch “ViÖt B¾c” - Tè H÷u – SGK Ng÷ v¨n 12 – tËp 1)“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳmHeo hút cồn mây súng ngửi trờiNgàn thước lên cao, ngàn thước xuốngNhà ai Pha Luông mưa xa khơi. (TrÝch “T©y TiÕn” - Quang Dòng – SGK Ng÷ v¨n 12 – tËp 1)VÝ dô 1: ChÊt nh¹c qua ®o¹n th¬ trong bµi th¬ T©y TiÕn- Quang DòngVÝ dô 2: ChÊt ho¹ qua ®o¹n th¬ trong bµi th¬ ViÖt B¾c – Tè H÷u:Rõng xanh hoa chuèi ®á t­¬i§Ìo cao n¾ng ¸nh dao g¸i th¾t l­ngNgµy xu©n m¬ në tr¾ng rõngNhí ng­êi ®an nãn chuèt tõng sîi giangVe kªu rõng ph¸ch ®æ vµngNhí c« em g¸i h¸i m¨ng mét m×nhRõng thu tr¨ng räi hoµ b×nhNhí ai tiÕng h¸t ©n t×nh thuû chungBøc tranh tø b×nh- 4 bøc tranh, 4 c¶nh s¾c, 4 d¸ng ®iÖu.- T¸c gi¶ chØ chÊm ph¸ vµi nÐt nh­ng to¸t lªn ®­îc linh hån ViÖt B¾c - ®Æc tr­ng cña quª h­¬ng c¸ch m¹ng.II. HƯỚNG DẪN HS RÈN LUYỆN KĨ NĂNG CẢM THỤ THƠ VIỆT NAM HIỆN ĐẠI QUA BÀI THƠ “SÓNG” – XUÂN QUỲNH.I. CÁC KĨ NĂNG CẢM THỤ THƠ VIỆT NAM HIỆN ĐẠIKĩ năng đọc tác phẩm thơ: đọc diễn cảm, đúng giọng điệu, nhịp điệu 2. Kĩ năng tìm hiểu chung về bài thơ: về tác giả, hoàn cảnh sáng tác, nhan đề, chủ đề3. Kĩ năng xác định cách tiếp cận tác phẩm- Cách 1: từ hình thức nghệ thuật đến nội dung tư tưởng. Cách 2: từ nội dung tư tưởng đến hình thức nghệ thuật. Cách 3: Bổ dọc - bổ ngang Cách 4: từ hình tượng nhân vật trữ tình- Cách 5: từ đặc trưng thi pháp thể loại: không gian nghệ thuật - thời gian nghệ thuật, giọng điệu, hình ảnh, ngôn ngữ.4. Kĩ năng so sánh văn học:SÓNGXuân QuỳnhXuân QuỳnhLưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh Đọc thơ2. Tìm hiểu chung về bài thơ- Cuộc đời: Xuân Quỳnh mồ côi mẹ từ nhỏ, ở với bà nội.- Đặc điểm sáng tác: thơ Xuân Quỳnh là tiếng lòng của một tâm hồn phụ nữ nhiều trắc ẩn, vừa hồn nhiên tươi tắn vừa chân thành đằm thắm trong khát vọng hạnh phúc đời thường.- Hoàn cảnh sáng tác: năm 1967 trong chuyến đi thực tế tại vùng biển Diêm Điền (Thái Bình).Chủ đề: tình yêu.3. Lựa chọn hướng tiếp cận (từ góc độ hình tượng nhân vật trữ tình): Sóng - em song hành, bổ sung, hoà hợp, đồng vọng.Con sãng d­íi lßng s©uCon sãng trªn mÆt n­íc¥i con sãng nhí bêNgµy ®ªm kh«ng ngñ ®­îcLßng em nhớ ®Õn anhC¶ trong m¬ cßn thøcDÉu xu«i vÒ ph­¬ng B¾c DÉu ng­îc vÒ ph­¬ng NamN¬i nµo em còng nghÜNhí vÒ anh mét ph­¬ngë ngoµi kia ®¹i d­¬ngTr¨m ngµn con sãng ®ãCon nµo ch¼ng tíi bêDï mu«n vµn c¸ch trëD÷ déi vµ dÞu ªmån µo vµ lÆng lÏS«ng kh«ng hiÓu næi m×nhSãng t×m ra tËn biển¥i con sãng ngµy x­aVµ ngµy sau vÉn thÕNçi kh¸t väng t×nh yªuBåi håi trong ngùc trÎTr­íc mu«n trïng sãng bÓEm nghÜ vÒ anh emEm nghÜ vÒ biÓn línTõ n¬i nµo sãng lªnSãng b¾t ®Çu tõ giãGiã b¾t ®Çu tõ ®©uEm còng kh«ng biÕt n÷aKhi nµo ta yªu nhauCuéc ®êi tuy dµi thÕN¨m th¸ng vÉn ®i quaNh­ biÓn kia dÉu réngM©y vÉn bay vÒ xaLµm sao ®­îc tan raThµnh tr¨m con sãng nháTr­íc biÓn lín t×nh yªu§Ó ngµn n¨m cßn vçSÓNG – Xuân QuỳnhDữ dội và dịu êmỒn ào và lặng lẽSông không hiểu nổi mìnhSóng tìm ra tận bể1.Tình yêu với những trạng thái cảm xúc đối lập- Sóng biển: Dữ dội > Đây là cách lý giải bất ngờ, rất nữ tính.+ Sóng: hướng vào bờ+ Em: hướng tới anh1.Tình yêu với những trạng thái cảm xúc đối lập2. Khát vọng trong tình yêu3. Tình yêu gắn liền với sự trăn trở đi tìm cội nguồn.4. Tình yêu gắn liền với nỗi nhớ So sánh:+ Ca dao: Nhớ ai bổi hổi bồi hồiNhư đứng đống lửa như ngồi đống than+ Thơ Xuân Diệu	Anh nhớ tiếng, anh nhớ hình, anh nhớ ảnh	Anh nhớ em, anh nhớ lắm em ơi!	Sáng trông mặt đất thương xanh núi	Chiều vọng chân mây nhớ tím trời1.Tình yêu với những trạng thái cảm xúc đối lập2. Khát vọng trong tình yêu3. Tình yêu gắn liền với sự trăn trở đi tìm cội nguồn.4. Tình yêu gắn liền với nỗi nhớ5. Tình yêu gắn liền với lòng thuỷ chung và niềm tinDẫu xuôi về phương BắcDẫu ngược về phương NamNơi nào em cũng nghĩ Hướng về anh - một phươngỞ ngoài kia đại dươngTrăm ngàn con sóng đóCon nào chẳng tới bờDù muôn vời cách trở1.Tình yêu với những trạng thái cảm xúc đối lập2. Khát vọng trong tình yêu3. Tình yêu gắn liền với sự trăn trở đi tìm cội nguồn.4. Tình yêu gắn liền với nỗi nhớ5. Tình yêu gắn liền với lòng thuỷ chung và niềm tin6. Tình yêu gắn liền với nỗi lo âu và niềm khát khao được vươn tới tình yêu lớn lao vĩnh cửu Cuéc ®êi tuy dµi thÕN¨m th¸ng vÉn ®i quaNh­ biÓn kia dÉu réngM©y vÉn bay vÒ xaLµm sao ®­îc tan raThµnh tr¨m con sãng nháTr­íc biÓn lín t×nh yªu§Ó ngµn n¨m cßn vçI. CÁC KĨ NĂNG CẢM THỤ THƠ VIỆT NAM HIỆN ĐẠIKĩ năng đọc tác phẩm thơ: đọc đúng, đọc diễn cảm2. Kĩ năng tìm hiểu chung về bài thơ: về tác giả, hoàn cảnh sáng tác, nhan đề, chủ đề3. Kĩ năng xác định cách tiếp cận tác phẩm- Cách 1: từ hình thức nghệ thuật đến nội dung tư tưởng. Cách 2: từ nội dung tư tưởng đến hình thức nghệ thuật. Cách 3: Bổ dọc - bổ ngang Cách 4: từ hình tượng nhân vật trữ tình- Cách 5: từ đặc trưng thi pháp thể loại: không gian nghệ thuật - thời gian nghệ thuật, giọng điệu, hình ảnh, ngôn ngữ.4. Kĩ năng so sánh văn học:Kính chúc các thầy cô giáo mạnh khoẻ - hạnh phúcChóc c¸c em häc sinh häc tèt