Chuyên đề Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học ở cấp THCS

hiếu tính hệ thống, tản mạn, thậm chí vụn vặt.27Một số lưu ý: - Câu hỏi phải có nội dung chính xác, rõ ràng, sát với mục đích, yêu cầu của bài học. Tránh tình trạng đặt câu hỏi không rõ mục đích, đặt câu hỏi mà HS dễ dàng trả lời có hoặc không. - Cùng một nội dung học tập, với cùng một mục đích như nhau, GV có thể sử dụng nhiều dạng câu hỏi với nhiều hình thức hỏi khác nhau. - Câu hỏi phải sát với từng loại đối tượng HS. Nếu không nắm chắc trình độ HS, đặt câu hỏi không phù hợp.28Một số lưu ý: - Bên cạnh những câu hỏi chính cần chuẩn bị những câu hỏi phụ. - Sự thành công của phương pháp gợi mở vấn đáp phụ thuộc nhiều vào việc xây dựng được hệ thống câu hỏi gợi mở thích hợp.29DẠY HỌC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ30KHÁI NIỆM VẤN ĐỀ Vấn đề là những câu hỏi hay nhiệm vụ đặt ra mà việc giải quyết chúng chưa có quy luật sẵn cũng như những tri thức, kỹ năng sẵn có chưa đủ giải quyết mà còn khó khăn, cản trở cần vượt qua. Một vấn đề được đặc trưng bởi ba thành phần31KHÁI NIỆM VẤN ĐỀTrạng thái xuất phátVật cảnTrạng thái đíchTrạng thái xuất phát: không mong muốn Sự cản trở: Vật cản Trạng thái đích: Trạng thái mong muốn32TÌNH HUỐNG CÓ VẤN ĐỀS = п.r2S = ???Tình huống có vấn đề xuất hiện khi một cá nhân đứng trước một mục đích muốn đạt tới, nhận biết một nhiệm vụ cần giải quyết nhưng chưa biết bằng cách nào, chưa đủ phương tiện (tri thức, kỹ năng) để giải quyết.33DẠY HỌC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ Dạy học giải quyết vấn đề dựa trên cơ sở lý thuyết nhận thức. Giải quyết vấn đề có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc phát triển tư duy và nhận thức của con người. “Tư duy chỉ bắt đầu khi xuất hiện tình huống có vấn đề“ (Rubinstein). 34DẠY HỌC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ DHGQVĐ là một PPDH nhằm phát triển năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề của học sinh. Học sinh được đặt trong một tình huống có vấn đề, thông qua việc giải quyết vấn đề giúp học sinh lĩnh hội tri thức, kỹ năng và phương pháp nhận thức. 35Một số cách thông dụng để tạo tình huống gợi vấn đề : Dự đoán nhờ nhận xét trực quan, thực hành hoặc hoạt động thực tiễn; Lật ngược vấn đề; Xét tương tự; Khái quát hoá; Khai thác kiến thức cũ, đặt vấn đề dẫn đến kiến thức mới; Giải bài tập mà chưa biết thuật giải trực tiếp; Tìm sai lầm trong lời giải; Phát hiện nguyên nhân sai lầm và sửa chữa sai lầm... 36Phương pháp dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ Quy trình thực hiện: Bước 1: Làm việc chung cả lớp:	- Nêu vấn đề, xác định nhiệm vụ nhận thức	- Tổ chức các nhóm, giao nhiệm vụ cho các nhóm	- Hướng dẫn cách làm việc theo nhóm. Bước 2: Làm việc theo nhóm:	- Phân công trong nhóm, từng cá nhân làm việc độc lập	- Trao đổi ý kiến, thảo luận trong nhóm	- Cử đại diện trình bày kết quả làm việc của nhóm. Bước 3: Thảo luận, tổng kết trước toàn lớp:	- Các nhóm lần lượt báo cáo kết quả	- Thảo luận chung 	 - GV tổng kết, đặt vấn đề cho bài tiếp theo hoặc vấn đề tiếp theo.37ƯU NHƯỢC ĐIỂM CỦA PPDH hợp tác trong nhóm nhỏƯu điểm - HS được học cách cộng tác trên nhiều phương diện. - HS được được trao đổi, bàn luận. - Kiến thức trở nên sâu sắc, bền vững, dễ nhớ. - HS tự tin, hứng thú trong học tập và sinh hoạt.- Kĩ năng giao tiếp, kĩ năng hợp tác của HS được phát triển. Nhược điểm - Nếu không phân công hợp lí, chỉ có một vài HS học khá tham gia còn đa số HS khác không HĐ. - Ý kiến các nhóm có thể quá phân tán hoặc mâu thuẫn với nhau. - Thời gian có thể bị kéo dài - Với những lớp có sĩ số đông hoặc lớp học chật hẹp, bàn ghế khó di chuyến thì khó tổ chức hoạt động nhóm. -Khi tranh luận, dễ dẫn tới lớp ồn ào, ảnh hưởng đến các lớp khác. 38Một số lưu ý Chỉ những hoạt động đòi hỏi sự phối hợp của các cá nhân để nhiệm vụ hoàn thành nhanh chóng hơn, hiệu quả hơn hoạt động cá nhân mới nên sử dụng phương pháp này.. Tạo điều kiện để các nhóm tự đánh giá lẫn nhau hoặc cả lớp cùng đánh giá.39Một số lưu ý Tuỳ theo từng nhiệm vụ học tập mà sử dụng hình thức HS làm việc cá nhân hoặc hoạt động nhóm cho phù hợp. Không nên lạm dụng hoạt động nhóm và cần đề phòng xu hướng hình thức (tránh lối suy nghĩ: đổi mới PPDH là phải sử dụng hoạt động nhóm).40PP trực quan Quy trình thực hiện: GV treo những đồ dùng trực quan hoặc giới thiệu về các vật dụng thí nghiệm, các thiết bị kỹ thuậtNêu yêu cầu định hướng cho sự quan sát của HS. GV trình bày các nội dung trong lược đồ, sơ đồ, bản đồ tiến hành làm thí nghiệm, trình chiếu các thiết bị kỹ thuật, phim đèn chiếu, phim điện ảnh41PP trực quan Quy trình thực hiện: Yêu cầu HS trình bày lại, giải thích nội dung sơ đồ, biểu đồ, trình bày những gì thu nhận được qua thí nghiệm hoặc qua những phương tiện kỹ thuật, phim đèn chiếu, phim điện ảnh. Từ những chi tiết, thông tin HS thu được từ phương tiện trực quan, GV nêu câu hỏi yêu cầu HS rút ra kết luận khái quát về vấn đề mà phương tiện trực quan cần chuyển tải.42ƯU NHƯỢC ĐIỂM CỦA PP TRỰC QUAN Ưu điểm - Nguyên tắc trực quan là một trong những nguyên tắc cơ bản của lí luận DH. - Đồ dùng trực quan là chỗ dựa để hiểu sâu sắc bản chất kiến thức.- Đồ dùng trực quan có vai trò rất lớn trong việc giúp HS nhớ kĩ, hiểu sâu kiến thức - Phát triển khả năng quan sát, trí tưởng tượng, tư duy và ngôn ngữ của HS. Nhược điểm - PP này đòi hỏi nhiều thời gian.- Nếu sử dụng đồ dùng trực quan không khéo sẽ làm phân tán chú ý của HS, HS không lĩnh hội được những nội dung chính của bài học.- Nếu GV không định hướng cho HS quan sát sẽ dễ dẫn đến tình trạng HS sa đà vào những chi tiết nhỏ lẻ, không quan trọng.43Một số lưu ý khi sử dụng PP trực quan- Phải căn cứ vào nội dung, yêu cầu GD của bài học để lựa chọn đồ dùng trực quan tương ứng thích hợp. - Có PP thích hợp đối với việc sử dụng mỗi loại đồ dùng trực quan. - HS phải quan sát đầy đủ đồ dùng trực quan. Phát huy tính tích cực của HS khi sử dụng đồ dùng trực quan.- Đảm bảo kết hợp lời nói sinh động với việc trình bày các đồ dùng trực quan.44Một số lưu ý khi sử dụng PP trực quan- Tuỳ theo yêu cầu của bài học và loại hình đồ dùng trực quan mà có các cách sử dụng khác nhau. - Cần xác định đúng thời điểm để đưa đồ dùng trực quan. - Sử dụng các đồ dùng trực quan cần theo một quy trình hợp lí. Cần chuẩn bị câu hỏi/ hệ thống câu hỏi dẫn dắt HS quan sát và tự khai thác kiến thức.45QUY TRÌNH PP LUYỆN TẬP VÀ THỰC HÀNHXác định tài liệu cho luyện tập và thực hành Giới thiệu mô hình luyện tập hoặc thực hành Thực hành hoặc luyện tập sơ bộ Thực hành đa dạng Bài tập cá nhân 46ƯU NHƯỢC ĐIỂM CỦA PP LUYỆN TẬP VÀ THỰC HÀNHƯu điểm:- Là PP có hiệu quả để mở rộng sự liên tưởng và phát triển các kĩ năng.- Luyện tập và thực hành có hiệu quả trong việc củng cố trí nhớ, tinh lọc và trau chuốt các kĩ năng đã học, tạo cơ sở cho việc xây dựng kĩ năng nhận thức ở mức cao hơn. - Là PP dễ thực hiện và được thực hiện trong hầu hết các giờ học như môn Toán, Thể dục, Âm nhạc, Anh văn...Nhược điểm:- Dễ làm cho HS nhàm chán nếu GV không nêu mục đích một cách rõ ràng và có sự khuyến khích cao. Dễ tạo tâm lí phụ thuộc vào mẫu, hạn chế sự sáng tạo.- Do bản chất của việc nhắc đi nhắc lại nên HS khó có thể đạt được sự lanh lợi và tập trung, dễ tạo nên sự học vẹt, đặc biệt là khi chưa xây dựng được sự hiểu biết ban đầu đầy đủ.47Một số lưu ý khi sử dụng PP luyện tập, thực hànhCác bài tập luyện tập được nhắc đi nhắc lại ngày càng khắt khe hơn, nhanh hơn và áp lực lên HS cũng mạnh hơn. Tuy nhiên áp lực không nên quá cao mà chỉ vừa đủ để khuyến khích HS làm bài chịu khó hơn. Thời gian cho luyện tập, thực hành cũng không nên kéo dài quá dễ gây nên sự nhạt nhẽo và nhàm chán. 48Một số lưu ý khi sử dụng PP luyện tập, thực hànhCần thiết kế các bài tập có sự phân hoá để khuyến khích mọi đối tượng HS. Có thể tổ chức các hoạt động luyện tập, thực hành thông qua nhiều hoạt động khác nhau, kể cả việc tổ chức thành các trò chơi học tập.49QUY TRÌNH PP TRÒ CHƠILựa chọn trò chơi, Chuẩn bị các phương tiện, điều kiện cần thiếtPhổ biến tên trò chơi, nội dung và luật chơiChơi thử (nếu cần thiết)HS tiến hành chơiĐánh giá sau trò chơi, ý nghĩa GD của trò chơi 50ƯU NHƯỢC ĐIỂM CỦA PP TRÒ CHƠIƯu điểm- Tạo nhiều cơ hội để HS tham gia, tăng cường khả năng giao tiếp.Việc học tập được tiến hành một cách nhẹ nhàng, sinh động; - HS được rèn luyện khả năng quyết định lựa chọn cách ứng xử đúng đắn, phù hợp trong tình huống. - HS được hình thành năng lực quan sát, kĩ năng nhận xét, ĐG. - Giúp tăng cường khả năng giao tiếp của HS.Nhược điểm- Trong quá trình chơi, có thể ồn ào, ảnh hưởng đến lớp khác.- HS có thể ham vui, kéo dài thời gian chơi, làm ảnh hưởng đến các hoạt động khác của tiết học.- Ý nghĩa GD của trò chơi có thể bị hạn chế nếu lựa chọn trò chơi không phù hợp hoặc tổ chức trò chơi không tốt.51Một số lưu ý khi sử dụng PP trò chơi- Trò chơi học tập phải có mục đích rõ ràng. Nội dung trò chơi phải gắn với kiến thức môn học, bài học, lớp học, đối tượng HS. - Trò chơi phải có mục đích rõ ràng, dễ tổ chức và thực hiện, phù hợp với chủ đề bài học, với HS, với điều kiện của lớp học.52Một số lưu ý khi sử dụng PP trò chơi- - Cần có sự chuẩn bị tốt, mọi HS đều hiểu trò chơi và tham gia dễ dàng. - Phải quy định rõ thời gian, địa điểm chơi. Không lạm dụng quá nhiều kiến thức và thời lượng bài học.- Trò chơi phải được luân phiên, thay đổi một cách hợp lí để không gây nhàm chán cho HS.53Lưu ý khi đổi mới PPDH ở trường THCS1. Bám sát mục tiêu giáo dục phổ thông.2. Phù hợp với nội dung dạy học cụ thể.3. Phù hợp với đặc điểm lứa tuổi HS.4. Phù hợp với cơ sở vật chất, các điều kiện DH của nhà trường.54Lưu ý khi đổi mới PPDH ở trường THCS5. Phù hợp với việc đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả dạy học. 6. Kết hợp giữa việc tiếp thu và chọn lọc, có hiệu quả các PPDH tiên tiến, hiện đại với việc khai thác những yếu tố tích cực của các PPDH truyền thống.7. Tăng cường sử dụng các phương tiện DH và đặc biệt lưu ý đến những ứng dụng của CNTT.55Tóm lạiGiáo viên:Thiết kế và tạo môi trường cho phương pháp học tích cực.Khuyến khích, ủng hộ, hướng dẫn hoạt động của HS.Thử thách và tạo động cơ cho HS.Khuyến khích đặt câu hỏi và đặt ra những vấn đề cần giải quyết.Học sinh:Chủ động trao đổi/xây dựng kiến thức.Khai thác, tư duy, liên hệ.Kết hợp kiến thức mới với kiến thức đã có từ trước.56Xin chân thành cảm ơn!57