Đặc sắc của ngôn ngữ nghệ thuật trong bài thơ “Chợ tết” của Đoàn Văn Cừ

NHIÖT LIÖT CHµO MõNG§Æc s¾c cña ng«n ng÷ nghÖ thuËt trong bµi th¬ “Chî tÕt” cña §oµn V¨n Cõ§Æc s¾c cña ng«n ng÷ nghÖ thuËt trong bµi th¬ “Chî tÕt” cña §oµn V¨n CõTh¶o luËn Bµi tr×nh bµy cña K18-VHVNH×nh ¶nh minh ho¹ c¶nh Chî TÕt§Æc s¾c cña ng«n ng÷ nghÖ thuËt trong bµi th¬ “Chî tÕt” cña §oµn V¨n CõVµi nÐt vÒ t¸c gi¶ Nhà thơ Đoàn Văn Cừ sinh năm 1913 trên vùng đất Nam Định văn hiến, nơi phát tích nhà Trần, sản sinh nhiều nhân vật lịch sử như Nguyễn Khuyến, Tú Xương, Trường Chinh, Nguyễn Văn Vịnh, Đinh Đức Thiện, Ngay từ nhỏ ông đã được thừa hưởng nhiều yếu tố văn hóa truyền thống của dân tộc. Nhà nghèo, sớm mồ côi cha mẹ, cậu bé họ Đoàn sống với bà nội. Cứ hễ đến tết, bà nội ngồi trong ổ rơm, mặc áo đỏ cho Đoàn Văn Cừ sang lễ tết bên nhà ngoại để thay người mẹ vắn số.Giống như những ngôi làng khác ở Bắc bộ, làng Đô Quan quê hương Đoàn Văn Cừ cũng có nhiều đình, đền, chùa, miếu với nhiều lễ hội kỳ thú. Đó cũng là nguồn cảm hứng cho nhà thơ viết nên những bài thơ: Làng , Trăng hè, Ngồi đình, Tế thánh, Năm mới, Chợ làng vào xuân Và không chỉ ở riêng làng Đô Quan, Đoàn Văn Cừ còn được tắm mình trong lễ hội ở các làng lân cận như hội chùa Cổ Lễ, hội chùa Keo, hội chợ Yên, hội chợ Viềng giúp ông sáng tạo nên : Đám cưới mùa xuân, Đám hội và đặc biệt là “Chợ tết" 1913-2004 Nhắc đến Đoàn Văn Cừ đúng là ta nghĩ đến thi sĩ của mùa xuân, của tết, của lễ hội. Vậy điều gì đã giúp ông gắn bó và viết khá thành công với đề tài này? Nhà thơ thổ lộ: “Mùa xuân, ngày tết dễ gợi nhớ về cội nguồn dân tộc, làm thức dậy trong lòng ta những kỷ niệm, tình cảm thiêng liêng, sâu sắc, đằm thắm về gia đình, tổ quốc. Nhiều phong tục đẹp, sinh hoạt đẹp, cảnh sắc thiên nhiên đẹp diễn ra trong dịp này. Tôi sống trọn vẹn tuổi thơ, tuổi hoa niên ở nông thôn. Những cảm xúc, ấn tượng trữ tình dân dã, lành mạnh, thơm ngát hương đồng gió nội đã sớm quyến rũ tôi, đi vào tuổi vàng, tuổi thanh xuân đời tôi, máu thịt tôi, tâm hồn tôi; giúp tôi sau này, khi hồn thơ đã chín, viết nên những bài thơ, những bức tranh quê thơ mộng ngày xuân, ngày tết”. Đọc những lời tâm sự này hẳn ta có thể hiểu được vì sao năm tháng trôi qua, nhiều nét văn hóa truyền thống của dân tộc đã bị mai một đi mà bài thơ “Chợ tết” của ông vẫn ngồn ngộn một sức sống bền bỉ và dẻo dai như thế trong nền nghệ thuật văn học của dân tộc. CHî TÕT (§oµn V¨n Cõ)Dải mây trắng đỏ dần trên đỉnh núiSương hồng lam ôm ấp nóc nhà tranhTrên con đường viền trắng mép đồi xanhNgười các ấp tưng bừng ra chợ Tết.Họ vui vẻ kéo hàng trên cỏ biếcNhững thằng cu áo đỏ chạy lon xonVài cụ già chống gậy bước lom khomCô yếm thắm che môi cười lặng lẽThằng em bé nép đầu bên yếm mẹHai người thôn gánh lợn chạy đi đầuCon bò vàng ngộ nghĩnh đuổi theo sau.Sương trắng rỏ đầu cành như giọt sữaTia nắng tía nháy hoài trong ruộng lúaNúi uốn mình trong chiếc áo the xanhĐồi thoa son nằm dưới ánh bình minh. * * *Người mua bán ra vào đầy cổng chợCon trâu đứng vờ dim hai mắt ngủ,Để lắng nghe người khách nói bô bô.Anh hàng tranh kĩu kịt quảy đôi bồ,Tìm đến chỗ đông người ngồi dọn bán.Một thày khóa gò lưng trên cánh phản,Tay mài nghiên hý hoáy viết thơ xuân.Cụ đồ nho dừng lại vuốt râu cằm,Miệng nhẩm đọc vài hàng câu đối đỏ.Bà cụ lão bán hàng bên miếu cổ,Nước thời gian gội tóc trắng phau phau.Chú hoa man đầu chít chiếc khăn nâu,Ngồi xếp lại đống vàng trên mặt chiếu.Áo cụ lý bị người chen lấn kéo,Khăn trên đầu đương chít cũng bung ra.Lũ trẻ con mải ngắm bức tranh gà,Quên cả chị bên đường đang đứng gọi.Mấy cô gái ôm nhau cười rũ rượi,Cạnh anh chàng bán pháo dưới cây đa.Những mẹt cau đỏ chót tựa son pha,Thúng gạo nếp đong đầy như núi tuyết.Con gà trống mào thâm như cục tiết,Một người qua cầm cẳng dốc lên xem. * * *Chợ tưng bừng như thế đến gần đêmKhi chuông tối bên chùa văng vẳng đánhTrên con đường đi các làng hẻo lánhNhững người quê lũ lượt trở ra vềÁnh dương vàng trên cỏ kéo lê thêLá đa rụng tơi bời quanh quán chợ.CHÔÏ TEÁT- Đồng hiện trong khi sử dụng ngôn ngữ miêu tả người , cảnh , vật.- Đồng hiện trong khi sử dụng ngôn ngữ thể hiện yếu tố thời gian.- Đồng hiện trong khi sử dụng ngôn ngữ của nhiều loại hình nghệ thuật khác nhau vào trong bài thơ.1. Tác giả đã sử dụng thành công cấu trúc ngôn ngữ nghệ thuật “đồng hiện” trong việc thể hiện nội dung tư tưởng nghệ thuật của bài thơ.Nh÷ng ®Æc s¾c vÒ ng«n ng÷ nghÖ thuËt trong bµi th¬ Chî tÕt2.Tác giả đã sử dụng thành công nhiều phương tiện ngôn ngữ nghệ thuật.- Thể thơ 8 chữ quen thuộc.- Cách ngắt nhịp ngắn đều đặn 3/2/3 tạo nên âm hưởng nhanh , gấp gáp, thúc giục bước chân người đi chợ tết.- Sử dụng hệ thống từ loại phong phú đa dạng : Danh từ , Động từ , Tính từ , Giới từ nhằm diễn tả được những hoạt động , tính chất, trạng thái của người , cảnh , vật trong khung cảnh chợ tết.- Hiệp vần giữa hai câu thơ tạo nên sự liên kết chặt chẽ cho cả bài thơ , tạo nên nhiều cặp đôi câu thơ , mỗi cặp câu thơ lại như một bức tranh. Tất cả khiến cho bài thơ có sự vận động liên hoàn , sự đa dạng phong phú nhiều sắc màu trong việc biểu hiện, miêu tả người , cảnh , vật .- Một số biện pháp tu từ được tác giả sử dụng như là những phương tiện đặc biệt hiệu quả trong việc thể hiện ngôn ngữ nghệ thuật của bài thơ .* Biện pháp so sánh * Biện pháp liệt kê* Biện pháp nhân hóa* Biện pháp lạ hóa ngôn ngữ Hơn 60 năm cầm bút, Đoàn Văn Cừ đã in gần mười tập thơ, trong đó đáng chú ý là Thôn ca I & II, Dọc đường xuân, Đường về quê mẹ và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật đợt đầu tiên vào năm 2001. Giống như cuộc đời bình dị của mình, đối với thi ca ông chỉ có ước mơ khiêm tốn:“ Trong thơ góp một luống càyNước non gieo hạt mong ngày nở hoa”Ông đã đi xa, nhưng ước mơ của thi sĩ ở ẩn thành Nam từ lâu đã thành sự thật. Qua những tập thơ mà ông đã để lại trong đó đặc biệt là bài thơ Chợ tết đã minh chứng “đường cày” của ông đã “nở hoa” trong tâm thức người yêu thơ, nhất là khi xuân về Tết đến.Xin caûm ôn PhÇn tr×nh bµy ®Õn ®©y kÕt thócNg­êi thùc hiÖn : K18 – V¨n häc ViÖt Nam