Giáo Án Giáo Dục Công Dân Lớp 10 - Bài 8: Tồn Tại Và Ý Thức Xã Hội

Bài 8 -Tồn tại xã hội và ý thức xã hội Mục tiêu : - Nắm được nội dung các KN tồn tại xã hội (TTXH) và ý thức xã hội (YTXH) , nhận thức được mối quan hệ biện chứng giữa TTXH và YTXH . - Vẽ được sơ đồ phương thức sản xuất (PTSX) . - Coi trọng vai trò quyết định của TTXH đối với YTXH và tác động tích cực trở lại của YTXH đối với TTXH . Triết học M.Lê-nin Đời sống vật chấtĐời sống tinh thần Tồn tại xã hội ý thức xã hội1 – Tồn tại xã hội (TTXH). ? Thế nào là xã hội ! Là hình thức sinh hoạt chung có tổ chức của loài người ở một trình độ phát triển nhất định của lịch sử , xây dựng trên cơ sở một phương thức sản xuất (PTSX) nhất định . VD : - Xã hội Cộng sản nguyên thuỷ . - Xã hội Chiếm hữu nô lệ . ? Vậy “ TTXH là gì ” ! ??? XH Tồn tại LĐSXCon người Môi trường cách thức sxPTSXMôi trường tự nhiênDân số PTSX3 yếu tốTTXH là toàn bộ sinh hoạt vật chất và những điều kiện sinh hoạt vật chất của xã hội , bao gồm môi trường tự nhiên , dân số và phương thức sản xất . Quyết địnhVậy :a- Môi trường tự nhiên .MTTNkhí hậu Môi trườngđộng vậtCây trồngKhoáng sảnĐất đaiSông ngòiBao gồm : Đất đai , rừng núi , sông ngòi , khí hậu , khoáng sản , Tình hình môi trường tự nhiên ở nước ta hiện nay ra sao ?MTTN có ảnh hưởng quan trọng đến đời sống của con người và sự tiến bộ của xã hội , mức ảnh hưởng của nó đến đâu lại tùy thuộc vào trình độ văn hoá , khoa học và kỹ thuật của con người , tuỳ thuộc vào tính chất của các chế độ xã hội . - Sự tác động của con người vào tự nhiên sẽ làm cho tự nhiên biến đổi như thế nào ?Như vậy :1 – Tác động hợp lý : Làm cho tự nhiên ngày càng phong phú . 2- Khai thác tuỳ tiện , không cải tạo làm cho TN nghèo nàn , cạn kiệt  b - Dân số .? Trên thế giới có những nước rất khan hiếm tài nguyên , khoáng sản , nhưng lại có nền kinh tế phát triển , theo em tại sao ! Có phải dân số đông -> xã hội sẽ phát triển ? ? Dân số := số dân của một nước (Quốc gia) đang hiện diện ! Dân số nước ta : > 80 Tr. người . Tốc độ tăng hàng năm ~ 1.68% . Dân số Dân số không hoạt động Dân số hoạt độngLao độngtạo ra sản phẩm Không tạo ra sản phẩm Dân số Kinh tế Cân đối Thuyết “Nhân mãn” của Man -tuýt Nhân khẩu thừa !Dân số ?Điều kiện tất yếu thường xuyêncủa sự tồn tại và phát triển xã hội .Có ảnh hưởng rất lớnđến sự phát triển mọi mặt của đất nước .Không phải lànhân tố quyết định !Tiết 2 :C- Phương thức sản xuất (PTSX) .Xã hội PKTồn tạiPTSX PKPTSX ???Để làm ra lúa gạo-làm đất-gieo cấy-chăm bón-thu hoạchCách thứcSXPTSXLà cách thức con người làm ra của cải vật chất trong những giai đoạn lịch sử nhất định . Phương thức sản xuấtQuan hệ sản xuấtLực lượng sản xuấtNgườilaođộngTư liệu sản xuấtTưliệulaođộngĐối tượnglaođộngQuan hệ sởhữu vềtưliệusảnxuấtQuanhệtrongtổ chứcvàquảnlýsảnxuấtQuanhệtrongphânphốisảnphẩmLLSX bao gồm 2 yếu tố : Người lao động và Tư liệu SXđ đây chính là sự thống nhất giữa TLSX và người sử dụng tư liệu ấy để SX ra CCVC .NLĐ là một yếu tố quan trọng của LLSX . Gồm :Sức lao động ; Tay nghề ; Kỹ năng ; Trình độ TLSX gồm có : TLLĐ và đối tượng lao động .TLLĐ gồm : công cụ lao động : máy móc và các thiết bị , phương tiện vậtchất khác như nhà kho ,sân bãi , đường xá -Trong TLLĐ thì CCLĐLà quan trọng nhất .ĐTLĐ gồm :Đất đai , các loại quặngtrong lòng đất (có sẵn); có loại đối tượng là sản phẩm do con ngườitạo ra như Cafe , Cao su , QHSX là quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất ra của cải vật chất , bao gồm các quan hệ sở hữu , quản lý và phân phối .Quan hệ sở hữu về TLSX :TLSX thuộc về ai ?(cá nhân , một số ngườihay toàn XH ?)Quan hệ trong tổ chức và quản lý : Ai là người đặt ra kế hoặchvà điều hành sản xuất ?Quan hệ trong phân phối sản phẩm :quy mô và phương thứcnhận phần CCVC giữacác thành viên trongquá trình sản xuất ?Quan hệMối quan hệ giữa LLSX và QHSX :- LLSX luôn luôn thayđổi để phát triển .- QHSX thay đổi chậm hơn , nhưng khi LLSX đã phát triển lên mộttrình độ mới thì QHSXcũng phát triển để phùhợp với LLSX mới !Tồn tại xã hội Các yếu tốVai tròMối quan hệ Ví dụ1- Môi trường tự nhiên .2- Dân số .3- PTSX .Điều kiện sinhsống tất yếu ,thường xuyênKhông có MTTN thì khôngcó xã hội .Không có DTcủa nước VN thì k.có VN .Điều kiện tất yếu ,thường xuyênảnh hưởng tolớn đến sự phát triển .Dân trí cao thì đất nước phát triển (ng. lại) Quyết định bản chất một chế độ xã hộiPTSX tiến bộ thì chế độ xã hội tiến bộ (ngược lại)PTSX TBCN Chế độ xã hội : CNTB . Bài 8 : Tiết 3 .2- ý thức xã hội .a- ý thức xã hội là gì ?- Quan niệm , quan điểmcủa các cá nhân trong xã hội- Các hiện tượng tình cảmTâm lý .- Các quan điểm và các học thuyết : Chính trị , pháp quyền , Tôn giáo , đạo đức ,Nghệ thuật , khoa học , triết học ý thức xã hộiTồntại xã hộiPhản ánhý thức xã hội là cái phản ánh tồn tại xã hội- Quan niệm , quan điểmcủa các cá nhân trong xã hội- Các hiện tượng tình cảmTâm lý .- Các quan điểm và các học thuyết : Chính trị , pháp quyền , Tôn giáo , đạo đức ,Nghệ thuật , khoa học , triết họcb- Hai cấp độ của ý thức xã hội . - Tâm lý xã hội :Tâm trạng Thói quen Tình cảmĐiều kiện sống :Hình thành tự phátChưa khái quát thành lý luận Thu nhập Nhà ở Phương tiện Hoàn cảnh - Hệ tư tưởng :Toàn bộ những quan niệm , quan điểmChính trị Đạo đức Pháp quyềnLý luậnĐược hình thành tự giác Tâm lý xã hội Hệ tư tưởng Hình thành tự phát Hình thành tự giácChưa khái quát thành lý luậnKhái quát thành lý luậnPhản ánh chưa sâu sắcPhản ánh sâu sắc .(Mang tính giai cấp )So sánh3- Mối quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội . ? Bàn về mối quan hệ giữa TTXH và YTXH có nhiều ý kiến khác nhau : Sự tồn tại và phát triển của XH là do ý chí của con người , do các học thuyết về chính trị , tôn giáo , đạo đức quyết định ? Kinh tế là lực lượng duy nhất quyết định sự phát triển của XH , các học thuyết về chính trị , đạo đức , triết học , nghệ thuật  không có vai trò đáng kể ?Theo TH M.Lênin : Sản xuất vật chất là nền tảng để phát triển xã hội .Các học thuyết về chính trị ,đạo đức , tôn giáo , có tácđộng trở lại sự phát triển Còna- TTXH quyết định YTXH .? Tại sao TTXH lại quyết định YTXH mà không phải YTXH quyết định TTXH :TTXH là vật chất .YTXH là phi vật chất .Vật chất quyết định ý thức .ý thức là cái phản ánh thế giới vật chất .? Đối với con người thì việc tồn tại xã hội của họ quyết định ý thức của họ hay ý thức quyết định tồn tại của họ . Con người tồn tại  ý thức của họ được hình thành .  Có con người rồi mới có ý thức của con người .C.Mác : “ Không phải ý thức của con người quyết định tồn tại của họ ; trái lại , tồn tại xã hội của họ quyết định ý thức của họ ”. TTXH quyết định YTXH .Suy ra :b- Sự tác động trở lại của YTXH đối với TTXH .Trong mỗi xã hội khi tồn tại  Xuất hiện một hình thái ý thức riêng của “ nó ” . Hình thái ý thức này có tính độc lập tương đối đối với TTXH .VD :XH TBCN  ý thức của giai cấp Tư sản hình thành .ý thức của g/c Tư sản  XH TBCN .Như vây:YTXH đã tác động trở lại TTXH . Bài tập : Khi bàn về quan hệ giữa TTXH và YTXH , em tán thành ý kiến nào sau đây :a- Đi-đờ-rô (1713-1784) , nhà Triết học người Pháp cho rằng : Thượng đế chỉ là sự thần thánh hoá các điều kiện sống thực của con người .b- Phoi-ơ-bắc nói một cách hình ảnh : Người trong cung điện thì suy nghĩ khác người trong túp lều .c- Trong tất cả chuyển biến lịch sử , sự chuyển biến về chính trị là quan trọng nhất , quyết định sự phát triển của xã hội .d- Nhân tố kinh tế là nhân tố quyết định duy nhất trong lịch sử .đ- Mọi học thuyết về đạo đức có từ trước đến nay , xét đến cùng , đều là sản phẩm của tình hình kinh tế lúc bấy giờ . đba